Amerika Birleşik Devletleri'nde her 36 çocuktan biri otizm spektrumunda yer alıyor, ancak bilim insanları hala bazı çocukların beyinlerinin neden nörotipik olanlardan farklı şekilde geliştiğini bilmiyor. Yeni araştırmalar, hamilelik ve erken çocukluk döneminde belirli türdeki kirliliklere maruz kalmanın bir neden olabileceğini öne sürüyor.

Brain Medicine dergisinde yayımlanan bilimsel bir inceleme, ince partiküller ve nitrojen oksitler gibi yaygın hava kirleticilerin, otizm spektrum bozukluğuna (ASD) katkıda bulunabilecek bir dizi biyolojik olayı tetikleyebileceğini buldu.

Bu inceleme, kirli havanın gelişmekte olan fetüsü potansiyel olarak etkileyebileceği birkaç yolu tanımladı. Bunlar arasında hücrelerde toksik etki yaratabilecek biyolojik reaksiyonlar, beyinde ve vücutta inflamasyon, sinir hücreleri arasındaki kimyasal sinyallerin bozulması, DNA'daki değişiklikler ve vücutta belirli kimyasallar ve kimyasal reaksiyonlardaki bozulmalar yer alıyor.

Epidemiyoloji alanında doçent olan Dr. Stefania Papatheodorou: “Kirleticilere maruz kalmak, anne karnında ve erken yaşam döneminde beyin gelişimini etkileyebilen sistemik inflamasyonla ilişkilidir. Hava kirliliği, hamile kişilerde kan damarlarının işlevini ve kan akışını da etkileyebilir, bu da gelişmekte olan fetüsü etkileyebilir. Hava kirliliği plasenta işlevini de etkileyebilir, bu da fetal gelişimi ve büyümeyi değiştirebilir" açıklamasında bulundu.

İnceleme ayrıca, özellikle 2.5 mikrometreden daha küçük çapta partiküllerin (PM2.5 olarak bilinen ince partiküller) ve toksik gaz olan nitrik oksidin, plasentayı geçerek fetal beyin gelişimini etkileyebileceğini buldu. Michigan Üniversitesi Halk Sağlığı Fakültesi’nde epidemiyoloji doçenti olan Dr. Kelly Bakulski: "Bu, hava kirliliğinin gelişmekte olan fetüs üzerinde doğrudan bir etkisi olabileceği anlamına geliyor" ifadesini kullandı.

İlginizi çekebilir: Hava kirliliğinin çocuklar üzerindeki olumsuz etkileri

Otizm ve kirlilik arasındaki bağlantıya dair diğer araştırmalar

Bu inceleme, otizm ve kirlilik arasında bağlantı kuran tek araştırma değil. 2019 yılında 132.256 bebek ve annelerinin hamilelik sırasında kirliliğe maruziyetini inceleyen bir analiz, nitrik oksit maruziyeti ile otizm teşhisi arasında bir ilişki buldu. Ancak, PM2.5 ile bu durum arasında bir bağlantı bulamadı.

2020 yılında yayımlanan bir vaka-kontrol çalışması, üçüncü trimesterde ozona maruz kalmanın ve yaşamın ilk yılında PM2.5 maruziyetinin otizm riskinin artmasıyla ilişkilendirildiğini buldu.

Bu araştırmalar bebek bekleyen ebeveynler için ne anlama geliyor?

Hava kirliliği ile otizm arasında bağlantı kuran araştırmalar giderek artmakla birlikte, henüz kesin bir neden bulunmamaktadır. Kirliliğe maruziyetinizi sınırlamak, çocuğunuzun otizm riskini azaltabilir, ancak bu kesin değil. Yaşadığınız yere bağlı olarak, hava kirliliğine maruziyetinizi önemli ölçüde azaltmak zor olabilir.

Bir diğer önemli nokta ise otizmi olan çocukların beyinlerinin nörotipik akranlarından farklı gelişim göstermesi, ancak bunun beyinlerinin 'kötü' olduğu ya da 'düzeltilmesi gerektiği' anlamına gelmediğidir. Bununla birlikte, araştırmalar kirliliğe maruziyetinizi azaltmanın kalp ve solunum sorunlarını geliştirme olasılığını düşürmek gibi sağlık açısından başka yollarla da fayda sağlayabileceğini bulmuştur.

Uzmanlar, hava kirliliği indeksini (AQI) günlük olarak kontrol etmeyi öneriyor. AQI değerleri 100 veya altındaysa genellikle güvenli kabul edilir. Eğer AQI güvensizse, içeride kalmalı veya açık hava aktivitelerini mümkün olduğunca sınırlamalıdır. Kötü hava kalitesine sahip bir günde dışarı çıkmanız gerektiğinde, N95 gibi yüksek kaliteli, iyi oturan bir maske takmak yardımcı olabilir. N95 gibi maskeler, hava kirliliğinin parçacık bileşenlerini filtrelemede son derece etkilidir.

Kapalı alan hava kalitesi de önemlidir. Uzmanlar, evde hava temizleyici kullanmanın iyi bir fikir olduğunu belirtiyor. Hava temizleyicilerde kullanılan yüksek verimli partikül hava (HEPA) filtreleri, PM2.5 konsantrasyonunu azaltabilir.

Kaynak: Korin Miller. "Air Pollution May Be Linked to Autism Risk in Kids, Study Finds". Şuradan alınıd: https://www.verywellhealth.com/autism-and-air-pollution-study-8749241. (25.11.2024).