Kahvesiz bir yaşam mümkün mü?
Eskiden kahveyle aramda gerçek bir aşk ilişkisi vardı. Şirkete giderken zincir kahvecilerden kahve alıp Amerikan dedektif dizilerindeymişcesine elimde kahvem olmadan olay mahaline, şirkete gidemezdim. Sonra 2. dalga kahvecilerden elimi ayağımı çekip 3. dalga kahvecilerden kendi kahvemi almaya başladım. Şirkette, sabahları kendime ve birkaç arkadaşıma kahve yapıp güne başlıyordum. O kahve, sanki yeni başlayan günün müjdecisiydi. O kahveyi aldığımda yada yaptığımda, bence gün daha güzel geçecek, yeni tedarikçilerle sözleşmeler gani gani gelecek, yöneticimle aramdan su sızmayacaktı.
"İnsan bir kahveye o kadar anlam yükler mi?" demeyin, yüklemişim işte. İşe gidip gelmeyi çok seviyordum, o rutini, yaptığım işi, tedarikçilerimi, iş arkadaşlarımı çok seviyordum, çok başarılıydım ama yöneticimle çok ciddi sorunlarım vardı. Mobbing'e uğruyordum ve sürekli bu durumla mücadele etmek durumundaydım, enerjim azalıyordu, git gide daha mutsuz oluyordum. Sonrasında da biliyorsunuz, lösemi oldum, bu da çok uzun bir hikaye. O yüzden de o kahve çok değerliydi. İşte kahveyi bu kadar çok seven biri olarak, yurtdışına çıktığımda iyi bir kahve bulursam, başka bir şey almaz, kahve alıp dönerdim. Kahve ve ben o kadar bütünleşmiştik ki, arkadaşlarım çoğunlukla bana hediye olarak mug, kupa, yurtdışına gittiklerinde kahve getirir. Kanserken bile doktoruma belli bir süre sonra kahve içebilir miyim diye sormuştum. Bunları neden anlatıyorum? Hiçbir şey hayatta vazgeçilmez değil. Kahve bile... Neden kahveyi azaltmalı veya bırakmalıyız? İçerdiği kafein nedeniyle...
Kafein nedir?
Kafein, kahve çekirdekleri, kakao çekirdekleri ve çay yapraklarında doğal olarak bulunur, ayrıca bazı içeceklere ve ilaçlara da eklenir. Birçok insan kafeini iyi tolere eder, ama kimilerimiz etkilerine çok daha duyarlı olabilir. Bazılarımız sabah kahvesinin tadını keyifle çıkarırken, akşamları azıcık kahve içince uykumuz kaçabiliyor. Bu arada ufak bir hatırlatma, sade bir fincan kahve yararlı antioksidanlar içerirken, içine krema, şeker ve şuruplar eklenince yarardan çok zararı olur. Kafeininin hayatınızda oynadığı rolü düşünün - bir fincan kahve veya çay keyifli bir ritüel ama günü geçirebilmeniz için sürekli kafein ihtiyacı içindeyseniz, uyku düzeninize bakmanızda fayda var. Uyku düzeninizi değiştirerek enerji seviyenizi doğal olarak dengeleyebilirsiniz.
Kafein uykunuzu etkiliyor mu?
Ben, eskiden kahve içtiğimde argümanım “Saat kaçta kahve içersem içeyim, uykum etkilenmiyor, yatıyorum, uyuyorum” şeklinde oluyordu. Ama son zamanlarda kaliteli uykunun ne olduğunu anlayınca, kahveyle de sıkı fıkı ilişkimi azaltıp uzun mesafe ilişkisine döndüm. Kafein hem dinlendirici bir uyku çekmenize engel olur hem de serotonin ve dopamin seviyenizi düşürür. Peki, kafein uykunuzu nasıl engeller? Kafeinin yarı ömrü altı saat (1), yani öğleden sonra 4’te kahve içtiğinizi düşünelim. O zaman gece 10’da bile bedeninizdeki yarım doz kafein etkisini sürdürür. Uykuya dalmakta sorun yaşamasanız bile, uykunuzun derinliği etkilenir. Bu nedenle en önemlisi, deneyerek kendinizi gözlemlemeniz. Uykularınız nasıl? Uyanıyor musunuz? Deliksiz mi uyuyorsunuz? Bir süre öğleden sonra kafeinli içecekler içmediğiniz de uykularınız nasıl oluyor? Birkaç gün tamamen içmediğinizde nasıl oluyor?
Kahveyi azaltmayı düşünüyorsanız...
Yavaş yavaş azaltmaya çalışın. Bu, çayı azaltırken de geçerli. Kafeini bırakırken baş ağrısı yaşayabilirsiniz. Gün içinde bol bol su içmeyi unutmayın. Size enerji verecek yiyecekler yemeye çalışın, böylece kafeinle beslediğiniz ve ihtiyaç duyduğunuz enerji ataklarından daha kolay sıyrılabilirsiniz. Bu süreçte yeşil çaydan faydalanabilirsiniz, yeşil çay ne kadar kafein içerse de kahveye oranla çok daha az kafein içerir.
Kahveyi bırakabilmek için motivasyon sağlamak için, biraz da ekonomik tarafından bakalım. Ortalama günde bir kez kahve aldığımızı düşünelim, bir kahve ortalama 10 TL. Bu parayı kahveye harcamayıp, biriktirseniz, kendinize neler alabilirsiniz, onları size göstermek istiyorum.
- Bir haftalık kahve=70 TL, ben bu elbiseyi beğendim, artık gönlünüz ne isterse.
- Bir aylık kahve=300 TL, kahveyi zincir kahveciden alacağınıza, kahve makinenizi alıp, kahvenizi kendiniz yapabilirsiniz.
- Altı aylık kahve=1800 TL, televizyonunu değiştirmek isteyenlere duyurulur.
- Bir yıllık kahve=3600 TL, en çok buna bayıldım, bayağı uzak doğu turuna katılabiliyorsunuz, daha ne olsun?
Beşe kadar sayın ve o el, cüzdandan yavaş yavaş uzaklaşsın.
Kahvenin yararı var mı?
Tabii, bizim kültürümüzde kahvenin yeri apayrı, bir dostluk, bir huzur sembolü. Atasözümüz bile var: “Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır.”
Haydi, biraz içimiz rahatlasın, kahve tüketiminin potansiyel faydalarından da bahsedeyim: (2, 3, 4, 5)
- Tip 2 diyabet riski azalır.
- HDL (“iyi”) kolesterol artar.
- Oksidatif stres ve inflamasyon azalır.
- Az miktarda magnezyum, potasyum ve niasin içerir.
- Yağlı karaciğer hastalığı (alkole bağlı olmayan) ve sirozun etkilerini azaltır.
- Parkinson hastalığına karşı koruyabilir.
Her ilişkinizde, bu ilişki sağlıklı mı diye ara ara bakmak gerekiyor. Kahveyi, ben bırakabildiysem herkes bırakabilir, diye düşünüyorum. Kahve yine keyifle içtiğim bir içecek ama çok kaliteliyse ya da o anda arkadaşımla keyif alacaksam içiyorum. Geçen hafta hiç kahve içmedim, "Dur, içsem..." diye de aramadım. Eskiden yoksunluk derecesinde kahvesiz yapamıyordum. Bu nedenle yiyeceklerin hepsiyle ilişkilerinize bir de bu gözle bakın, olur mu? Kahvedeki kafeinin sizi nasıl etkilediğini lütfen bedeninizde gözlemleyin.
Sevgilerimle, mutlu haftalar
Referanslar:
1-Serum caffeine half-lives. Healthy subjects vs. patients having alcoholic hepatic disease, Statland BE, Demas TJ, 1980
2-Coffee and caffeine intake and incidence of type 2 diabetes mellitus: A meta-analysis of prospective studies. Eur J Nutr 53(1), 25–38, Jiang, X., Zhang, D., & Jiang, W., 2014
3- Effects of coffee consumption on subclinical inflammation and other risk factors for type 2 diabetes: A clinical trial., Am J Clin Nutr 91(4), 950–957, Kempf, K., Herder, C., Erlund, I., Kolb, H., Martin, S., & Carstensen, M. Tuomilehto, J., 2010
4- Coffee and nonalcoholic fatty liver disease: Brewing evidence for hepatoprotection?, J Gastroenterol Hepatol 29(3), 435–441, Chen, S., Teoh, N. C., Chitturi, S., & Farrell, G. C., 2014
5- Dose-response meta-analysis on coffee, tea and caffeine consumption with risk of Parkinson’s disease. Geriatr Gerontol Int 14(2), 430–439, Qi, H., & Li, S. , 2014
YORUMLAR