Gündelik hayatta sıkça kullandığımız plastik kaplar, makyaj malzemeleri ve yapışmaz mutfak gereçleri gibi birçok üründe fitalatlar, bisfenol (BPA) ve PFAS kimyasalları bulunur ve bunlar endokrin bozucular olarak bilinir. Toksikolog Dr. Yvonne Burkart bu konuyu "İnsan vücudunda sekiz endokrin bezi vardır. Bunlar, vücudumuzdaki küçük merkezlerdir ve hormon salgılarlar. Bu hormonlar, uykudan uyanıklığa, sindirimden beyin fonksiyonlarına, bilişsel yetilerden metabolizmaya ve kalorileri ne kadar hızlı yakabildiğimize kadar hemen her şeyi düzenler" ifadeleri ile açıklıyor.

Vücudun ne kadar yağ depoladığı, ne kadar yağ yakabildiği ve hatta gelecekte çocuk sahibi olma yetisi gibi konular da bu durumdan etkilenir. Endokrin bozucular vücuda girdiğinde, tam da adından anlaşılacağı gibi sistemi bozuyorlar. Dengeyi altüst ediyor, sinyal sistemini karıştırıyor ve vücutta her şeyin düzensiz çalışmasına neden oluyorlar. Dr. Burkart, bu konuda şu uyarıyı yapıyor: "Bence insanların büyük çoğunluğu bu konuda tamamen bilinçsiz ve araştırmalar da bunu gösteriyor. Çünkü yapılan çalışmalar, kozmetik ürünleri kullanmaya ne kadar erken başlanırsa, meme kanseri riskinin de o kadar arttığını ortaya koyuyor". Aşağıda, yaygın olarak kullanılan ve toksik maddeler içeren dört ürün ile bu riskleri azaltmak için yapabileceklerinizin bir listesi bulunuyor.

İlginizi çekebilir: Siyah plastikler zararlı mı?

Parfümlü mumlar

Evinizi güzel kokutmak için kokulu mumlar, oda spreyleri ve tütsüler kullanmak yaygın bir alışkanlık. Ancak, bu ürünler ev ortamında toksik maddeler yayabilir. Parafin mumlar yandığında formaldehit gibi kanserojen maddeler açığa çıkar ve zararlı gazlar yayar. Bu gazlar, solunum sorunlarına, baş ağrılarına, boğaz tahrişine ve genel olarak iç mekân hava kirliliğine neden olabilir.

Ne yapabilirsiniz?

Eğer kokulu mum kullanmak istiyorsanız, arı mumu, uçucu yağlar içeren ve pamuk veya ahşap fitilli mumları tercih etmek en güvenli seçenek olacaktır. Çünkü standart fitiller kurşun içerebilir.

Plastik kaplar

Toplum olarak plastiklere bağımlı hale geldik. Plastik şişelerden su içiyor, yiyecekleri plastik kaplarda saklıyor ve hatta üzeri plastikle kaplı yemekleri ısıtıyoruz. Cenevre Çevre Ağı’na göre, plastiklerde bulunan toksik kimyasal katkı maddeleri ve kirleticiler, küresel ölçekte insan sağlığını tehdit ediyor. Bilimsel olarak kanıtlanmış sağlık etkileri arasında kanser riski, hormon aktivitesinde değişiklik, üreme, büyüme ve bilişsel gelişimde aksaklıklar bulunuyor. Dr. Burkart, plastik kapların mikrodalgada ısıtılmasının daha da zararlı olduğunu çünkü ısının, plastiğin “milyarlarca mikroplastik parçacık” yaymasına neden olduğunu belirtiyor. Bu durum, restoranlardan alınan sıcak kahve veya çay içeren plastik kaplar için de geçerli. Mikroplastikler vücutta parçalanmaz ve hatta yenidoğan bebeklerde bile bulunabilir. Üstelik BPA içermeyen plastik şişeler ve kaplar da tam anlamıyla güvenli değil. Sonuçta hala plastik içeriyorlar. Dr. Burkart, “İnsanlık artık ‘plastik çağı’na girdi. Daha fazla plastik tüketmeye devam edersek, insan olmaktan çok plastik olacağız.” diye ekliyor.

Ne yapabilirsiniz?

• Cam veya paslanmaz çelik şişeler, çatal-bıçak takımları ve cam saklama kapları kullanın.

• Eğer plastik kapaklı cam bir kabınız varsa, yiyeceklerin plastiğe temas etmemesine dikkat edin.

• Ambalajlı meyve ve sebzeler yerine açık satılan ürünleri tercih edin.

İlginizi çekebilir: Eski plastik kaplar güvenli mi?

Yapışmaz mutfak gereçleri

Birçoğumuz bir noktada yapışmaz bir tava kullanmış olabiliriz. Ancak araştırmalar, yapışmaz mutfak gereçlerinin güvenli olmadığını gösteriyor. “PTFE, teflonun kimyasal adıdır. Teflon, yapışmaz kaplama oluşturmak için kullanılır ve kimyasal olarak çok kararlı olduğu için yiyeceğe bulaşmayacağı düşünülüyor ancak bu doğru değil” diyor Dr. Burkart. “Normal pişirme koşullarında bile mutfak gereçlerinden yiyeceklere geçiş olduğuna dair kanıtlar var. Üstelik, tavayı yeterince ısıttığınızda buharlaşarak havaya karışır ve soluduğunuzda "teflon gribi" olarak bilinen durumu yaşama riskiniz olur.”

Dr. Burkart, teflon gribinin normal grip gibi hissettirdiğini açıklıyor. Yapışmaz mutfak gereçlerinde bulunan PFAS kimyasalları da böbrek ve testis kanserleri ile tiroid bozukluklarıyla ilişkilendirilmiştir. Ayrıca, düşük riskini, erken doğumları, preeklampsi riskini, polikistik over sendromunu (PCOS), endometriozisi ve obeziteyi artırabilir.

Ne yapabilirsiniz?

Paslanmaz çelik ve dökme demir mutfak gereçleri daha güvenli seçeneklerdir.

Cilt bakım ürünleri

Ne yazık ki çoğu cilt bakım ürünü “parfüm” (fragrance) adı altında gizlenen ftalatlar içerir. "Ftalatların parfümlerde bulunmasının ve üreticilerin bunları çok sevmesinin sebebi, ‘film oluşturan’ maddeler olmalarıdır" diyor ve ekliyor Dr. Burkart: "Bu maddeler, kokunun cildiniz, kıyafetleriniz gibi yüzeylere yapışmasına yardımcı olur ve daha uzun süre kalmasını sağlar. Eğer kendinize bir koku sıktıysanız ve saatler sonra bile hâlâ kokusunu alabiliyorsanız, ftalatlara maruz kaldığınızın açık bir göstergesidir."

Ne yapabilirsiniz?

Parfümlerimizi sevsek de her gün kullanmamak bir çözüm olabilir. Alternatif olarak, uçucu yağlar (essential oils) kullanmayı tercih edebilirsiniz.

Referanslar

London Alexaundria, “A Guide To Reducing Toxins In (And On) Your Body”, https://www.xonecole.com/a-guide-to-reducing-toxins-in-and-on-your-body/particle-1