NAC takviyesi nedir?

Giriş: 17 Aralık 2025, Çarşamba 14:28

Güncelleme: 17 Aralık 2025, Çarşamba 14:28

N-asetil sistein (NAC), “şartlı olarak” gerekli bir amino asit olan sistein'in takviye formudur. NAC’i vücut diğer amino asitlerden üretebildiği için 'şartlı olarak gerekli' kabul edilir. Sağlıklı yaşam konusuna ilgi duyanlar açısından merak uyandıran bir takviye haline gelmiştir. Bunun birçok nedeni sıralansa da her takviyede olduğu gibi, özellikle de diğer takviyeler ve ilaçlarla birlikte etkileşimi düşünüldüğünde, hekim tavsiyesi olmadan kullanılmaması tavsiye edilmektedir. İşte NAC hakkında merak edilen detaylar…

NAC'nin antioksidanları yenilemek ve beyninizi beslemek de dahil olmak üzere birçok sağlık faydasından söz edilir. N-asetil sisteinin öksürük ve diğer akciğer rahatsızlıkları ile ilgili tıbbi kullanımı mevcuttur. N-asetil sistein yani NAC ayrıca grip, göz kuruluğu ve birçok başka rahatsızlık için de kullanılır, ancak bu kullanımların çoğunu destekleyecek iyi bir bilimsel kanıt yoktur. Hem bu sebepler, hem de aşağıdaki etkilerinden dolayı, NAC’ın uygun şekilde kullanımının sadece hekim tarafından belirlenebileceğini hatırlatmak gerek. İşte NAC hakkında söylenenler:

NAC, öncelikle antioksidan üretimindeki rolü nedeniyle değerlidir. Glutamin ve glisin olmak üzere iki diğer amino asitle birlikte NAC, glutatyonun üretimi ve yenilenmesi için gereklidir.

Glutatyon, vücudunuzun en önemli antioksidanlarından biridir; hücrelere ve dokulara zarar verebilecek serbest radikalleri nötralize etmeye yardımcı olan bileşiklerdir. Antioksidanlar, vücudun doğal bağışıklık sistemini ve toksin atılım süreçlerini desteklemeye yardımcı olur. Araştırmalar ayrıca antioksidan alımının, kardiyovasküler hastalık da dahil olmak üzere çeşitli kronik rahatsızlıkların riskini azaltabileceğini göstermektedir.

NAC, vücudunuzun detoksifikasyon sürecinde önemli bir rol oynar. Böbrek ve karaciğer hasarını önlemek veya azaltmak için detoksifikasyona yardımcı olur. Çevresel toksinlere maruz kalmanın yan etkilerini önlemeye yardımcı olabilir. NAC, antioksidan ve anti-inflamatuar faydaları sayesinde diğer karaciğer hastalıkları için de sağlık alanında çeşitli uygulamalarda kullanılır. İnflamasyonu artıran gıdalar ve inflamasyonu azaltan gıdalara da dikkat etmekte fayda vardır.

NAC, beynin en önemli nörotransmitteri olan glutamat seviyelerini düzenlemeye yardımcı olur. Bu özelliğiyle, ruh sağlığı sorunlarını ve madde kullanım bozukluğunu iyileştirmeye yardımcı olabilir. Bipolar bozukluğu ve depresyonu olan kişilerde NAC, semptomları azaltmaya ve yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olabilir. Dahası, araştırmalar orta ila şiddetli OKB (Obsesif Kompülsif Bozukluk) tedavisinde rol oynayabileceğini göstermektedir. Ancak glutamat normal beyin aktivitesi için gerekli olsa da aşırı glutamat ve glutatyon tükenmesi beyin hasarına neden olabilir. Bu da bipolar bozukluk, şizofreni, obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) ve madde kullanım bozukluğu gibi ruh sağlığı sorunlarına katkıda bulunabilir.

NAC, antioksidan ve balgam söktürücü görevi görerek, solunum yollarınızdaki mukusu gevşeterek solunum yolu rahatsızlıklarının belirtilerini hafifletebilir. Antioksidan olarak NAC, akciğerlerdeki glutatyon seviyelerini yenilemeye ve bronş tüplerindeki ve akciğer dokusundaki iltihabı azaltmaya yardımcı olur. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) olan kişiler, uzun süreli oksidatif hasar ve akciğer dokusu iltihabı yaşarlar; bu da hava yollarının daralmasına, nefes darlığına ve öksürüğe yol açar. Bazı çalışmalar, NAC takviyeleri almanın KOAH semptomlarını, alevlenmelerini ve akciğer fonksiyon kaybını iyileştirmeye yardımcı olabileceğini öne sürmektedir.

Antioksidan bir madde olan glutatyon, yaşlanmayla ilişkili beyin hücresi oksidatif hasarını azaltmaya yardımcı olur. Nörotransmitter bir madde olan glutamat, geniş bir yelpazedeki öğrenme, davranış ve hafıza fonksiyonlarında rol oynar. NAC, glutamat seviyelerini düzenlemeye ve glutatyonu yenilemeye yardımcı olduğu için, beyin ve hafızayı etkileyen sağlık sorunları olan kişilere fayda sağlayabilir. NAC beyin sağlığını iyileştirebilirken, kesin sonuçlara varmak için daha fazla insan araştırmasına ihtiyaç vardır.

Doğurganlığı artırabilir

Bazı durumlarda, NAC'nin erkek doğurganlığını iyileştirebildiği gösterilmiştir. Birçok erkek kısırlığı sorunu, üreme sisteminde serbest radikal oluşumunu gidermek için antioksidan seviyeleri yetersiz olduğunda artar. Erkek kısırlığına katkıda bulunan bir durum varikosel, yani skrotum içindeki damarların serbest radikal hasarı nedeniyle genişlemesidir. Bir çalışmada, varikoseli olan 35 erkek, ameliyattan sonra 3 ay boyunca günde 600 mg NAC aldı. Ameliyat ve NAC takviyesinin kombinasyonu, kontrol grubuna kıyasla sperm bütünlüğünü ve eş gebelik oranını %22 oranında iyileştirdi. Ek olarak, NAC, yaşı nispeten ileri olan kadınlarda ve polikistik over sendromu olanlarda yumurtlama döngüsünü başlatarak veya artırarak doğurganlığı iyileştirebilmiştir, ancak daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Kan şekerini dengeleyebilir

İnsülin reseptörleri sağlam ve sağlıklı olduğunda, kandaki şekeri düzgün bir şekilde uzaklaştırarak seviyeleri normal sınırlar içinde tutarlar. Yüksek kan şekeri ve obezite, yağ dokusunda iltihaba katkıda bulunur. NAC, yağ hücrelerindeki iltihabı azaltarak kan şekerini dengeleyebilir. Bu, insülin reseptörlerine zarar verebilir veya onları yok edebilir ve tip 2 diyabet riskini artırabilir. Hayvan çalışmaları, NAC'nin yağ hücrelerindeki iltihabı azaltarak ve böylece insülin direncini iyileştirerek kan şekerini dengeleyebileceğini göstermektedir.

Vücudunuzun sistein amino asidini üretebilmesi için yeterli miktarda folat, B6 vitamini ve B12 vitaminine ihtiyacınız vardır. Bu besinler fasulye, mercimek, ıspanak, muz, somon ve ton balığında bulunur.

Tavuk, hindi, yoğurt, peynir, yumurta, ayçiçek çekirdeği ve baklagiller gibi protein açısından zengin birçok gıda sistein içerirken, bazı kişiler sistein alımlarını artırmak için NAC takviyesi kullanırlar ancak NAC, oral takviye olarak düşük biyoyararlanım gösterir, yani vücudunuz onu iyi emmez. Kabul edilen günlük takviye önerisi 600-1800 mg NAC'dir. Kanama bozukluğu olan veya kan sulandırıcı ilaç kullanan kişiler NAC almamalıdır çünkü kan pıhtılaşmasını yavaşlatabilir. Yüksek tansiyon ilaçları (Antihipertansif ilaçlar) N-Asetil Sistein (NAC) ile etkileşime girer. N-asetil sistein kan basıncını düşürebilir. N-asetil sisteini kan basıncını düşüren ilaçlarla birlikte almak, kan basıncının çok düşmesine neden olabilir.

Türkiye’de takviye edici gıdalar, 5996 sayılı Kanun ve buna bağlı yönetmeliklerle Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından onaylanarak satışa sunulur. Bu tür ürünler vitamin, mineral, amino asit vb. gibi besin öğelerini içerebilir ve “normal beslenmeyi takviye etmek” amaçlıdır. Mevzuat açısından NAC, Türkiye’de takviye edici gıdalarda kullanılmak üzere onaylı bir bileşen değildir. NAC içeren ürünlerin satışına dair bir yasak maddi olarak listede yer almasa da Takviye Edici Gıdalar Kısıtlı Maddeler Listesi’ne göre N-Asetil-L-sistein (NAC), takviye edici gıda bileşeni olarak uygun bulunmamıştır. Yurt dışı kaynaklı satış yapıldığı görülse de ürünün kendi durumu ve izin/ruhsat statüsüne bakılması gerekirken, NAC’nin özellikle ilaç statüsündeki balgam söktürücü/tedavi amaçlı tıbbi kullanımları ayrı düzenlemelere tabidir.

(Bu içerikte yer alan bilgiler tıbbi tavsiye yerine geçmez. Her türlü tavsiye, teşhis ve tedavi için hekiminize danışınız.)

Referanslar:

“Takviye Edici Gıdalar Kısıtlı Maddeler Listesi (Son Güncelleme Tarihi: 30/10/2025)”. Şuradan alındı: https://www.tarimorman.gov.tr/GKGM/Belgeler/DB_Gida_Isletmeleri/Takviye_Edici_Gidalar_Kisitli_Maddeler_Listesi.pdf

Amy Goodson, Ami Patel PharmD, BCPS.“What are the Health Benefits of NAC (N-Acetyl Cysteine)?” (2024). Şuradan alındı:

https://www.healthline.com/nutrition/nac-benefits