Philadelphia Çocuk Hastanesi (CHOP) tarafından yürütülen ve 20 Ekim 2025’te Amerikan Pediatri Akademisi’nin (AAP) hakemli dergisi Pediatrics’te yayımlanan araştırmad yazarlar, daha önce yapılan araştırmalara dayanarak, çocuklara yer fıstığı, yumurta ve diğer yüksek riskli gıda alerjenlerini eskiden önerilenden daha erken yaşta tanıtmanın, gıda alerjisi geliştirme risklerini azaltabileceğini gösteren bulguları genişletti. CHOP Alerji ve İmmünoloji Bölümü uzman hekimi ve çalışmanın kıdemli yazarı Dr. David Hill, “Bu, ebeveynleri bebeklik döneminde yer fıstığı ve diğer alerjenik gıdaları erken tanıtmaya teşvik eden ulusal yönergelerin beklenen etkisini gösteren ilk gerçek kanıt” diyor.

Çocuklarda gıda alerjilerindeki azalma üzerine yapılan çalışma hakkında

Yeni Pediatrics çalışmasının bulgularına geçmeden önce, buraya nasıl geldiğimizi anlamak için biraz bağlam faydalı olacaktır. Günümüz ebeveynlerinin çocuklarına ilk yıllarında yumurta veya yer fıstığı ürünleri tanıtmasına, çocukların büyükanne-babaları ya da başka ebeveynler şaşırabilir. Bunun nedeni, geçmişte yönergelerin oldukça farklı olmasıydı. Aile hekimi Dr. Beth Oller,“Açıkçası, 2000 yılından önce çocuklara yer fıstığı tanıtımının 2 ile 3 yaşına kadar ertelenmesi rutin olarak öneriliyordu. 2008’de AAP, yer fıstığının erken tanıtımını sınırlayan bu öneriyi geri çekti ve 4 ile 6 ay arasında erken tüketimin yer fıstığı alerjilerini önlemeye yardımcı olabileceğini belirtti”. 2015 yılında yapılan Learning Early About Peanut Allergy (LEAP) çalışması, şiddetli egzaması veya yumurta alerjisi olan bebeklerin 4 ile 11 ay arasında yer fıstığı ürünlerine maruz kalması durumunda yer fıstığı alerjisi geliştirme riskinin %81 oranında azaldığını ortaya koydu. Bu rastgele kontrollü çalışma, 26 Şubat 2015’te New England Journal of Medicine dergisinde yayımlandı ve dünya çapında alerji tanıtım yönergelerinde değişikliğe yol açtı. Bugün yönergeler, geçmişte alerjik reaksiyon öyküsü bulunmayan bebeklerde yumurta, yer fıstığı ve diğer önemli gıda alerjenlerinin 4 ile 6 ay arasında tanıtılmasını öneriyor. CHOP’tan gelen yeni çalışma, bu yönergelerin işe yaradığını ve yer fıstığı gibi gıda alerjenlerine karşı riskleri azalttığını güçlü biçimde ortaya koyuyor.

İlginizi çekebilir: Besin alerjisi nedir?

Yeni çalışma erken tanıtımın işe yaradığını doğruluyor

Çalışmada Dr. Hill ve ekibi, ABD’nin birçok eyaletinde bulunan çocuk doktoru muayenehanelerinde görülen 120.000’den fazla çocuğun elektronik kayıtlarını karşılaştırdı. Ekip, erken yer fıstığı tanıtım yönergelerinin yayımlanmasından önceki ve sonraki alerji oranlarını inceledi. "Bu öneriler yürürlüğe girdikten sonra yeni yer fıstığı ve diğer gıda alerjisi tanılarında istikrarlı ve istatistiksel olarak anlamlı bir düşüş gördük" diyor Dr. Hill. Bulgulara göre, bu düşüş 2015’teki değişikliklerden bu yana 0-3 yaş arası çocuklarda %27, 2017’deki ek yönergelerden bu yana ise %40 oranında gerçekleşti. Aslında yer fıstığı alerjileri, çocuklarda en yaygın gıda alerjeniyken artık ikinci sıraya gerileyerek yerini yumurtaya bıraktı. Çalışmayla bağlantısı olmayan uzmanlar bu sonuçlara şaşırmadı. Long Beach, Kaliforniya’daki alerji ve pediatri uzmanı Dr. Inderpal Randhawa "Yıllardır, bağışıklık sisteminin gıda proteinlerine karşı eğitilmesinin alerjik tepkiyi ortadan kaldırma gücüne tanık olduk. Bu çalışma, klinik sonuçlarımızı doğruluyor: Bağışıklık sistemi eğitilebilir. Gıda antijenlerini erken, düzenli ve güvenli şekilde tanıtırsanız, bağışıklık sistemi savunmaya geçmek yerine tolerans geliştirmeyi öğrenir" diyor ve bu bulguların ve yer fıstığının erken tanıtımına ilişkin yönergelerin çocukların güvenliği açısından çok önemli olduğunu da vurguluyor.

Randhawa ayrıca şu ifadeleri kullanıyor: "Yer fıstığı alerjileri, en ciddi ve kalıcı gıda alerjilerinden biridir. En küçük miktarlar bile, solunum yolları, kan basıncı ve kalp ile ilgili hızlı ve yaşamı tehdit eden bir reaksiyon olan anafilaksiyi tetikleyebilir. Belirtiler dakikalar içinde ortaya çıkabilir ve hemen adrenalin (epinefrin) uygulanmasını ve acil tıbbi müdahaleyi gerektirir."

Ebeveynler için çocuklara gıda alerjenlerini tanıtma önerileri

Bebeklere yaşamlarının ilk yılında yer fıstığı ürünleri ve diğer gıda alerjenlerini tanıtmanın yararlarını destekleyen kanıtlar güçlüdür. Ancak uzmanlar, her şeyden önce bebeğinizin ve ailenizin tıbbi geçmişini bilen çocuk doktorunuzla görüşmenin en doğru adım olduğunu belirtiyor. "Eğer çocuklarınızda daha önce herhangi bir alerjik reaksiyon ya da egzama öyküsü varsa, bu çok daha önemlidir" diye vurguluyor Dr. Oller. Çocuk doktoru Dr. Danelle Fisher genel olarak ise ebeveynler çocuklarına yer fıstığı ve diğer alerjen içeren gıdaları 4 ile 6 ay civarında tattırmak için onay alırlar, diye açıklıyor. Dr. Randhawa, yavaş ve kontrollü bir yaklaşımı tavsiye ediyor; örneğin anne sütü veya ılık suyla inceltilmiş, bezelye büyüklüğünde pürüzsüz fıstık ezmesi miktarı gibi.

Dr. Randhawa’nın dikkat edilmesi gereken bazı önerileri ve uyarıları şöyle:

• Bütün yer fıstığı asla bebeklere verilmemelidir. Boğulma riski oluşturabilir.

• Yolda değil, evde besleyin. Hayat yoğun olsa da alerjen tanıtımı en az bir ile iki saat boyunca çocuğu gözlemleyebileceğiniz bir zamanda yapılmalı.

• Düzenli olun. Bir alerjeni güvenle tanıttıktan sonra, toleransın devam etmesi için haftada birkaç kez sunmaya devam edin.

"Bu adımların önerilme nedeni, bağışıklık sisteminin kontrollü ve tekrarlanan maruziyet yoluyla öğrenmesidir"diyor Dr. Randhawa ve ekliyor: "Düzensiz veya gecikmiş tanıtım, tolerans kaybına yol açabilir". Son olarak, ebeveynlerin yer fıstığı gibi gıdalara karşı alerji belirtilerini tanıması gerekiyor. Dr. Fisher, bu belirtilerin şunları içerdiğini söylüyor:

• Kurdeşen (hives)

• Kusma

• Yüzde şişme

• Anafilaksi

"Derhal ilkyardımı arayın veya çocuğunuzu hemen acil servise götürün" diye uyarıyor Dr. Oller. Yer fıstığı ve diğer gıda alerjenlerinin erken tanıtımı, çocuğun hiçbir reaksiyon yaşamayacağını garanti etmese de doktorlar bu yöntemin faydasını gösteren verilerden umutlu.

Referanslar

Beth Ann Mayer.”New Study Shows Peanut Allergies Are Declining in Kids—Here’s What Changed” Şuradan alındı: https://www.parents.com/new-study-shows-peanut-allergies-declining-11833140