En büyük zararı anne karnındaki bebeğe!

Sigaranın içindeki nikotin, beyinden dopamin salgılanmasını sağlıyor. Dopaminin salgılanmasıyla da haz duygusu oluşuyor, enerji düzeyi yükseliyor, konsanstrasyon artıyor. Ama sigaranın zararları bu aldatmacaların ardına gizleniyor. Sigaranın en büyük zararını anne karnındaki bebek görür. Sigara kullanan annelerin bebekleri, kullanmayan annelerin bebeklerine göre, yüzde 10–15 kilo eksikliği, zekâ geriliği ile dünyaya geliyor. Ayrıca sigara içen annelerin bebeklerinde erken doğum riski iki kat fazla olduğu gibi, ölü doğum ve düşük yapma riski de daha fazladır.

Sigarayı bir kez deneyen 4 kişiden 3 kişinin bağımlı olduğunu, günümüzde küresel bir salgın haline geldi. Sigaraya hiç başlamamak en iyisi. Hayatının geç döneminde bile olsa sigarayı bırakmak, sigara içenlerdeki erken ölüm riskini azaltıyor, kişinin sağlığını iyileştiriyor. Ancak bırakmakta geç kalmamak lazım, ne kadar erken bırakılırsa kalp krizi riski başta olmak üzere hayatı tehdit eden riskleri büyük oranda azalıyor.

Sigara bağımlılığının oluşum mekanizması, sigarayı bırakmanın yararları hakkında merak edilen soruları yanıtlayan Aile Hastanesi Bahçelievler Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Derya Yenibertiz şu bilgileri veriyor.

Vücutta sigara bağımlılık düzeyini ölçmek mümkün müdür? Bunun bir testi var mıdır?

Sigara bağımlılığı birçok kullanıcının, yokluğuyla uzun bir dönem mücadele etmesi gereken kronik ve nüksedici bir durumdur. Sigaranın bırakılmasıyla sigara bağımlısı bir kişinin sağlayacağı yarar çok önemlidir. Başarılı girişimler için kullanımın sürmesine neden olan ve kesilmesini engelleyen bazı faktörlerle (kişisel nedenler, ailevi sorunlar, sosyo- ekonomik problemler) mücadele edilmesi şarttır. Sigara ne kadar erken bırakılırsa yararı da o kadar artıyor.

Sigara içmek veya dumanını solumak zamanla bağımlılık oluşturuyor. Tütünde esas bağımlılık yapan madde nikotindir. Sigara sadece fiziksel değil, ruhsal etkisi ve sosyal yönüyle de bağımlılık yaratıyor. Kişi sigara içmeyince yoksunluk belirtileri ortaya çıkıyor. Bu etkiler nedeniyle sigara içimi bağımlılık düzeyinde devam ediyor. Sigara bağımlılık düzeyini ölçmek için çesitli testler geliştirilmiştir. En sık kullanılanı “Fagerström” testidir.

Sigaranın en büyük zararı hangi organlara oluyor?

Her sigarada vücut için zehirli, tahriş edici, kanser yapıcı ya da kanserin ortaya çıkmasını kolaylaştırıcı 4000’den fazla kimyasal madde bulunuyor. Bunlardan en az 81 tanesinin doğrudan kansere neden olduğu ispatlandı.

• Sigara akciğer kanseri başta olmak üzere, ağız, dil, yutak, gırtlak, tükürük bezi, diş eti, yemek borusu, mide, karaciğer, pankreas, bağırsak, anüs, böbrek, mesane, penis, rahim ağzı ve kan kanserleri gelişme riskini artırıyor. Sigara içenlerin kanserden ölüm oranları içmeyenlerinkine göre 15–25 kat fazladır.

Sigara içenler neden bırakmakta zorlanıyor?

• Sigara içmek beyinde uyarıcı ve mutluluk verici dopamin denilen maddenin salınımına neden oluyor.
• Bu madde kanda azaldığı zaman kişide huzursuzluk, sinirlilik, uykuda bozukluk, konsantrasyon güçlüğü iştahta artış, depresyon, halsizlik gibi yoksunluk belirtileri ortaya çıkıyor. Bu da kişinin sigara bağımlısı olmasına yol açıyor.
• Birçok içicinin acıkmışçasına daha çok içmesi için, nikotin beyinde bir çeşit dürtü yaratan değişikliklere neden oluyor.
• Eğer kişi bir süre sigara içmezse bu dürtü artıyor. Bu da daha çok sigara içme isteği yaratıyor. Bu nedenle sigara içen kişilerin beyinleri değişime uğrar ve içmediklerinde bir nevi nahoş ruh hali ve bir takım fiziksel semptomlar ortaya çıkabilir.
• Sigara içmeye devam etmenin en önemli nedeni yoksunluk belirtileridir. Sosyal etkiler nikotin kullanımını belirleyebilir. Bu etkinin yönü sigara içmek ya da içmemek doğrultusunda olabilir.
• Sigarayı bırakmaya doğru değişen davranış modelleri, düşünme öncesi dönem, düşünme dönemi, hazırlık dönemi ve harekete geçme döneminden oluşuyor.
• Sigara içenlerin yüzde 67’si sigarayı bırakmak istiyor. Ancak sadece yüzde 3'ü bu süreci başarıyla tamamlayabiliyor.
• Yapılan çalışmalarda günde 10 adetten daha az sigara içenlerin sigarayı bırakmaya yönelik olarak daha az istek duydukları tespit edilmiş. Bu istek azlığının temelinde ise, ‘Bana bir şey olmaz ya da ben ne zaman istersem bırakabilirim’ düşüncesinin etkili olduğu saptanmış.

Sigara bağımlılığı güçlü bir bağımlılık mıdır?

Sigarayı bırakmak isteyen bireylerde bırakmayı düşünme, hazırlanma, deneme ve yeniden başlama süreçleri bazen bir kısır döngüye girebiliyor. Bu noktada kişinin bırakma isteğinin en yüksek seviyede olması bu kısır döngüyü tek başına kırabildiği gibi, bazen yeterli olmayabiliyor, hatta tıbbi yardım gerekebiliyor. Nikotin bağımlılığı küçümsenmemesi gereken bir bağımlılıktır. Alkolden 15 kat, kokainden 5 kat daha fazla bağımlılık yapan bir maddedir. Ancak buradan sigara yerine bu maddeleri deneyin anlamını çıkarmamak gerekiyor. Çünkü uyuşturucu bağımlılığı da alkol bağımlılığı da kullananların ölümüne yol açan maddelerdir.

Sigara bırakmanın kişiye sağlayacağı faydalar neler?

• 24 saatte: Akciğer mukus ve diğer sigara artıklarını temizlemeye başlar.
• 48 saatte: Karbonmonoksit vücuttan atılır. Koku ve tat alma duyusu belirgin şekilde düzelir.
• 72 saatte: Nefes almak kolaylaşır. Bronşlar gevşer ve enerjileri artar.
• 2–12 haftada: Dolaşım düzelir.
• 3 – 9 ayda: Akciğer fonksiyonları yüzde 10 oranında artar. Öksürük, hırıltı ve nefes problemleri düzelir.
• 1 yılda: Kalp krizi riski yüzde 50 azalır.
• 10 yılda: Akciğer kanseri riski yüzde 50 oranında düşer.
• 15 yılda: Kalp krizi riski hiç sigara içmemiş birinin risk düzeyine iner.