Haremin hiç bilinmeyen yönleriyle gerçekçi bir biçimde anlatılması amacıyla hazırlanan “Padişahın Evi: Topkapı Sarayı Harem-i Hümayunu” sergisi, Topkapı Sarayı’nın II. avlusunda yer alan Has Ahırlar’da ziyaretçilere açılacak ve 13 Haziran’dan 15 Ekim’e kadar görülebilecek.


Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü tarafından hazırlanan, Bilintur-BKG ve TAV Havalimanları’nın ana sponsorluğuyla desteklenen sergide, Topkapı Sarayı koleksiyonundan 300 eser ve harem halkının kullandığı eşyalar yer alıyor. “Padişahın Evi: Topkapı Sarayı Harem-i Hümayunu” ilk harem sergisi olmasıyla da dikkat çekiyor.


Topkapı Sarayı Müzesi Müdürü Prof. Dr. İlber Ortaylı hareme hak ettiği saygının gösterilmediği görüşünde. Sergi haremin göz ardı edilen yönlerine vurgu yapıyor, padişahın evi hakkında söylenilen asılsız ve yanlış bilgilerin düzeltilmesi gibi bir amaca da dolaylı olarak hizmet ediyor.


Harem sarayın en kalabalık yeri değil mi?

Reisi Valide Sultan. Ayrı memurları var. Darüssaade ağasının kendi teşkilatı var. Mekke ve Medine vakıflarına bakıyor. Hazinedar usta da Valide Sultan’a bağlı bir memur. Kadınların arasından seçiliyor. Haremde okuma yazma oranı yüksek. Muhasebe işlerini öğrenen kadınlar da var. Harem kadını, yan gel yat devril takımı değil. Çoğunun okuması, yazması, memuriyeti iyi. Harem kadınları 1950’lerde Topkapı Sarayı’nın memurlarıydı.


Harem kadınları diğer şehirli kadınlardan farklı mı?

Ne de olsa saraylı, bilgili, görgülü ve etiketli. 19’uncu asırdaki tanzimat ve reform çok önemlidir. O zamandan itibaren üst sınıf paşaların, memurların kadınları, kızları ya evde Fransızca öğreniyor ya da Fransız okulunda okuyor. Cevdet Paşa Darülmuallimat’ı, kız öğretmen okulunu kurmuş, oraya gidiyorlar. O vakit sarayda da eğitim olmasına rağmen harem dışarının gerisinde kalıyor. Bu 19’uncu asrın büyük reformudur. Ondan sonra harem dışından bir Fatma Aliye Hanım, II. Meşrutiyet yıllarından biraz evvel Halide Edip Hanım çıkıyor. Haremin öncü rolü kalmıyor. Ama harem her zaman için belirgin derecede okuma-yazma, tarih, coğrafya, hesap, musiki ve her şeyden evvel adab-ı muaşeretin çok iyi bilindiği bir yer. Onun için evlenerek saraydan çıkan kadınlar etrafındakiler için numunedir. Hatta deli saraylı lafı da oradan kalmadır. Sert mizaçlıdır. Kadınlara, kızlara terbiye öğretir. Onun için millet onlara hürmet eder. Benim çocukluğumda bile mahallede saraylı kadınlar vardı.


Saray kültürünü dışarı taşırlardı yani.

Başörtülü bir hanım tanıdım. Bana “Hangi okuldasın” dedi. “Sankt George” dedim. “O zaman Avusturya Lisesi’ndensin” dedi kadın. Kendi Fransız okulunda okumuş. Saraylı bir hanımın kızıymış. “Babam kız kardeşimle okuduğumuz Fransız okuluna 5 altın verirdi” diye anlattı. Şaştım, fakir, yarım pabuç, başı örtülü bir kadın Fransızca biliyor. Emin olun, Bursa, Edirne, İstanbul, Eskişehir, İzmir’de mahallelerde bu tip insanlar yaşamıştır.


Harem Türklere mi özgüdür?

Bütün eski medeniyetlerde harem diye bir müessese var. Medeniyet o: Kadının ve evin zapturapt altında olması.



Hareme girmek arzu edilen bir şey miydi?

Kimsenin taleple geldiği yok. Çerkezistan’da falan satın alıyorlar, millet açlıktan ölüyor çünkü. Ukrayna’nın steplerinden, Galiçya’dan yağmalamış getirmişler. Veya Cezayir korsanları yolda bir gemi çevirmiş. Bafo (Safiye Sultan) öyle geldi mesela. 9, 10, 15 yaşındaki kızlar burada yetişiyor. Bir müddet sonra da evlenip gidiyor. Burada kalan ya çok çirkindir, koca bulamaz ya da kendi istemez. “Gitmem” derse kimse onu evlendirmez.


Harem kapısında "Allah'ım bize de hayırlı kapılar aç" yazıyor.

Oraya giren hayırlı bir kapıya erişecektir yani. Çok durmuyorlar zaten, yetişip, okuyup öğrenip birinin karısı olurlar.


Haremdeki hiyerarşik düzen acımasız mı?

Çok acımasız ve sert bir sistem var. Kışla burası.


Röportaj: Alihan Mestci


Facebook Yorumları

YORUMLAR

Yorum kurallarını okumak için tıklayınız!

İnternet sitemizde kullanılan çerezlerle ilgili bilgi almak ve tercihlerinizi yönetmek için Çerez Politikası, daha fazla bilgi için Aydınlatma Metni sayfalarını ziyaret edebilirsiniz. Sitemizi kullanarak çerezleri kullanmamızı kabul edersiniz.