Oxford Sözlüğü’nün 2024 için seçtiği “Yılın Kelimesi”, “Beyin çürümesi” olarak açıklandı. Beyin çürümesi riski, en çok gençler arasında görülüyor. Peki, beyin çürümesinin genç beyinlere etkisi nedir?

Beyin çürümesinin sebepleri ve belirtileri

Saatlerce sörf yaparak ve kaydırarak vakit harcadığımızda, kendimizi yetersiz hissettiren büyük miktarlarda anlamsız veriler, olumsuz haberler, arkadaşlarımızın ve ünlülerin mükemmel şekilde rötuşlanmış fotoğraflarını tüketiyoruz. Çok miktarda içeriği özümsemeye ve bunlarla baş etmeye çalışmak zihinsel yorgunluk yaratır. Bu da özellikle gençlerde zamanla motivasyon, odaklanma, üretkenlik ve enerjide düşüşe yol açabilir. Sürekli kötü haberlere maruz kalıyorsanız zihin sağlığınız için bunlara dikkat etmelisiniz.

Beyin çürümesi, ekran başında geçirilen zamanın fazlalığından kaynaklanan zihinsel bulanıklık, uyuşukluk, dikkat süresinin azalması ve bilişsel gerileme durumu olarak tanımlanıyor. Beyin çürümesinin sonuçları arasında bilgiyi organize etme, problem çözme, karar verme ve bilgiyi hatırlama güçlüğü yer alıyor. İnternette uzun süre boyunca üzücü ve olumsuz haberleri aramak olan doomscrolling gibi davranışlar da beyin çürümesi işaretlerinden biri olarak gösteriliyor.

Beyin çürümesi neden olur?

Beyin çürümesi aşırı teknoloji kullanımından kaynaklanır. Bu, YouTube'da art arda video izlemek, sosyal medyada bir şey okumadan gezinmek veya çeşitli tarayıcı sekmeleri arasında geçiş yapmak anlamına gelebilir. Üstelik aynı anda internette geziniyor, mesaj atıyor ve e-postalarınızı kontrol ediyor olabilirsiniz. Sonuç: Beyninizi aşırı uyarıyorsunuz. Kendinizi dijital olarak çok fazla bilgiyle doldurduğunuzda, beyninizin çürümesi riskiyle karşı karşıya kalırsınız.

Sosyal medya platformlarında gezinmek, tatmin ve zevk duyguları üreten nörokimyasal dopamini yükseltir. Ne kadar çok yaparsanız, o kadar çok yapmak istersiniz. Olumsuz sonuçlarının farkında olsanız bile, beyniniz kaydırmayı bir tatmin duygusuyla ilişkilendirir. Bu şekilde kaydırma davranışsal bir bağımlılığa dönüşebilir. Internet bağımlılığından kurtulma yolları içeriğine göz atabilirsiniz.

Beyin çürümesi davranışına örnekler

Beyin çürümesi davranışları aşağıdaki gibidir;

Video oyunları: Bağımlı olmadan oyun oynamak mümkün olsa da bazı gamerlar yani video oyuncuları takıntıya varan biçimde olarak oyun oynar ve oyun bozukluğu geliştirirler. Video oyunlarının alternatif dünyalarından, hayal ürünü karakterlerinden ve karmaşık olay örgüsünden o kadar etkilenirler ki hayatın diğer alanlarında faaliyet göstermekte zorluk yaşayabilirler.

Sonsuz kaydırma: Bu beyin çürümesi davranışı, herhangi bir hedef veya fayda olmadan, akılsızca alışkanlık haline gelmiş bir ekran kaydırma davranışıdır. Bitmeyecekmiş gibi olan bu kaydırma davranışı, “Zombi kaydırma” olarak da adlandırılır. Hiç durmadan ekran kaydırırken, bir yayından diğerine geçerken akıllı telefonunuza boş boş bakarsınız. Bu davranış, sinir sisteminin düzenini bozabilir ve aynı zamanda depresyon ve anksiyete belirtilerine neden olabilir.

Doomscrolling (Kıyamet kaydırma): Üzücü bilgileri ve olumsuz haberleri arama alışkanlığınız varsa, yaptığınız şey doomscrolling’tir. Bunu yapan kişiler, rahatsız edici olsa bile en son bilgilerden haberdar olmak için karşı konulmaz bir istek duyar. Doomscrolling gibi aktiviteler beynin ödül sistemini etkiler. Bunun nedeni, insanların olumlu bilgilere göre olumsuz bilgileri önceliklendirme ve hatırlama eğiliminde olmalarıdır. Dolayısıyla başka bir üzücü habere rastlamak, daha fazla cesaret kırıcı bilgi arayışına yol açar. Doomscrolling, insanları olumsuz uyaranlara karşı duyarsızlaştırabilir, olumlu duygular deneyimlemelerini veya başka şekillerde zevk almalarını zorlaştırabilir.

Sosyal medya bağımlılığı: Sosyal medya bağımlılığı, sosyal medyayı sürekli kontrol etme isteği ve alışkanlığı kırmaya çalıştığınızda ortaya çıkan huzursuzluk hissi ile karakterize edilir. Kullanıcılar YouTube, Instagram ve TikTok gibi platformları kontrol etmeden duramaz. Sürekli bildirimler, parlak renkler ve uyarıcı sesler onları kelimenin tam anlamıyla büyüleyebilir ve sosyal medya bağımlıları net düşünmekten uzaklaşabilir.

Beyin çürümesinden korunma yolları

Beyin çürümesini önlemek, medya tüketiminiz konusunda bilinçli olmayı gerektirir. Ekrana katılımınızı kontrol ettiğinizde zihinsel sağlığınız ve duygusal sağlığınız muhtemelen iyileşecektir. En iyi stratejilerden bazıları şunlardır:

Ekran süresini sınırlayın

Gezinmeye, sosyal medyada gezinmeye, video izlemeye ve oyun oynamaya ne kadar zaman harcadığınızı takip ederek başlayın. Dijital uğraşlara ne kadar zaman ayırdığınızı öğrendiğinizde şok olabilirsiniz. Daha sonra, her gün ekran karşısında oturacağınız saat sayısına sınır koyun. Dikkatinizi dağıtan uygulamaları telefonunuzdan silin. Haberler ve sosyal medya için bildirimleri kapatın. Ve yatmadan hemen önce içerik tüketmeyin. Ekran başında geçirdiğiniz süreyi sınırlandırırken nasıl hissettiğinize dikkat edin.

Feed'lerinizi iyileştirin

Ne tükettiğinize dikkat ederek alanınızı koruyun. Sansasyonel ve olumsuz haberlere kanmayın. Daha dengeli bir dünya perspektifine sahip olmak için medya kaynaklarınızı çeşitlendirin. Ayrıca, düzenli olarak kızgın veya endişeli duygular uyandıran hesapları takip etmeyi bırakın. Akışlarınızı sizi neşelendiren ve ilham veren olumlu içeriklerle doldurun.

Dijital olmayan ilgi alanlarının peşinden gidin

Ekranınızın ötesinde kocaman bir dünya var. Hoşunuza giden hobilere ve aktivitelere dalarak kendinizi yeniden tanıyın. Açıkhavaya çıkın. Müzik dinleyin. Bir enstrüman çalın veya öğrenin. Günlük tutun. Sivil toplum kuruluşlarına üye olun. Egzersiz yapın. Yoga veya meditasyon yapın. Sizi mutlu ve sakin kılan şeyleri yapmak için her gün zamanınızı planlayın.

Pozitif insanlarla çevrimdışı bağlantılar kurun

İlk içgüdünüz başkalarıyla bağlantı kurmak için telefonunuzu elinize almak olabilir. Bunun yerine gerçek dünyadaki insanlarla sosyalleşmek için çaba gösterin. Destekleyici arkadaşlar, aile ve meslektaşlarla kişisel olarak özgün bağlantılar geliştirmek ve beslemek, stresi azaltır ve daha derin bir aidiyet duygusu sağlar. 18 ila 25 yaş arası gençlerle yapılan bir anket, genç yetişkinlerin, daha fazla çevrimdışı duygusal destek aldıklarında en düşük düzeyde depresif belirtilere sahip olduklarını ortaya çıkardı.

Zihninizi güçlendirin

Zihninizin lapaya dönüşebileceğinden endişeleniyorsanız, buna meydan okuyun. Zihin bir kas gibidir. Emekle büyür. Ekran kaydırmak yerine yabancı bir dil veya yeni bir teknik beceri öğrenin. Dünya görüşünüzü genişleten felsefi bir kavramı inceleyin. Matematik veya kelime bulmacalarıyla zihninizi keskinleştirin. Yazma yeteneğinizi geliştirin veya tarihte hakkında hiçbir şey bilmediğiniz bir dönem hakkında bilgi edinin. Kaydırma dürtüsüne direnin. Bunun yerine beyninizi yeniden eğitin.

Dijital detoks yapın

Ekran başında geçirilen süreyi sınırlamak iyidir, ancak fişi tamamen çekmek, kesintisiz düşünmeyi sağlar, deneyin. Dijital detoks yapmak düşüncelerinizin, algılarınızın ve alışkanlıklarınızın daha fazla farkına varmanızı sağlar. Bir çalışma, sosyal medyaya yalnızca yedi gün ara vermenin, yedi günlük sosyal medya kullanımına kıyasla algılanan zihinsel sağlığı önemli ölçüde artırdığını buldu.

Dijital detoksu farklı şekillerde yapabilirsiniz. Her gün 15 dakikalık kısa molalarla başlayın. Bu süreyi yavaş yavaş uzatın veya daha sık ara verin. Arkadaşlarınızla dışarı çıkın ve sürekli telefonunuza bakmayacağınız konusunda önceden anlaşın. Bir günlük geziye çıkın ve telefonunuzu sürekli kapalı tutun.

Destek alın

Beyninizin çürümesinin daha ciddi bir soruna dönüştüğünü hissediyorsanız destek için iletişime geçin. Bir ekranın arkasında kendinizi izole etmeyin. Kendi başınıza halledemiyorsanız; sorununuzla yüzleşmenize, sağlıklı alışkanlıklar geliştirmenize, tetikleyicileri yönetmenize ve gerçekçi hedefler belirlemenize yardımcı olabilecek bir terapist veya danışmanın hizmetlerinden yararlanabilirsiniz.

Beyin çürümesi genç yetişkinlerin zihinsel ve duygusal sağlığını nasıl etkiler?

Uzun vadede beyin çürümesi davranışı zihinsel ve duygusal sağlığınıza zarar verebilir. Araştırmalar, İnternet'in dikkat ve hafıza ile ilgili bilişte akut ve sürekli değişiklikler yaratabildiğini ve bunun beynin gri maddesindeki değişikliklere yansıdığını göstermiştir. Tekrarlanan kaydırma, beynin bilgiyi kodlama ve saklama kapasitesini bozarak bireylerin zihinsel yetenekleri üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir. Ayrıca sürekli aşırı uyarılma, dikkat süresinin azalmasına neden olabilir. Örneğin, 18 ila 27 yaşları arasındaki 1.051 genç yetişkin üzerinde yapılan bir araştırmaya göre, sosyal medya bağımlılığının planlama, organizasyon, problem çözme, karar verme ve çalışma belleği gibi yönetici işlevsellik becerileri ile önemli bir negatif ilişkisi vardır.

Beyin çürümesi genç yetişkinlerin benlik kavramını etkiliyor

Benlik kavramı da beyin çürümesinden etkilenir. Sosyal ağ sitelerinde meydana gelen sosyal etkileşimlerin sayısında patlama yaşanırken; çevrimiçi dünya, özellikle genç yetişkinler için, başlı başına bir sosyal evren haline geldi. Kaç tane "arkadaşınız", "takipçiniz" veya "beğendiğiniz" olduğu herkes tarafından görülebilir, bu da karşılaştırma tuzağına düşmenizi kolaylaştırır. Buna ek olarak, insanların profesyonel başarılarını, egzotik tatillerini, mutlu ilişkilerini ve filtreli resimlerle mükemmel gösterdikleri bedenlerini sergileyen gönderi bombardımanı, kendi kendine olumsuz konuşmaya yol açabilir. Beyin, sürekli aşırı uyarılma nedeniyle o kadar darmadağın olur ki gerçeği kurgudan ayırmakta zorlanır. Öz-değer zarar görebilir, bu da artan stres, kaygı ve depresyon düzeylerine yol açabilir.

Referans:

"Brain Rot: The Impact on Young Adult Mental Health" (2024) Şuradan alındı: https://www.newportinstitute.com/resources/co-occurring-disorders/brain-rot/