Yazımızda çocuklara savaş ve şiddet kavramlarını anlatmanın yollarını uzman görüşleriyle birlikte aktarıyoruz.

Çocuk haklarının en önemli maddesinin "Çocuklar savaşta taraf değildir" maddesi olduğunu biliyor muydunuz? Eminiz ki hepimizin isteyeceği en son şey "çocuk" ve "savaş" kelimelerini yan yana görmek. Bir anne ya da anne adayı olarak bu tür haberlere çok daha fazla üzüldüğünüzü biliyoruz. Ama bu görüntüleri ve haberleri çocuğunuza açıklanmanız da gerekiyor.

Unutmayın geç olmadan eşinizle beraber çocuğunuzu karşınıza alarak ona savaştan bahsetmeniz gerekebilir. Yoksa yavrunuz rastlantıyla da olsa gördüğü vahşet görüntülerini hafızasından çıkarmakta zorlanır. Bu yazımızda "Savaş görüntülerini çocuklarınıza nasıl açıklayabilirsiniz?", "Çocuğunuzda şiddet eğilimi olduğunu düşünüyorsanız ne yapmanız gerekir?" gibi birçok soruya yanıt bulmaya çalıştık.

Şiddet kavramı ve savaş çocuğa nasıl anlatılır?

Aile Terapisti Prof. Dr. Emine Zinnur Kılıç, bizleri şiddet kavramı, savaş görüntüleri konusunda aydınlatıyor.

Şiddet kavramı

Her çocukta saldırganlık ve şiddet eğilimi görülebilir. Çocuklar büyürken aileden aldıkları eğitimle bu eğilimi kontrol etme becerilerini geliştirir. Anne- babanın çocuğun kızgınlık ya da engellenmişlik duygularıyla baş etmede hangi yöntemi kullanacağını örnek olarak göstermesi gerekir. Çocuklar için söylenenlerden daha çok davranışlar önemli. Eğer anne-baba birbirlerine ve çocuklarına karşı şiddete yönelik davranışlar göstermezler ve kendi şiddet eğilimlerini kontrol ederlerse çocuk bu davranışı örnek alır. Kendisini kontrol etmeyi öğrenir.

Savaş görüntüleri ve çocuk...

Ailelerin, çocuklarıyla savaşla ilgili konuşurken savaşın insanlara getirdiği acıları ve olumsuzlukları anlatması gerekir. Savaştan taraf tutmadan, savaşanların tümüne acı, ölüm ve yoksulluk getiren bir olgu olarak söz etmeleri önemli. Çünkü bildiğimiz gibi aslında savaşın bir kazananı yok. Haklı savaşlar bile sorunları çözmek için en uygun yöntem olarak kabul edilemez.

Çocuklarda savaşa karşı bir dünya görüşü geliştirmek, savaşla kahramanlık kavramını bütünleştirmek yerine insanlara getirdiği acıları öğretmek gerekir. Çocuğun kafasındaki savaş kavramının bu şekilde oluşmasını sağlamak daha doğru bir tutum olur.

Çocuklarınızın savaşla ilgili görüntüleri izlemerini çocuğa özellikle yasaklamak da uygun olmaz. Çünkü bu konuyu çok daha fazla önemsemesine ve endişelerinin artmasına neden olur. Yapılacak şey bu tür görüntülerle karşılaştığında çocuğun bu bilgileri hazmetmesine yardımcı olmak.

Çocuğunuz kaygılanıyorsa

Normalde çocuklar savaşla ilgili haberlerden etkilenmez. Çocuk zaten aşırı kaygılı, korkuları olan, çevresinde gördüğü her durumdan korku üreten bir çocuksa o zaman izlediği bütün haberler gibi savaş haberleri de onun kaygı ve endişeye kapılmasına neden olur. Çocuğunuzun psikolojik olarak etkilenmesi, sürekli bu konudan bahsetmesi, bu tür durumların kendi başına da gelebileceği endişesine kapılması, uyku bozukluğu gibi durumlardan anlaşılır. Ayrıca okula gitmekten ve aileden ayrılmaktan korkma gibi belirtiler gösterebilir. Bu çocuklar ileride kaygı bozuklukları yaşamaya yatkın olur. Böyle bir durumda psikiyatrik bir yardım alınması gerekir.

Psikolog Filiz Kaya, savaş ve savaş görüntüleriyle ilgili olarak çocuğunuza nasıl davranmanız gerektiğiyle ilgili ipuçları veriyor.

Çocuklar, ölümle ve ölümün ne olabileceğiyle karşı karşıya geldiklerinde endişelenir. Ancak çocukların da ölebileceğini öğrendiklerinde sarsılırlar. Bu yüzden çocuğunuzun güvende olduğunu bilmesi ve anlaması gerekir. Televizyonda kendi yaşlarında bir çocuğun kazada öldüğünü duyan bir çocuk, sonraki günlerde otomobile binmek istemeyebilir. Aynı şekilde televizyonda, savaşta çocukların öldüğünü gören ya da duyan çocuğunuz savaşta öleceğine inanmaya başlayabilir. Çocuklukta yaşanan büyük korkular uzun sürmez. Bu yüzden harekete geçmeden önce onu iyi bir şekilde gözlemlemeniz gerekir. Televizyondaki savaş görüntüleri çok korkunçsa çocuğunuzun bunu görmesine engel olun. Ama bunu onun gözüne batacak, daha çok ilgisini çekecek bir şekilde yapmamaya çalışın. Onun yanında konuyla ilgili yaptığınız konuşmalara dikkat edin.

Çocuğunuzu dinleyin ve onunla konuşun

Televizyon ve gazeteler ölen çocuklarla ilgili bunca haberle doluyken, çocuğunuzla ilgili bilmeniz gereken bir şey var. Bu da onun konuyla ilgili neler bildiği. Kafasını karıştıran konulardan bahsederken, rahat olmasını sağlamanız çok önemli. Böylelikle sizinle rahat bir şekilde konuşabilir. Biliyoruz savaş, terör olayları ve yarattıkları tehlikeler konusunda çocuklarınızla konuşmak kolay değil. Ama kendilerini güvende hissedecekleri bir ortam yaratıp bu tür bir konuşma yapmanız onun için çok faydalı olur.

Şiddete hayır!

Klinik Psikolog Merve Soysal Başa çocukta şiddet içeren davranışları engellemek için dikkat edilmesi gereken noktalardan bahsediyor.

• Katı bir disiplin anlayışından uzak durarak çocuğunuzun kendini uygun bir şekilde ortaya koymasına izin verin.

• Aile içinde demokratik bir düzen kurularak dengeli bir bağımsızlık modeli sağlamaya çalışın.

• Çocuğunuza saldırganlık modeli olmadan, kendi karşılarına çıkan problemleri şiddet içermeyen yollarla çözmesine yardım edin. Çocuğunuzun uyması gereken kuralları ve içinde bulunduğu sınırları uygun bir dille anlatın.

• Yavrunuza sosyal olgunluğuna uygun çeşitli sorumluluklar verin. Başarabileceği kadar görev ve sorumlulukları başlatmasını, bitirmesini sağlayın.

• Onunla ilgilenip iletişim kurun. Kaliteli zaman geçirmeye çalışın. Gerektiği ölçüde kontrol edip potansiyeline ulaşmasına yardımcı olun.

• Öncelikle çocuğunuzu iyi tanıyarak kapasitesine uygun beklentiler içine girin. İhtiyaç duyduğu gereksinimleri sağlamaya çalışın.

• Çocuğunuza şiddet içeren davranışlarının dezavantajlarını gösterin. Bu yolla isteklerini elde edemeyeceğini, tam aksine istediği şeyleri kaybettiğini görmesini ve yaşamasını sağlayın.

• Çocuğunuzun izlediği televizyon programlarının kendi yaşına uygun olmasına özen gösterin. Mutlaka içeriğinde olumlu karakterlerin yer almasına dikkat edin.