Çarşamba günü ilk bölümü yayınlanan psikiyatr Erdoğan Çalak röportajının devamı...

Çalak artan tüketim hevesi ve teknoloji bağımlılığının özel hayatı sabote ettiğini ve bir kısır döngüye yol açtığını şu sözlerle anlatıyor:

“Bugün insanlık sevmek yerine oyuncaklarla oyalanmaya çalışan çocuk halinde. Böyle büyüyen insanlar ailenin ortadan kalkmasına zemin hazırlıyor. Birisi bir odada maç seyrederken diğeri başka bir odada dizi izliyor; karı koca arasındaki bağ gittikçe zayıflıyor, birbirine olan yatırımı azalıyor ve bu da uzaklaşmaya yol açıyor oluyor.”

Peki ya cinsellik?

Aşkın soyu tükenirken cinselliğe de ihtiyaç kalmıyor. İlişki başlıyor 3 gün sonra sıkılmaya başlıyorlar, ihtiyaç kalmadı, dürtü kalmadı. Erkekler mastürbasyonla, kadınlar ise dürtüsüzlükte rahat ediyorlar. İnsan ilişkisinin bu kadar kıymetsizleştiği başka bir dönem olmamıştır. Bir insana ihtiyaç duymak yerine oyuncaklara yöneliyor... Telefonunu eline alıp onunla meşgul oluyor, günlerini, gecelerini böyle geçirebiliyor. Ne oluyor o zaman: hayatında bir şeyi kullanmayı kendisi için doyum haline dönüştürmüş olan insan kendisini de çok kolay kullandırtıyor. Çözüm diye aranan şeyler problemi büyütüyor. Acaba diyorum kutsal kitapların kıyamet falan dediği bu mu?

Çekirdek ailenin doğuşu

Önceleri nasıldı ki?

Aslında 1950’lere kadar dünyanın sürekli geliştiğini görebilirsin. Bundan 200 yıl öncesinin aile sisteminde kadınla erkek akşamları görüşüyor, kadınlar kendi aralarında erkekler kendi aralarında bir dünyaları var. 1700’lü 1800’lülere gittiğin zaman idealize bir aşk var. Verem oluyor aşkından. Ama doğru düzgün bir cinsellik, yakınlık, aşk ilişkisi yok. Çocukları yaşlı kadınlar büyütüyor; kadınlar çalışıyor. 1800’lü ve 1900’lü yıllardan itibaren çekirdek aile oluşuyor; çocuklara ailenin, annenin bakması norm oluyor ve ortaya çok parlak bir kuşak çıkıyor. Daha çok keşiflerin, icatları yapıldığı, teknoloji, bilim sıçramaların olduğu bir döneme giriyor insanlık. Fakat başka yan tesirler çıkıyor. Bu sisteme geçildiğinde babalar kızlara, analar oğullara bir düşkünlük gösteriyorlar. Ve histeri dediğimiz bir hastalık kategorisi çıkıyor ortaya.Daha önceki çağlarda öyle değil. Çekirdek ailenin oluşması kendi içinde bir sürü problemi getiriyor. Milliyetçilik çıkıyor. Çünkü çocuk sahibi olmanın dayandırıldığı şey, topluma iyi yetişmiş, başarılı vatandaş katmak oluyor. Bu sefer yetiştirilen insanlar birinci dünya ikinci dünya savaşında ölmek durumunda.

Sonra?

İkinci dünya savaşından sonra kadın erkek ilişkisinin, ailenin yeniden idealize edildiği ve daha yaşanılabilir bir dünyaya çocuk yetiştirmek anlayışında bir dönem var. 1950’lerin başıyla 60’ların ortalarına kadar doğanlar b o altın çağdan nasibini almış bir kuşak. Kadının kadın gibi olması, erkeğin erkek gibi olması veya önce çocukları düşünüpsonra büyüklerin düşünülmesi, çocukların güvenli ve iyi olduklarından emin olmadan büyüklerin kendine zaman ayırmaması gibi, daha fazla sevgi içeren bir dönem bu. Ama bu dönemde sanki insanlar okula giderlerse ve eğitilirlerse zaten mutlu olurlar gibi bir anlayış başlıyor. Modernist bir damar. Çocuğa verilmesi gereken duygusal katkı yerini yavaş yavaş"iyi eğitim görsün" anlayışına bırakıyor. Bu da bir takıntı haline geliyor. Bence önemli bir şey atlanıyor: Özel hayat bir içsel deneyim alanıdır. Özel hayat bilgi ile yaşanamaz, duygularla yaşanır.

Peki kendi duygusunu tanıyamayanlar nasıl yaşar özel hayatı?

Birbirlerini anlamayan, karşı tarafa kendini anlatamayan, kendini anlamadığı için anlatamayan insanların oluşturduğu sisteme dönüşüyor. Bireyselleşmiş toplumlarda beklentiler karşılanmayınca aile dışı ilişkilere kayıyor insanlar. Bir insanın kalıcı bir sevgi ilişkisi götürebilmesi ve o ilişkide cinselliğin azalmadan sürdürülebilmesi için insanların minimum problemli hale gelmesi lazım.

Kadının aşık olabileceği gibi bir adam

Aşk da tükeniyor diyorsunuz ya, biraz açar mısınız!

Eskiden bir erkek çocuk yetiştirilirken bir kadının aşık olabileceği bir insan olarak büyümeye çalışırdı. Onunla ilgili sorumluluk alabilmek, o sorumluluğun gereğini yerine getirebilmek gerekiyorsa onu korumak için ölümü göze almak gibi özellikleri olsun istenirdi.

Şövalye ruhu gibi mi?

Aynen tabi. Bu ruh normal bir aile içinde büyüyen bir erkek çocuğun ruhuna işlenirdi. Yalan söylemeyen, dürüst, çalışkan, disiplinli, gereğini yapabilen, güvenli, korkuları tarafından yönetilmeyen falan filan. Bu profil kadınların aşık olacağı profildir. Kadın beraber olduğu adamda o profili ne kadar buluyorsa o kadar cinsel hayatı olur.

Buldum sanıp bulamazsa ne olur?

Bir süre sonra ilgisi kalmaz, ayrı odalarda yaşamaya başlarlar, cinsel hayatları biter. Kadın aşkla bağlanacağı adamı ister. Saçını iyi tarayan bilmem ne marka giyip kendini görünür kılmaya çalışan birisi değildir aşık olunacak adam. Erkeğin bu ideali bırakıp, iyi pazarlamacı, hiç bir şeyden eksik kalmamaya çalışan bol oyuncaklı bir şeye dönmüş olması en çok kadına kaybettirir. Kadının aşkla bağlanacağı insan kalmayınca çoluk çocuğa yönelir. İşte bu yüzden kadınlar erkeklerden daha çok antidepresan kullanıyorlar.

Sevemeyenlerin canı sıkılır

Peki ilişkilerdeki aşk eksikliği çocuklara nasıl yansıyor?

Anne babaların birbirlerine olan yatırımı azalınca çocukları bir tutunma nesnesine çevirirler."Aşkım aşkım" diye çocuğu kendilerine bağlamaya çalışırlar ya daanne-baba arasındaki duygusal alış veriş eksikliği dünyayı o kadar sıkıcı bir hale getirir ki,çocuk oturur bütün gün çizgi film seyreder. Ondan sonra bir ilişki kuramayacak, yürütemeyecek, ilişki ihtiyacını minimumda hissedecek ama ağır bir şekilde can sıkıntısından şikayetçi, o can sıkıntısını gidermek için de abuk sabuk yollar bulmaya, uyuşturucuya kadar kaymaya eğilimli insanlar yetişir. Uyuşturucunun altındaki en önemli sebep can sıkıntısıdır. Can sıkıntısının sebebi de sevemiyor olmaktır. Sevebileceksin ki çocuk sevmeyi öğrensin.

Kitapta sıklıkla çocuğa ilk 3 sene annesi baksın diyorsunuz...

Annelik tıpkı sevişme gibidir, akılla yapılmaz. İnsanın içinden gelmeli. İnsanlar eğer bir şeyi düzeltmek istiyorlarsa en önemli mesele kendi çocuklarına bakmaya çalışacaklar. Çok iyi altından kalkacaklar mı? Hayır; ama çaba sarf edecekler ve bu desteklenecek. Annelerin çocuklarına kendilerinin bakmaları toplum tarafından desteklenmeli. İsveç’te Norveç’te olduğu gibi. O toplumlar annelerin maaşını ödüyor çünkü biliyorlar ki problemli bir çocuğun topluma maliyeti çok daha yüksek olacak.

Ya babalar?

Kocalarının desteğide eksik. Kocalar da eğer iyi bir annelik almadılarsa uzun süreli, kalıcı ilişkilerde eşlerini anne yerine koyma eğilimi gösterirler. Bu da cinsel hayatı bitiren sebeplerden biridir. Cinseldisfonksiyonlara neden olur. Böyle bir durumda baba çocuktan uzak durur, çocuğa öfkesi olur. Ya da anneden uzak durur iş icat eder. Bir ilişkiyi özel yapan şey insanların o derin katta uyanmasıdır. Bu da içindeki bebeksi tarafın uyanmasıdır; uyanmıyorsa ilişki mantıklı bir ilişki olur. Ama aşk ilişkisi olmaz. İnsan dünyasının bütün zenginliği aslında devre dışı kalmış olur.Ondan sonra da canım sıkılıyor, sıkılır tabii...

Bir fotoğrafın peşinde

Kitapta bir de insanların hayatın değil fotoğrafın peşinde olduğunu ifade ediyorsunuz. Bu ne demek?

İnsanlara bak herkesin fotoğrafı olmalı, beğeni almalı peşindeler. Fotoğraf dediğin şey iki boyutlu, derinliği olmayan bir şey. İnsan bunun peşinde niye koşar ki? Duygu dünyanı çöpe atman gerekiyor fotoğraf olmak için. Eskiden ayıplanan şeylere herkes hayran hayran bakıyor artık. Bu ne demek: sistem hasta demek.

Neden oluyor bütün bunlar?

Sistemi dejenere edecek çok sebep var. Ancak ciddi bir dikkat , bilgelik ve ahlak sahibi insanlar tarafından yönetilen toplumlar bu tuzaklara düşmez. Şirketler tarafından yönetilince böyle oluyor. Bütün hikaye o. Niye bunlar oldu çünkü dünyayı şirketler idare etmeye başladı.

Şirketler de insanı değil parayı önemser...

Şimdi insanlığın o şirketlerden kurtulması gerekiyor. Yetkiyi, iktidarı onların gücünü ellerinden alması gerekiyor. Batı sistemi mesela şunun farkında: eğer basın özgür olmazsa iktidarlar dejenere olur. Kontrol mekanizması olmayan sistemler çöker. Hem şirketlerin, hem vatandaşların, hem yöneticilerin hem de tüm dünyanın başına bela olur.

Röportaj: Damla Çeliktaban