Küresel ısınmanın etkisi ile dünyanın dört bir yanından yangın haberleri geliyor. Durum oldukça vahim ve üzücü olsa da orman ekolojisine göre yangınlar aslında ormanın yeniden canlanması ve kendini yenilemesi için büyük önem taşıyor.

Yangınlar, çıktığı alanın büyüklüğü nedeniyle doğal habitata büyük zararlar veriyor. Aşağıda değineceğimiz yangın ekolojisi hakkında bilgiler ise küçük habitatlarda yaşanan yangınların olumlu etkilerini içeriyor.

Orman yangınlarının nedenleri nelerdir?

Sönmemiş izmaritlerin atılması, anız yakılması, tarım alanlarında istenmeyen otların yakılarak temizlenmesi, çocukların ormanda ateşle oynamaları, mangal yakılması yaşanan orman yangınlarının nedenleri arasında ilk sıralarda yer alıyor. Ancak orman yangınlarının tek nedenleri bunlar değil. Peki neler? İşte orman yangınlarının olası nedenleri:

• Orman içinde ve kenarında çöplerin yakılarak imha edilmesi,

• Arı kovanlarının tütsülenmesinde kullanılan ateşin ormana söndürülmeden atılması,

• Yakılan ve terk edilen ateşler,

• Ateşli silah tatbikatları,

• Havai fişeklerin ormana düşmesi,

• Elektrik tellerinin kopması,

• Bakımsız trafoların çıkardığı kıvılcımlar,

• Yol ve benzeri inşaatlarda patlayıcı maddeleri ateşleyecek fitilin otları tutuşturması,

• Kireç ve kömür ocaklarının yakılması,

• Trafik kazalarında yanan araçlar,

• Terör amacıyla ormanların yakılması,

• Yerleşim yeri, tarla otlak kazanmak gayesiyle,

• Ormanda, yapılan kanunsuz işlerin üstünü kapatmak,

• Yabani hayvanları uzaklaştırmak.

Orman yangınlarının sonuçları nelerdir?

Araştırmalar, yaşanan küresel ısınmanın etkisi ile gelecekte ortaya çıkacak daha sıcak iklim koşullarının daha çok yangına sebep olabileceğini gösteriyor. Yangın sezonlarının uzayacak olması ve orman yangınlarının sayısında ciddi artışların yaşanacak olması, orman yangınlarının önceden daha iyi tahmin edilebilmesi için çeşitli çalışmalar yapılması gerektiğini göstermektedir. Peki, yeterince iyi çalışmalar yapılamaz ve yangınlar önlenemezse ne olur? İşte orman yangınlarının sonuçları:

• Ağaçlar yandığından toprağı tutan unsurlar yok olur ve erozyon - sel baskınları yaşanır,

• Gelecek kuşakların ormanları azalır,

• Orman yaban hayatı zarar uğrar,

• Karbon, oksijen dengesi oksijen aleyhine bozulduğundan atmosferde biriken fazla miktardaki karbondioksit iklim değişikliklerine sebep olur,

• Ekolojik denge bozuluyor,

• Turizm olumsuz yönde etkilenir,

• Yangın esnasında meydana gelen aşırı sıcaklık toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerini değiştirir,

• Odun ürünlerinde ve tıbbi bitkilerde yüksek oranda ekonomik kayıplar oluşur,

• Araştırmalar yangının ardından yanmış ağaçlara bazı zararlı böcek türlerinin yerleştiğini saptamıştır. Bu nedenle yangın sorasında zararlı böcek türlerinin arttığını söylemek mümkündür.

Yangınların orman ekosistemine faydaları nelerdir?

Yangın, Akdeniz ormanları için reddedilmemesi gereken bir gerçekliktir ve Akdeniz'de yer alan ormanlar normal döngüleri içinde (yaklaşık olarak 50 yılda bir) tamamen yanarlar. Akdeniz ormanları yanmadığında ormanın yaşam döngüsü bozulur, bazı ağaç türleri yok olur. Kısacası orman ekosisteminin yangınlara ihtiyacı vardır.

Orman yangınları ile alttan gelen nesillere alan açılır. Yangın ile bazı bitkiler daha dayanıklı hale gelir. Üstelik bazı bitkilerin devamlılığı için yangına ihtiyaç vardır. Yangın ve aşırı yüksek sıcaklıklar sayesinde bazı çamlar, okaliptüs ve banksianın tohumları aktive olur. Ateş, tohumlarını saran reçineyi eriterek, tohumu açığa çıkarır ve çoğalmasını mümkün kılar. Benzer şekilde, bazı bitkiler yangın sonrasında özellikle güçlü çimlenir ve büyürler.

Kontrol altında tutulabilen orman yangınları ile aşırı kuru ve istenmeyen bitkilerin ve işgalci türlerin ortadan kaldırılması ve ormanın kendini yenilemesini sağlanabilir. Bu uygulama, ateşe muhtaç ve ormanın belkemiği olan ağaçların üreyebilmesini sağlamaktadır.

Yanan organik maddeler geride çok verimli bir kül örtüsü bırakır. İlk yağmurla birlikte küldeki verimli maddeler çözülerek toprağa karışıyor ve üzerinden yangın geçen alanın bereketini artırır.

Yangınlar, gerçekleştiği bölgede bulunan ağaçlardaki böcek istilasını ve salgın hastalıkları da önler.

Araştırmalar, seyrek yaşanan yangınların veya tek bir yangının orman toprağı için pek zararlı olmadığını göstermiştir. Buna ek olarak toprak üzerindeki ölü örtünün kalınlığı, yangının toprağa olan etkisinde önemli değişikliklere neden olur. Yanıcı maddelerin üst kısmında zarar yapan bir yangının toprağa önemli bir etkisi söz konusu olamaz. Fakat yangının toprak üzerindeki tüm maddeleri yakması, toprağa doğrudan etki yapar.

Yangın sonrasında doğal haline bırakılan alanların hiçbir işlem yapılmaması halinde bile yeniden yeşerdiğini görmek mümkündür. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege yörelerindeki eski yangın alanları bu varsayımı doğrulamaktadır.

Referanslar:

Ege Orman Vakfı. "Orman Yangınları". Şuradan alındı: https://www.egeorman.org.tr/orman-yanginlari.aspx

İklimbu. "Orman yangınları sebepleri ve sonuçları". Şuradan alındı: http://climatechange.boun.edu.tr/orman-yanginlari-sebepleri-ve-sonuclari/

Prof. Dr. Ertuğrul Bilgili. "Orman Yangınlarının Orman Ekosistemleri Üzerindeki Etkileri". Şuradan alındı: https://www.ktu.edu.tr/dosyalar/ormankoruma_213b0.pdf (Şubat 2018).

Çağrı Mert Bakırcı - Ashlee Lane Bakırcı-Taylor - Freddy Igiebor - Yazar Berkay Kalaycık. "Orman Yangınları ve Yangın Ekolojisi: Doğal Yangınlar, Orman Sağlığı İçin Neden Önemlidir? Yangınlarla Nasıl Mücadele Etmek Gerekir?" Şuradan alındı: https://evrimagaci.org/orman-yanginlari-ve-yangin-ekolojisi-dogal-yanginlar-orman-sagligi-icin-neden-onemlidir-yanginlarla-nasil-mucadele-etmek-gerekir-10779 (18 Ağustos 2019)