Veba hastalığı ne zaman başladı? Ne zaman bitti? Günümüzde veba var mı? Şuan olsa tedavisi var mı? Gibi sorular aklımıza gelince bunu Acıbadem Fulya Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Hülya Kuşoğlu'na sorduk. İşte veba hakkında her şey.

Veba eskiden olan bir hastalıktı. Şimdi niye yok?

Veba hastalığı, fare pirelerinin farelere ve insanlara bulaştırdığı “Yersinia Pestis” isimli bakteri nedeniyle oluşuyor. Yüzyıllarca tüm dünyada pek çok insanın ölümüne sebep olmuş ve adı kara ölüm olarak tarihe geçmiştir. 1890'lı yıllarda Çin'den bir bilim adamının veba hastalığının etkenini bulması sonrası hastalık hakkında daha fazla araştırma yapılıp tedavisi de bulunmuştur. Günümüzde bu bakteriye etkili antibiyotik kullanımı ile hastalık tedavi edilebiliyor. Önceleri salgın olup sonradan kesilmesi ile ilgili farklı teoriler anlatılsa da kesin bir neden belirtmek zor. Ancak teorik olarak ölümcül olan veba hastalığının yayılmasına yol açan sıçan türünün, veba mikrobuna karşı direnç geliştirdiği ile ilgili bilgiler var. Ayrıca bazı kaynaklarda İngiltere çıkan bir yangın sonrası veba salgının kesildiği ile ilgili bilgiler olsa da bu da sadece İngiltere ile ilgili kısıtlı bir bilgi olup, kanıtlanmış bir bilgi değildir. Günümüzde su-kanalizasyon sistemlerinin daha uygun olup insanların daha hijyenik ortamda yaşıyor olması, haşere ile savaş konusunda daha başarılı olunuşu ve hastalığa yönelik uygun tedavi imkanlarının olması hastalığın çok daha nadir olmasını sağlıyor.

Veba nasıl bir hastalıktır? Ne şekilde bulaşır?

Veba hastalığı fare pireleri ile fareleri ve insanları enfekte edebilen mikrobik bir hastalık. “Yersinia pestis” isimli bakteri pireler vasıtasıyla fare ve insanlara kan yoluyla bulaşıyor. Ancak pireler sadece farelerde değil yarasa, tavşan, sincaplar gibi pek çok hayvanda da hastalık yapabiliyor. Doğrudan pireyle temasla geçebildiği gibi enfekte olmuş hayvanın eti veya vücut sıvılarıyla da insana geçiş gösteriyor. Hasta olmuş kişi veya hayvanda solunum yolu tutulumu varsa hava yolu ile de başka birine mikrobu bulaştırabiliyor. Veba hastalığının belirtileri ateş, titreme, lenf bezelerinde şişlik, baş ağrısı, halsizlik olarak sıralanabiliyor. Lenf bezesi şişliği pirenin temas ettiği yere yakın olan vücut bölgelerindeki lenf bezelerinin şişmesi ile karakterize olup uygun tedavi alınmadığında vücudun diğer bölgelerine de yayılabiliyor. Hastada karın ağrısı, ciltte kanamalar ve buna bağlı siyah renk değişimi gözlemlenebiliyor. Solunum sistemi tutulumu varsa öksürük balgam, kanamalı balgam, nefes darlığı ya da göğüs ağrısı görülüyor. Sadece pnömoni (zatürre) tipi olan veba, insandan insana bulaşabiliyor. Hastalığın tanısında kan, lenf bezesi aspirasyon materyali, balgam tetkikleri kullanılıyor. Veba bakteriyel bir hastalık olup buna yönelik geliştirilmiş antibiyotikler mevcut. Bu hastalığa karşı henüz etkin bir aşı geliştirilemiyor.

Günümüzde bu hastalıkla karşılaşma gibi bir durum olabilir mi?

Günümüzde bu hastalık eskiye oranla çok daha nadir olarak karşımıza çıkıyor. Veba, sahraaltı Afrika ülkeleriyle Asya ülkelerinde çok daha sık görülüyor. DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) yıllık 1000–2000 vaka bildirimi yayınlasa da bu rakamın daha fazla olduğu tahmin ediliyor. Özellikle seyahat sonrası hastalığa yakalanma riski olup hastalığa ait belirti ve bulguların olması halinde bir sağlık kuruluşuna başvurulması ve tanının kesinleşmesi durumunda hastalığa yönelik antibiyotiklerin başlanması gerekiyor.