Bu içerik Dr. Genel Pediatri Uzmanı Özlem Ünlügedik tarafından kaleme alınmıştır.

Orta kulak iltihabı (Akut Otitis Media - AOM), çocukluk çağının viral üst solunum yolu enfeksiyonlarından sonra en yaygın ikinci hastalığıdır. AOM, pediatrik antibiyotik reçetelerinin büyük bir kısmını oluşturur. Bütün çocukların 2/3’ünden fazlası hayatın ilk 3 yılı içinde en az bir kez AOM atağı geçirir. Sık üst solunum yolu enfeksiyonu geçiren ve ev ortamından çıkıp kreş veya okula başlayan çocuklarda orta kulak iltihabı daha çok görülür. Çocuklarda sık görülen kulak enfeksiyonları genellikle soğuk algınlığından sonra ortaya çıkar. Kulak zarının arkasında ve kulağın orta kısmında sıvı birikebilir. Bu sıvı enfekte olabilir ve kulak zarına baskı yaparak şişmesine neden olabilir. Çocuklarda semptomların spesifik olmaması tanıyı zorlaştırır. Durum fizik muayene ve otoskopik muayenenin ne kadar önemli olduğunu yine bize göstermektedir.

Orta kulak neresidir?

Orta kulak, dış kulak kanalı ile kemikçik zincirini içeren iç kulak arasındaki boşluktur. Normal orta kulak havalıdır ve 3 bölümden oluşur:

• Dış kulak

• Orta kulak

• İç kulak

Dış kulağı kulak kepçesi ve kulak yolu oluşturur. Kulak kanalının iç kısmında dış kulak ve orta kulağı ayıran kulak zarı bulunur. Kulak zarı sağlam, hafif dışbükey, yarı saydam ve hareketlidir. Ses dalgalarıyla titreşen ince bir yapıdır.

Orta kulak, kulak zarının arka tarafında bulunan ve hava içeren bir boşluktur. Hava, burnun arka tarafında bulunan geniz bölgesinden östaki tüpüyle orta kulağa taşınır. Östaki tüpünün görevi, orta kulak boşluğundaki hava basıncını dış ortamdaki atmosfer basıncıyla eşitlemek ve dengelemektir. Bu tüplerin boğaza uzanan ucu orta kulaktaki hava basıncını düzenlemek, kulaktaki havayı tazelemek ve orta kulaktan normal salgıları boşaltmak için açılıp kapanabilir. Ses dalgalarının kulak zarında oluşturduğu titreşimler orta kulak boşluğundaki küçük kemikçiklerden (örs, üzengi, çekiç) iç kulağa iletilir.

Kulak kanalı ise, üstte orta kraniyal fossa, önde temporomandibular eklem ve parotis bölgesi, medialde timpanik membran, arkada mastoid boşluk ve altta kafa tabanı ve boynun yumuşak dokularıyla bağlanır. Bu sınırlar, eksternal otitin potansiyel komplikasyonları düşünüldüğünde özellikle önemlidir.

Orta kulak iltahabının belirtileri nelerdir?

Çocuklarda AOM belirtileri arasında kulak ağrısı, kulak ovma, işitme kaybı ve kulak akıntısı bulunur. Ateş, AOM'li çocukların 3’te bir ila ikisinde görülür, ancak sıcaklık >40 °C bakteriyemi veya başka bir enfeksiyon odağı olmadan görülmesi çok beklenmemektedir. Kulak ağrısı, en sık görülen şikayet ve AOM'nin en sık görülen bulgusudur. AOM'li küçük çocuklar, özellikle bebekler spesifik olmayan semptom ve bulgularla, örneğin ateş, huysuzluk, rahatsız veya huzursuz uyku, yetersiz beslenme/anoreksi, kusma ve ishalle başvurabilirler.

Ateş, kulak ağrısına eşlik edebilir veya etmeyebilir. Tanı genellikle klinik olarak konulur. Kulak zarının dikkatli bir muayenesi yapılmalıdır. Antimikrobiyal tedavideki gelişme sonucu AOM’de komplikasyon görülme sıklığı oldukça azalmıştır. AOM’de en yaygın görülen etkenlere yönelik ampirik antimikrobiyal tedavi yapılır. Genellikle üst solunum yolu enfeksiyonuna (ÜSYE) ikincil olarak oluşan orta kulaktaki bakteriyel veya viral etkenlerdir.

Bebeklerde ve küçük çocuklarda semptomlar şunları içerir:

• Ateş

• Kulağı çekmek

• Normalden daha telaşlı veya daha az aktif olmak

• İştahsızlık ve fazla yemek yememek

• Kusma veya ishal

Daha büyük çocuklarda semptomlar genellikle kulak ağrısı veya geçici işitme kaybını içerir.

Bazı çocuklarda ağrı ve enfeksiyon geçtikten sonra bir miktar sıvı kulakta haftalarca veya aylarca kalabilir. Bu sıvı genellikle hafif ve geçici olan işitme kaybına neden olabilir. İşitme kaybı uzun sürerse, özellikle dil veya öğrenmeyle ilgili sorun yaşama riski taşıyan çocuklarda bazen dil ve konuşma sorunlarına yol açabilir.

Orta kulak iltihabının tedavisi nasıldır?

AOM'nin akut semptomları ve belirtileri -çocuklara antibiyotik tedavisi uygulansa da, uygulanmasa da- genellikle 3 gün içinde düzelir.

Tedavide temel amaç, orta kulaktaki iltihabın giderilmesini sağlamaktır. Bu nedenle, çocuğa burun ve östaki borusunun açılmasını sağlayan ilaçlar, burun açıcı sprey, antibiyotik, ağrı kesici ve orta kulaktaki ödemi çözücü ilaçlar verilmelidir. Daha ileri durumlarda cerrahi müdahale yapılması gerekebilir. İlaçların doktorun önerdiği sürede kullanılması, ağrı ortadan kalkınca tedavinin kesilmemesi gerekmektedir.

Orta kulak iltihabının tedavi süresi ne kadardır?

• 2 yaşından küçük çocuklar ve kulak zarı perforasyonu veya tekrarlayan AOM öyküsü olan (her yaştan) çocuklar için 10 gündür.

• Sağlam kulak zarı olan ve tekrarlayan AOM öyküsü olmayan ≥2 yaşındaki çocuklar için 5 ila 7 gündür.

Orta kulak iltihabı nasıl önlenir?

Çocukların nezle, grip, soğuk algınlığı gibi sağlığı bozacak durumlardan korunması gerekmektedir. Bunun için;

• Özellikle çocuklara kişisel hijyen kuralları ve ellerini sık sık yıkamaları gerektiği öğretilmelidir.

• Yine özellikle hastalık mevsimlerinde çocukların grup olarak geçirdiği zamanlar düzenlenmelidir.

• Çocuğun hasta olduğu durumlarda evde bakılması, okul ortamından uzak tutulması ve çevrenin bilgilendirilmesi gerekmektedir.

• Sigara kullanmaktan kaçınmak gereklidir. Ev içinde kimse sigara içmemeli, dışarıda ise dumansız ortamlar tercih edilmelidir.

• Bebeğin beslenmesinin özellikle biberonla yapıldığı durumlarda, bebek dik pozisyonda tutulmalıdır. Bebek yatarken ağzına içecek verilmemeli, bebeğin beşiğine biberon bırakılmamalıdır.

Bunlara ek olarak, mevsimsel grip aşılarıyla pnömokok ve benzeri diğer bakteriyel aşılar da orta kulak iltihabının önlenmesine dolaylı olarak yardımcı olabilir.