Doğayı sadece tüketmek yerine onunla işbirliği yaparak yaşamak mümkün mü? Permakültür tam da bu soruya yanıt veriyor. Modern tarımın toprakları yorması, su kaynaklarının tükenmesi ve gıda krizlerinin kapıda olması, insanları yeni çözümler aramaya yöneltti. Bu çözümlerden biri de aslında çok eskiye dayanan ama yeniden keşfedilen bir yaklaşım: Permakültür.

Bugün sadece köy hayatını seçenlerin değil, şehirde balkon bahçeciliği yapanların da benimsediği permakültür, doğaya uyumlu, sürdürülebilir bir yaşam biçimi sunuyor. Ama permakültür yalnızca toprağa ekilen fidelerden ibaret değil; aynı zamanda etik, felsefe ve toplumsal değişimle de ilgili.

Permakültür nedir?

Permakültür kelimesi “permanent agriculture” (kalıcı tarım) kavramından türedi. 1970’lerde Avustralyalı çevreci Bill Mollison ve öğrencisi David Holmgren tarafından geliştirildi. Ancak aslında insanlığın binlerce yıl önce uyguladığı geleneksel bilgiye dayanıyor: Doğayla çatışmadan, onun döngülerine saygı duyarak yaşamak.

Permakültür, sadece tarım için değil, tüm yaşam alanları için bir tasarım felsefesi. Doğal ekosistemlerin yapısını taklit ederek, kendi kendine yeten, enerji verimliliği yüksek ve uzun vadede sürdürülebilir sistemler kurmayı amaçlıyor. Bir permakültür bahçesi sadece sebze-meyve üretmekle kalmaz; aynı zamanda toprağı iyileştirir, böcekleri ve kuşları çeker, su tasarrufu sağlar ve estetik bir yaşam alanı yaratır.

Gezegene ve insana saygılı üretim

Permakültür üç temel etik ilkeye dayanır:

Dünyaya özen göster: Toprağa, suya, hayvanlara ve tüm ekosisteme zarar vermeden yaşamak.

İnsana özen göster: Toplumun tüm bireylerinin temel ihtiyaçlarını karşılayacak sistemler kurmak.

Artanı adilce paylaş: Kaynakların adil dağıtımı, israfın önlenmesi ve fazlanın yeniden sisteme kazandırılması.

Bu etiklerin etrafında şekillenen tasarım ilkeleri ise “gözlem yap”, “enerji akışlarını izle”, “küçük ve yavaş çözümleri tercih et”, “doğal kaynakları kullan”, “atığı azalt”, “çeşitliliği artır” gibi çok sayıda prensibi kapsıyor. Bu ilkeler, hem bir sebze bahçesi kurarken hem de bir ev tasarlarken yol gösterici olabilir.

Permakültür, sadece geniş tarım arazileri olanlara özel değil. Bir apartman balkonunda bile permakültür ilkeleriyle yaşam alanı yaratılabilir. Küçük saksılarla başlayan bir balkon bahçesi, yağmur suyu biriktirme sistemleri, kompost kutuları veya doğal temizlik ürünleri kullanımı gibi pek çok uygulama, permakültür bakış açısının bir parçasıdır.

Kısacası, permakültür bir “yer” meselesi değil, bir “niyet” meselesidir. Nerede yaşarsak yaşayalım, doğayla çatışmadan uyumlu sistemler kurmak mümkün.

Permakültür nasıl ortaya çıktı?

Permakültürün fikir babası Bill Mollison, akademik yaşamı bıraktıktan sonra doğaya ve geleneksel bilgiye dayalı bir sistem tasarlamaya koyuldu. 1978’de yayımladığı Permaculture One kitabı ile bu kavram dünya çapında tanınmaya başladı. Holmgren’le birlikte tasarladığı 12 temel ilke, günümüzde permakültür tasarımının iskeletini oluşturuyor.

1980’lerden itibaren bu yaklaşım Avrupa, Amerika, Afrika ve Asya’da yayılmaya başladı. Bugün birçok ülkede “permakültür tasarım sertifikası” (PDC) eğitimi veren kurumlar bulunuyor. Aynı zamanda iklim değişikliğiyle mücadelede ve topluluk temelli gıda sistemlerinde permakültür önemli bir rol oynuyor.

Permakültür, iklim krizine, gıda güvensizliğine ve toprağın tükenişine karşı bütüncül bir çözüm sunuyor. Monokültür tarımın aksine, çeşitliliği destekleyen, karbon emilimini artıran ve su döngüsünü koruyan sistemler inşa ediyor.

Ayrıca sadece çevresel değil, psikolojik ve toplumsal açıdan da faydalar sağlıyor. Toprakla uğraşmak, stresin azalmasına yardımcı olurken; topluluk bahçeleri sosyal dayanışmayı güçlendiriyor. Permakültür, “kendin üret, fazlanı paylaş” diyerek hem bireyi hem toplumu dönüştürmeye odaklanıyor.

Kaynak: "Brief history of permaculture". Şuradan alındı: https://permadomia.com/brief-history-of-permaculture?lang=en.