İlişkilerde sınır koymak önemlidir. İlişkilerde sınır problemleri hem ikili ilişkilerde hem de sosyal ilişkileri çıkmaza sürükleyebilir. Özellikle sevgililik ilişkisi diyebileceğimiz romantik partnerlikte bir kişi diğerini kontrol ettiğinde bireysel özgürlükten bahsetmek zor hale gelir. Bu sebeple sevgi derinlemesine büyüyemez. Bu sebeple insanlara sınır koymak her türlü ilişkide gerekli haldedir.

Sağlıklı ve mutlu bir ilişkide sağlıklı sınırlar vardır. Toksik ve işlevsiz bir ilişkide ise kişisel mahremiyet kalmamıştır. Partnerlerden biri diğerini kontrol eder, manipüle eder ve bu da bireysel sınırları ihlal eder. Bu sadece sevgililik ilişkisinde değil, eşler arasında ve anne/baba-çocuk arasında da görülebilir. Halbuki, birey olarak hayatımızın kontrolünün elimizde olduğunu hissetmeye ihtiyacımız bulunur. Bunun için de temel sınırları koymamız gerekir. İnsanlara sınır koymak hem sevgililik ve partnerlik gibi yakın ilişkilerde hem de sosyal yaşamda önemlidir. Böylece kendi istek ve ihtiyaçlarımız ile temasta kalmamız, kendi hayatımızı yaşamamız kolaylaşır.

Kontrol duygusuna ihtiyacımız var

Öngörülemeyen bir tehlike üzerinde kontrol duygusuna sahip olmak temel ihtiyaçlarımızdan biridir. Bireysel alanımızı ve gizliliğimizi korumak, kontrol duygusunu sağlamak için önemlidir. Kendimiz ile başkaları arasındaki sınırları kontrol etmenin en büyük yollarından biri ise kişisel bilgilerimizle ilgili gizliliği sağlamaktır. Gizlilik, hayatını kontrol etme hissinin bir diğer yönüdür. Psikolog Irwin Altman, mahremiyetin doğasını düşünerek yalnız olma ve başkalarıyla birlikte olma arzumuzun birbiriyle ilişkili olduğunu söyler. Başka bir deyişle, insanlarla ilişki içinde olmaya da ihtiyacımız bulunur. Ancak bu ilişkilerin sınırlarını belirlemek kendi psikolojik sağlığımız yönünden oldukça önemlidir.

Başkalarıyla birlikte olma ve diğerlerinden uzak durma isteği duymamız değişkenlik gösterir. Aşk, kahkaha, arkadaşlık, destek almak ve eğlenmek için başkalarına ihtiyaç duymamız normaldir. Düşünmek, edinilen bilgileri işlemek, plan yapmak, bedenimizi dinlemek, mola vermek, çalışmak veya üretmek için yalnız kalmak da isteyebiliriz.

İşte insanlarla ilişkinizde sağlıklı sınırlar koymanızı sağlayacak bazı öneriler:

• Sınırlarınızı belirlerken bu sınırların neden önemli olduğunu belirleyin. Öncelikle, ilişkilerden ne istediğinizi bulun. Sınırlarınızı bu arzularınıza göre belirlemeye başlayabilirsiniz.

• Hayatınızda varolan ve eksik olan sınırları inceleyin. Örneğin romantik partnerinizle sağlıklı sınırlarınız varken iş arkadaşlarınızla olmayabilir. Bunları keşfetmek size yol gösterir.

• Sınırlarınız konusunda hem kendiniz hem de diğer insanlarla net olmanız ilk prensiptir.

• Sınır koymanın en temel yolu, kesin bir şekilde “Hayır” diyebilmekten geçer. Ancak sadece Hayır diyerek sınır koymak çoğu insan için zordur. “Hayır” diyebilmek sınır belirlemek için önemlidir çünkü “Hayır” cevabının arkasından gelen soru, sitem ve psikolojik baskılara yönelik vereceğiniz tepki, sınırlarınızı belirler.

• Sınırlarınızı çizmeye başladıktan sonra insanlardan aldığınız tepkiler karşısında uzun açıklamalar yapmak sizi gafil avlar. Kendinizi açıklama yapmak zorunda hissederseniz, bu zorunluluğu neden hissettiğiniz üzerinde düşünün. Herkesin ne yapmak isteyip istemediğini belirleme hakkı vardır. Kendinizde bu hakkı görmüyor olabilir misiniz? Sınırlar üzerine düşünmeye bu noktadan da başlayabilirsiniz.

• İnsanlara sınır koymak için kullanacağınız dil önemlidir. “Hayır” demek önemli olsa da konuşmanın bundan sonrası, içerik olarak sizin ihtiyacınızdan oluşmalıdır. Okları karşı tarafa yöneltmeyin ve dikkati kendi ihtiyacınıza çekin. İhtiyaç duyduğunuz şeyi net olarak ifade edin. “İşten sonra eve gidip yalnız başıma dinlenmeye ihtiyacım var”. “Alerjim var. Bu yüzden içeride sigara içilmemesi kuralının uygulanmasına ihtiyaç duyuyorum”. “Bana bu şekilde dokunulmasını istemiyorum. Bunu anlamana ihtiyacım var.”

• Birlikte yaşadığınız kişi size fazla karışıyorsa veya bir yakınınız sizin üzerinizde fazla kontrolcü davranıyorsa, bu durum o kişinin kendini güvende hissetme isteğinin bir yansıması olabilir. Birisi sınırlarınızı fazla ihlal ettiğinde, mümkün olduğunca onunla empati kurmaya çalışın. Kontrolden çıkmış hissediyor ve bu hisle başa çıkmak için bu davranışları geliştiriyor olabilir.

• Şu sorular size yardımcı olabilir: “Bunu neden öğrenmek istiyorsun?” “Bunu yapıp yapmadığımı görmek senin için neden bu kadar önemli?” “Bunu bana sorarken kendini nasıl hissediyorsun?”

• Yukarıdaki maddeyi kendinize yöneltin ve sadece kendi kontrol ihtiyacınız için başkalarının kişisel sınırlarına girip girmediğinize emin olun. Başkalarının işlerini üstlenmeyin. Başkalarının kontrol duygusunu zedeleme ihtimalinizi hesaba katın.

• İhtiyaçlarınızı açıkça belirtmekten çekinmeyin. Nezaketi elden bırakmayacak şekilde yalnız kalma ihtiyacını belirtmeniz karşınızdaki kişi için de öğretici olur. İdare etmeye yönelik yalanlara başvurmak gereksizdir. Durumunuzu açıkça ve net şekilde, karşı tarafla ilgili bir şey belirtmeden paylaşın. Aynı şekilde, o kişinin mahremiyet ihtiyacına destek olacak davranışlarda bulunun. Başka bir deyişle, siz ona örnek olun.

• Yalnız kalma veya uzak kalma ihtiyacınızı sözel olarak ortaya koyarken sözlü olmayan sinyallerle de mesajınızı destekleyin. Bir kapıyı kapatmak, bir telefona yanıt vermek, ortak alandan çıkmak gibi davranışlar gösterin ancak bunları tek başlarına yaptığınızda etkisiz olacağını da hesaba katın. Davranışlar, kuracağınız açık ve net iletişimin destekleyicileri olsun.

• Çalışma veya hobi gibi özel ilgi alanlarınızın sınırlarını belirleyin veya yeniden çerçevelendirin. Bu alanları olabildiğince düzenli tutun ve başkalarının müdahalesini istemediğinizi birlikte yaşadığınız kişilere açıkça belirtin. Bu sınırlandırmayı, kendinizi ve başkalarını korumak için yaptığınız bireysel bir seçim olarak görün.

• Sigara gibi bir bağımlılığınız varsa, yalnız kalmanın bu bağımlılıkla baş etme konusunda zaman zaman olumsuz yönde etki edeceğini hesaba katın. Farkındalığınızı canlı tutun ve bu konuda yardım istemekten çekinmeyin.

Derleyen ve çeviren: Senem Tahmaz

Referanslar: Personal Boundaries: Privacy and Personal Space in Pandemic Shawn M. Burn Ph.D. Şuradan alındı: https://www.psychologytoday.com/intl/blog/presence-mind/202102/personal-boundaries-privacy-and-personal-space-in-pandemic

“Great self care setting healthy boundaries” Şuradan alındı: https://positivepsychology.com/great-self-care-setting-healthy-boundaries/