“Ne yersen osun” diye boşuna söylememişler… Çocukların beslenme biçimlerinin fiziksel sağlıklarını ve okul başarılarını etkilediğini biliyoruz… Okulların açıldığı şu günlerde okul mönüleri nasıl olmalı, beslenme çantasına neler konmalı gibi sorular gıda konusunda hassas anne-babaların kafasında dolaşıyor…

Beslenme uzmanı Banu Kazanç’a okula giden çocukların beslenmelerinde dikkat edilecek hususları sordum:

Çocukları kantinlerden nasıl uzak tutabiliriz?

Kola ve gazlı içeceklerin, hazır meyve sularının, cips gibi kalorisi yüksek yiyeceklerin kantinlerde satışının yasaklanması konusunda girişimler yapılıyor. Bu konuda velilere de görev düşüyor. Çocuklarınızın kantinlerden uzak durmaları için okula gelmeden önce kahvaltı yapmalarını sağlamalısınız. Beslenme çantalarındaki doyurucu ve sağlıklı besinler ile onların kantinlerden alışveriş yapmalarının önüne geçebilirsiniz. Okula giderken çocukların yanlarına mutlaka su vermelisiniz; böylece su içme alışkanlığı küçük yaşta oluşmaya başlar.

Okul mönüleri nasıl olmalı?

Çocuğun sağlıklı vücut gelişimi, zekâ düzeyi ve bağışıklık sistemi, yeterli ve dengeli beslenme ile sağlanır. Yine okul ortamları topluca yaşanan yerler olduğundan çocukların bulaşıcı hastalıklara yakalanma riski artar. Doğru ve bilinçli bir beslenme ile vitamin ve minerallerin yeterli düzeyde alınması vücut direncini artırarak bulaşıcı hastalıklardan korunmaya yardımcı olur. Çocukların günlük olarak her besin grubundan tüketmesi sağlanmalıdır. Bu besin grupları süt ve süt ürünleri, et grubu, sebze –meyve grubu, yağ grubu ve tahıllardan oluşturulmalıdır. Her öğün kendi içerisinde yeterli miktarlarda karbonhidrat, protein ve yağ içermelidir. Siz okuldaki mönüleri günlük olarak muntazam takip etmeli, çocuğunuzun evdeki beslenmesini ona göre ayarlamalısınız. Evde hazırlayacaklarınızın okuldakileri tamamlayıcı nitelikte olmasına dikkat etmelisiniz.

Büyüme ve sağlıklı gelişme için gerekli besinler neler?

Büyüme ve gelişme sırasında proteinlere önemli görevler düşer. Proteinler bitkisel ve hayvansal kaynaklar olmak üzere iki kaynaktan elde edilir. Hayvansal kaynakları yumurta, et, tavuk, balık, deniz ürünleri, süt ve yoğurt olarak, bitkisel kaynakları ise kuru fasulye, nohut, mercimek gibi kuru baklagiller ve tahıl ürünleri olarak sıralayabiliriz. Mevsiminde olan herhangi bir sebze yemeği, bunun yanında oldukça önemli kalsiyum kaynakları olan süt ve yoğurt hem ana öğünlerde hem de ara öğünlerde tüketilmelidir. Tok tutan, yavaş sindirilen ve barğırsak hareketlerini kolaylaştıran lifli gıdalar, baklagiller, sebze ve meyvelerle beslenmek gerekir. Kalsiyum çocukların özellikle kemik gelişimi için çok önemlidir. Koyu yeşil yapraklı sebzeler, süt ve peynir, yoğurt gibi süt ürünleri zengin kalsiyum kaynaklarıdır. Vitaminler ihtiyacı doğal yollarla mevsime uygun sebze ve meyveler tüketerek karşılanmalıdır. Çocuklarınızın ihtiyacı olan diğer bir öğe ise demirdir. Çocuklarda demir eksikliği iştahsızlık, zekâ düzeyinde gerilik, dikkatini toparlayamama, düşük kilo, bağışıklık sisteminin zayıflaması gibi sorunlara sebep olur. Bunun için beslenme programında, et, pekmez, yumurta, kuru meyveler, kuruyemişler ve yeşil yapraklı sebzeler gibi demir içeren gıdalara mutlaka yer verilmelidir.

Abur cubur neden zararlı?

Anne-baba olarak yeme davranışı ile çocuklarımıza örnek oluruz, öncelikle çocuklarımızın tüketmemesini istediğimiz besinlerden biz de kaçınmalıyız. Çocuğunuz beslenme alışkanlıkları için sizi örnek alır. Çocuğunuzun yemesini istemediğiniz, abur cubur olarak tanımladığımız gereksiz kaloriler içeren, şekerli, tuzlu, aşırı yağlı cips, çikolata, kraker, gofret gibi besinlerle, asitli içecekler, hazır meyve suları gibi besinleri satın almayın. Bu tür yiyecekler boş kalori olarak isimlendirdiğimiz yüksek enerji içerirler. Sıkça ve fazla tüketilmesi ayrıca çocukların iştahını kapattığından sağlıklı beslenmelerini engeller. Yemeklerini belli saat aralıklarında ve masada yemelerini sağlayın, televizyon veya bilgisayar karşısında atıştırmalıklar tüketmelerini engelleyin. Onun yerine mutlaka bir şeyler atıştırmak isterlerse, meyve, meyveli yoğurtlar, havuç çubukları, patlamış mısır, fındık, ceviz, kuru kayısı; hazır meyve suları yerine süt, ayran, bitki çaylarını yeme ve içmelerini sağlayın. Çocuklarınıza susadıklarında su içmeleri gerektiğini öğretin. Süt, meyve suyu gibi sıvı gıdalar özellikle öğün öncesinde çok fazla tüketildiğinde, çocuğun iştahını kapatacak ve düzensiz beslenmelerine neden olacaktır.

Sevmiyorsa ısrar etmeyin, ikna edin

Çocuklarınızın seçimlerini dikkate almalısınız. Sevmediği bazı yiyecekler olabilir, bunun için alternatifler üretmeniz gerekebilir: Süt sevmeyen çocuğunuz, peynire itirazı yoksa veya sütlü tatlı seviyorsa süt ihtiyacını zaten karşılıyordur. Çocukların beslenme çantalarını hazırlarken yaratıcı olabilir, yiyeceklerin görünümünü cazip hale getirebilirsiniz. Kullanacağınız çatal, kaşık ve tabakların renkli olması ya da üzerlerinde sevdiği çizgi kahramanların olması, beslenme çantalarını daha cazip kılar.

Beslenme çantasına neler koyalım?

Beslenme çantasını hazırlarken hazır kek-kurabiye-börek-meyve suyu gibi besinler yerine sandviç + süt/ayran + taze meyve, kuru meyve gibi daha sağlıklı yiyecekler koymalısınız. Evde kuru meyvelerle kendi hazırladığınız kekler çocuğunuz için sağlıklı ve lezzetli bir tercih olacaktır. Tüketilecek miktarlar konusunda hassas olmak gerekir. Porsiyon büyüklükleri ve bir defada yiyeceği miktarlar konusunda çocuğunuzun yaş ve kilosuna göre hareket etmelisiniz. Dikkat etmeniz gereken bir diğer konu ise, hazırladığınız besinlerin, kısa sürede bozulmayacak türden olmaları. Et, süt ve peynir gibi protein bakımından zengin ürünler sıcağa karşı duyarlıdır ve çabuk bozulur. Ayrıca yiyeceklerin dökülmemesi, akmaması, bulaşmaması, fazla yağlı ve aşırı kokulu olmamasına da dikkat etmelisiniz. Yine de her ihtimale karşı çocuğunuzun çantasında mutlaka ıslak mendil bulundurmayı ihmal etmeyin.

Evde hazırlanacak pratik, sağlıklı atıştırmalıklar

Tam buğday veya çavdar ekmeği gibi sandviç ekmeklerini kullanarak hazırlayacağınız sandviçler hem çocukları tok tutar hem de sağlıklı beslenerek abur cubura yönelmelerini engeller. Kaşar veya beyaz peyniri, ton balığı, zeytin ezmesi, söğüş tavuk, beyaz peynir gibi yiyeceklerle hazırlanmış tostlar, simit, süt, ayran, taze meyveler, kuru meyveler ve kuruyemişlerden hazırlanmış küçük paketler, salatalık, marul yaprakları, havuç dilimleri, küçük domatesler, haşlanmış taze patates ve küp şeklinde dil peynirleri evde hazırlayacağınız örneklerdir.

Röportaj: Damla Çeliktaban