Havaların soğumasıyla birlikte çocuklarda çeşitli rahatsızlıklar yavaş yavaş ortaya çıkmaya başladı. Öksürük şüphesiz bunların başında geliyor. Lakin öksürüğün de çeşitleri var. Çocuk Alerji ve Astım Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Akçay’dan çocuklarda görülen öksürük çeşitleri, bunların doğal ve medikal tedavi yolları hakkında bilgi aldım.

Öksürük çocuklarda doktora başvuru nedenlerinin başında gelir. Anne ve baba çocuklarının öksürdüğünü görünce endişelenir. Öksürük çocuğun uyku düzenini bozarak hayat kalitesini etkileyebilir. Ancak öksürük her zaman bir problem değildir. Öksürük balgamı, akciğerleri irrite eden maddenin vücuttan çıkarılması veya enfeksiyonlardan vücudu koruyan bir reflekstir.

Öksürük, öksürük refleksinden sorumlu olan sinirlerle veya havayolunda irritasyonla tetiklenen istemsiz bir reflekstir. Birçok neden öksürük refleksini tetikleyebilir. Öksürük, öksürüğün karakteristik özelliklerine göre ve öksürüğün süresine göre farklı tiplere ayrılabilir.

Karakteristik özelliklerine göre 6 farklı öksürük tipi vardır:

Kuru öksürük: Balgamın olmadığı daha çok irritasyona bağlı olan öksürük tipidir. Kuru öksürük sıklıkla soğuk algınlığı nedeniyle görülür. Boğazdaki enfeksiyon nedeni ile irritasyona bağlı öksürük görülür. Bademcik iltihabı, laranjit, sinüzit gibi üst solunum yollarında enfeksiyon kuru öksürüğe neden olabilir. Alerji nedeniyle olan öksürükler genelde kuru öksürük şeklindedir. Alerjik astımda kuru öksürük görülür. Ev tozuna bağlı, sigaraya bağlı irritasyona bağlı kuru öksürük görülebilir. Alerjik astım dışında oyuncağın bir parçası veya kuruyemişin akciğerlere kaçmasına bağlı kuru öksürük görülebilir. Reflüye bağlı, bazı tansiyon düşürücü ilaçlara bağlı öksürük de kuru öksürüğe neden olabilir. Mevsim değişikliklerinde özellikle sıcak havadan soğuk havaya geçişlerde öksürük görülebilir.

Balgamlı Öksürük: Genellikle akciğerdeki enfeksiyon nedeniyle olan öksürüklerde görülür. Öksürükle beraber balgam vardır. Balgamlı öksürüğün en önemli nedeni akciğerdeki enfeksiyondur. Zatüre bakterilere, virüslere, mantarlara bağlı olabilir. Hava yollarında sıvı veya mukus nedeniyle olur. Balgamlı öksürükle birlikte özellikle yüksek ateş varsa akla zatüre gelmelidir. Verem hastalığı da balgamlı öksürük yapan bir durumdur. Soğuk algınlığına bağlı zaman zaman balgamlı öksürük görülür. Balgamlı öksürük özellikle sabah kalkınca oluyorsa ve 1-2 aydan daha uzun öksürük oluyorsa akciğerlerin bronşlarında harabiyet sonrası gelişen bronşektazi nedeniyle olabilir. Özellikle büyüme gelişme geriliği varsa, bebeklikten itibaren balgamlı öksürük oluyorsa akla kistik fibrosis akla gelmelidir.

Kurup öksürüğü: Trakea ve larinkste viral enfeksiyon sonrası bu bölgede ödem gelişmesi sonucu aniden havlama şeklinde öksürük olur. Kurup hastalığında görülen bu öksürüğe kurup öksürüğü denir.

Nefes borusunun girişinde gelişen ödem nefes borusunu daralttığı için nefes almada güçlük ve sesli nefes alma görülür. Bu hastalığın tipik öksürük şekli havlama şeklinde öksürük görülmesidir.

Boğmaca öksürüğü: Boğmaca mikrobu tarafında oluşan bir öksürüktür. Gribal enfeksiyon gibi başlayan öksürük 1-2 hafta içinde boğulmalar şeklinde olmaya başlar. Öksürük krizleri sonrasında derin nefes alma olur. Öksürük sırasında kusmalar olabilir. 2-3 ay kadar süren bir öksürük olur. Hafifi ateş ve burun akıntısı da genelde birlikte olur.

Hırıltılı öksürük: Astım veya bronşiolit gibi hastalıklar sırasında akciğerde bronşların daralmasına bağlı hırıltı ile birlikte öksürük vardır. Islak çalma şeklinde akciğerlerden ses gelebilir.

Psikojenik öksürük: Fiziksek nedenlerle açıklanamayan öksürüktür. Genellikle gribal enfeksiyon sonrası devam eder. Öksürük şekli genelde tekrarlayıcı kuru öksürük şeklindedir ve farklı bir seste öksürük olur. Uykuda olmaz ve uyandığında öksürük olur.

Öksürük için ne zaman doktora gitmek gerekir?

-2-3 haftadan daha uzun sürüyorsa

- Gün geçtikçe artıyorsa,

- Çocuğun günlük aktivitelerini etkiliyorsa

- Kanlı balgam görülmüşse

- 3 aydan küçük bir çocukta öksürük gelişmişse

- Öksürükle birlikte morarma oluyorsa

- Öksürük peş peşe ve boğulur tarzda oluyorsa ve arkadan kusma görülüyorsa boğmaca açısından değerlendirmek için

- 1 yaş altında sık kusmalarla birlikte öksürük varsa reflü açısından değerlendirmek için bir doktor tarafından incelenmesi gerekir.

Özellikle 1 aydan uzun süren öksürükte astım, alerjik rinit, reflü ve diğer nedenler açısından incelenmeldir. Çocuk alerji uzmanı bu nedenlerin tespitinde en deneyimli olan uzmanlardır.

Öksürüğün tedavisi nasıl yapılır?

Öksürüğün tedavisi nedenine göre değişir. Öksürüğün birçok nedeni olduğu için öncelikle nedenin tespit edilmesi gerekir. Öksürük kesicilerin kullanılması doğru olmadığı gibi çocuğa zarar da verebilir. Öncelikle neden bulunmalı ve nedene göre tedavisi yapılmalıdır. Öksürük nedeni gribal enfeksiyona bağlıysa antibiyotik kullanılması doğru değildir. Çünkü gribal enfeksiyolarda antibiyotiğin faydası olmaz. Genellikle gribe bağlı öksürük tedavi gerekmez. 1-2 hafta içinde düzelir. Gribal enfeksiyona bağlı burun tıkanıklığı varsa burun açan damlalar veya spreyler kullanılabilir. Bol sıvı alınması ve istirahat edilmesi önerilebilir. Geniz akıntısı varsa geniz akıntısını azaltan tedaviler verilebilir.

Kronik öksürük tedavisi ise altta yatan hastalığa bağlıdır. Yani 1 aydan uzun süren öksürükte neden bulunmalı ve bu nedene göre tedavi verilmelidir. Örneğin öksürük nedeni astıma bağlıya bronşları genişleten nefes açıcı tedaviler verilebilir. Keskin kokulu parfüm ve temizlik malzemelerin kullanımından kaçınmak fayda sağlayabilir.

Öksürük şurupları

Öksürük ve soğuk algınlığı ilaçlarının öksürük tedavisinde etkisi çok yeterli değildir. Öksürük ilaçlarının etkili olduğu veya çocuklarda zararlı olduğuna yönelik yeterli bir kanıt da yoktur. Öksürük tedavisi için sıklıkla antibiyotik tedavisi verilir ancak antibiyotiklerin öksürük süresine faydalı olmaz.

Öksürüğe iyi gelen doğal yöntemler

Öksürük yeni başlamışsa, hafif nezle varsa, 38.5 derece üstünde yüksek ateşi yoksa evde bazı önlemler alınabilir. Peki, evde neler yapabiliriz?

3 aydan küçük çocuklarda mutlaka bir doktora başvurmak gerekir. Çünkü 3 aydan küçük çocuklarda öksürük hızla ilerleyerek nefes sıkışıklığı yapabilir.

3 aydan büyük çocuklarda hafif öksürük varsa ılık su veya ılık meyve suları verilebilir. Burun tıkanıklığı varsa serum fizyolojik burun damlaları verilebilir. Sık sık buruna serum fizyolojik damlatılabilir. Hırıltı veya nefes sıkışıklığı veya yüksek ateş varsa mutlaka doktora başvurmak gerekir.1 yaşından küçüklerde bal öksürük için kullanılmamalıdır. Çünkü 1 yaşından küçüklerde bal zehirlenme yapabilir.

1 yaşından büyük çocukların ise bol sıvı alması tavsiye edilebilir. Burun tıkalı ile serum fizyolojik burun damlaları verilebilir. Bunun dışında verilebilecek en etkili doğal tedavi baldır. Bal 1 yaşından büyüklerde akşamları bir çay kaşığı verilebilir. Bal günde 2 tatlı kaşığına kadar da verilebilir. Bal çay ile doğrudan, sütle verilebilir. Ayrıca içine limon da sıkılırsa daha etkili olabilir. Bitki çayları da öksürük için verilebilir. Özellikle limonlu ıhlamur, zencefil çayı verilebilir.

6 yaşından büyük çocuklarda burun tıkalı ise serum fizyolojik burun spreyleri kullanılabilir. Ballı çay, limonlu ıhlamur çayları, zencefilli çay verilebilir. Geniz akıntısı varsa beyne etki etmeyen soğuk algınlığı şurupları verilebilir. Ateş varsa ateş düşürücü şuruplar da beraber verilebilir.

Önemli noktalar

• Öksürük balgamın, irritasyon yapan maddenin ve enfeksiyonlardan solunum yolundan çıkmasını sağlayan koruyucu bir reflekstir.

• 2-3 haftadan daha uzun süren öksürükte bir doktora gitmelisiniz.

• 1 aydan uzun süren öksürükte astım, alerjik rinit reflü ve diğer nedenler açısından incelenmelidir. Çocuk alerji uzmanı bu nedenlerin tespitinde en deneyimli uzmanlardır.

Hazırlayan: Damla Çeliktaban