Saat gece yarısını vurduğunda ve yeni bir yıl başladığında, birçok yetişkin kendine bir 'Yeni Yıl' kararı vermiş olur. Kilo vermek, borçtan kurtulmak, uzun zamandır istenen bir hobiye yönelmek, daha fazla sosyalleşmek ya da bambaşka bir hedef belirlemek... Yeni yıl kararları birçok kişi için yılbaşı kutlamalarının bir parçasıdır. Yılın bu döneminde, insanların büyük kısmı yeni hedeflere yönelir ve değişimin mümkün olduğuna dair umut ve iyimserlik havada hissedilir. Ancak gerçek şu ki, yeni yıl kararlarının %90’ından fazlası birkaç ay içinde terk edilir.

Peki, neden yeni yıl kararlarımızı sürdürmekte bu kadar başarısızız? Bunun bazı nedenleri, hedeflerimizi fazla büyük tutmamız, bu kararların arkasındaki 'neden'i yeterince düşünmememiz ve değişime hazır olmamamızdır.

Neden yeni yıl kararları alırız?

Birçok yönden, yeni yıl kararları almak aslında keyfi bir ritüeldir. Sonuçta, hedeflerimizi yılın herhangi bir zamanında belirleyebiliriz. Ancak takvim yılının değişmesi neden bizi büyük hedefler koymaya yönlendiriyor?

Klinik psikolog Terri Bly: "Yeni yıl, bir tür düşünme ve değerlendirme fırsatıdır. Yeni yıl, taze bir başlangıcı temsil eder ve insanların zihinlerinde bir yenilenme anını simgeler... Bir şey sona erdiğinde, bu yeni bir başlangıç için fırsat yaratır” ifadelerini kullandı.

Üstelik tüm dünyada insanlar aynı anda yeni yılı karşılar. Bu da çoğumuzun geçmiş yılı değerlendirip yeni yılda hayatını nasıl iyileştirebileceğini düşünmesine yol açar. Dolayısıyla, karar alma isteği bu dönemde oldukça güçlenir. Yine de, pek çok insan yeni yıl kararları almasına rağmen, çoğu bu kararları sürdüremez. Peki, başarısız olacağımızı bilsek de neden hâlâ bu geleneği sürdürürüz?

İnsanlar, eldeki kanıtlara rağmen genellikle iyimserdir. Yani geçmişte kararlarımızı tutamamış olsak ya da başarı oranlarının düşük olduğunu bilsek bile, her yeni yıl bizde “Bu sefer olacak” umudunu doğurur.

Kararlar neden başarısız olur?

Ne yazık ki, yalnızca iyimserlik değişimi gerçekleştirmek için yeterli değildir. Yeni yıl kararlarını alma biçimimiz, daha başlamadan başarısız olmamıza yol açabilir.

Fazla büyük düşünüyoruz

Yeni yıl kararlarımız genellikle çok büyük değişimler üzerine kurulur: Beslenme düzenimizi tamamen değiştirmek, daha fazla uyumak, yeni bir dili öğrenmek gibi.

Yeni yıl kararlarında hata yaptığımız nokta, bunun büyük, köklü bir değişim olması gerektiğini düşünmemizdir. Bu kulağa heyecan verici geliyor ama insanlar büyük değişimlere uygun şekilde ‘kablolanmamıştır.’

Terapist Jennifer Kowalski: "Bir davranışı değiştirmek için rahatsızlık duyman gerekir ve kimse rahatsız olmayı sevmez. Kalıcı bir değişim görmek istiyorsak, uzun süre rahatsızlıkla yaşamayı göze almalıyız... İnsanlar genellikle çok büyük hedefler koyar. Belki bu hedefler mümkündür, ama o noktaya gelmeden önce atılması gereken 30 küçük adım vardır. Küçük, ulaşılabilir hedefler koymadıkları için hedefi imkânsız hâle getirirler” açıklamasında bulundu.

Örneğin; yeni bir dil öğrenmek istiyorsak, her gün beş dakika ayırarak yeni bir kelime veya ifade öğrenmek gibi küçük adımlar atmak daha sürdürülebilir olur. Böylece büyük bir değişimi bir anda değil, aşama aşama gerçekleştiririz.

“Neden”ini sormuyoruz

Değişim zordur. Gerçek bir değişim için, değişmemekten doğan acının değişmenin acısından daha büyük olması gerekir. Birçok kararımız 'yapmalıyım' düşüncesinden kaynaklanır. Ancak bir şeyi 'yapmalıyım' diye yapmak yerine bunu neden yapmak istediğimizi anlamamız gerekir.

Yeni yıl kararlarının çoğu isteğe bağlıdır. Eğer yaptığımız şeyden nefret ediyorsak ve ne kazanacağımızı bilmiyorsak, o hedefi sürdürmeyiz. Örneğin; haftada üç kez spor salonuna gitmek istiyoruz ama spor salonundan hoşlanmıyoruz diyelim — bu durumda hedefimize ulaşamayız. Bunun yerine, “neden spor salonuna gitmek istiyorum?” sorusunu sormalıyız. Amacımız formda olmak mı, daha sağlıklı hissetmek mi, yoksa başka bir şey mi?

Kendi içsel nedenimizi bildiğimizde, bu hedefe ulaşmanın daha keyifli ve sürdürülebilir yollarını bulabiliriz. Kendimize şu soruyu sormalıyız: ‘Gerçekten kendim için ne istiyorum ve bunu nasıl elde edebilirim?’ Bu, sadece ‘yapmalıyım’ demekten çok daha etkilidir.

İlginizi çekebilir: Yeni yılda yenilenmek

Değişime hazır değiliz

Yeni yıl kararlarını uzun vadede sürdüremememizin bir diğer nedeni de henüz değişime hazır olmamamızdır. Uzmanlar, bu durumu açıklamak için Değişim Aşamaları Modelini örnek gösterir. Bu modele göre değişim beş aşamada gerçekleşir:

1. Farkındalık öncesi: Değişmesi gereken bir şey olduğunun yeni farkına varma.

2. Düşünme: Değişim üzerine kafa yorma.

3. Hazırlık: Değişim için plan yapma.

4. Eylem: Değişimi gerçekleştirme.

5. Sürdürme: Değişimi koruma ve devam ettirme.

Uzmanlara göre, yeni yıl kararlarını sürdürebilen kişiler genellikle Eylem aşamasında olanlardır. Diğerleri ise bu aşamaya henüz gelmemiştir. Bu da gösteriyor ki, düşünmeden alınan kararlar genellikle başarısız olur. Gerçek değişim için önce zihinsel (ve bazen fiziksel) hazırlık gerekir.

Kalıcı değişim nasıl sağlanır?

Alışkanlıklarımızı korumak kolaydır, ancak değişim de alışkanlık haline getirilebilir — yeter ki sürdürmeyi başaralım. Ancak insanlar yeni yılda genellikle büyük ve ezici hedefler koyar, 1 Ocak’ta tamamen 'yenilenmiş biri' olacaklarını düşünürler. Gerçekte ise kalıcı değişim küçük adımlarla gerçekleşir.

Eğer sadece Ocak ayında tüm gücünle ilerler ve sonra bırakırsan, bu bir alışkanlık yaratmaz. Önemli olan, yeni şeyleri yapmayı alışkanlık haline getirmektir. Bu nedenle, tek bir büyük yeni yıl kararı almak yerine, yıl boyunca bizi büyük hedefe götürecek küçük dönüm noktalarıyla bir yol haritası oluşturmalısınız. Bu yöntem geleneksel bir yeni yıl kararı kadar 'gösterişli' görünmeyebilir, ama psikolojimizle daha uyumlu çalışır ve kalıcı değişim sağlama olasılığımızı artırır.

Kaynak: Cynthia Vinney. "The Psychology Behind Why New Year’s Resolutions Fail". Şuradan alındı: https://www.verywellmind.com/why-new-years-resolutions-fail-6823972. (11.09.2025).