Çalışsın kadınlar, engel olan mı var?

Evlendikten sonra yeni bir eve taşındığımızda bir komşumuz bana “Sen çalışıyor musun?” diye sormuştu. Aynı soru erkek partnerime hiç sorulmadı. O “herhâlde çalışıyordu”. İşin daha feci kısmı bence ücretli bir işte çalışmayıp da ev içi tüm yükü üstlenen kadınların “çalışmıyor” olarak görülmesi. “Çalışıyor musun?” sorusuna “Hayır” yanıtını vermelerinin beklenmesi.

Ücretli bir işte çalışmıyorsak yine de çalışıyor sayılır mıyız? Evet sayılırız. Hem de çalıştığımız halde ücretimiz, mesai saatlerimiz, ek menfaatlerimiz regüle edilmemiş şekilde güvencesiz çalışıyor sayılırız.

Kadınların üstlendiği bakım emeğinin bir karşılığı var. Ebeveynler tam zamanlı olarak evde değillerse çocuğun bakımı için bir bakıcı istihdam etmeniz gerek. Evde bakıma ihtiyacı olan bir yaşlı/hasta varsa ve ev halkı ücretli bir işte tam zamanlı çalışıyorsa, bir bakıcı istihdam etmeniz gerek. Evin temizliğinin yapılması, evde yemeğin pişmesi, çamaşırların yıkanması; bunların hepsi inanır mısınız zaman ve emek harcanmaksızın gerçekleşmeyen işler. Ve evet bütün bunların bir bedeli var.

Ücretli bir işte çalışan kadınların istihdamdan ayrılması genelde anne olmaya tekabül ediyor. Kadınların bir kısmı doğum izninden sonra işe dönmüyor. Çünkü anne olduktan sonra aslında kadınlardan beklenen çifte mesai. Kanuni günlük çalışma saati olan 8 yerine 16 hatta daha uzun saatler çalışmak. Her bünye kaldıramıyor. Erkeklerdense böyle bir beklenti yok.

Partnerlerin her ikisinin de çalıştığı hallerde çiftlerden birinin işi bırakması gerekiyorsa bu genelde kadın oluyor. Neden? Çünkü zaten çoğu zaman erkek eşin aldığı ücret daha yüksek oluyor. Baba olması sebebiyle kariyerine ara vermesine gerek olmayan, terfi engelleriyle kadınlarınki kadar karşılaşmayan erkek pek tabi daha yüksek maaş alıyor.

Erkek terfi etmemiş diyelim. Kadın zaten kariyerine hiç ara vermemiş diyelim. Bu durumda da eşit işe eşit ücret ödendiğinden söz edilemez. Türkiye’deki cinsiyete dayalı ücret eşitsizliğinde oran %21,1.[1] Yani aynı işi yapan bir erkek 100 lira kazanırken, kadın 78,9 lira kazanıyor. Türkiye’de eşit işe eşit ücret ödenen bir sistem kurulması için 217 yıl [2] gerektiği öngörülüyor.

Ev işleri ve ebeveynlik rollerini erkekten daha fazla üstlenmesi gereken kadın için örneğin Cumartesi mesaileri çok daha ağır bir yük oluşturuyor. İl dışı seyahatlere çekinceli yaklaşıyor. Mesai sonrası eğitimler “ev mesaileri” ile çakışıyor. Bütün bunların yarattığı terfi engelleri sanki kadınların kendi “tercihiymiş" gibi lanse ediliyor. Her şey o kadar iradi değil halbuki. Keşke olsa.

Kadınlar tüm bu yıldırmalara rağmen ücretli bir işte çalışmaya devam etmeleri halinde de olası bir kriz, bir kemer sıkma politikası esnasında ilk işten çıkarılan, ilk gözden çıkarılan oluyor. Küresel salgın öncesinde kadınların %22’sine karşın erkeklerin %57’sinin istihdam edildiğini görülürken, salgın sırasında buna karşılık gelen oranlar sırasıyla %17 ve %49. [3] Yine evden çalışmaya geçme trendine bakıldığında erkeklerin kısıtlamalar gevşedikten sonra işe dönme oranları daha yüksekken, kadınların evden çalışmaya devam ettiğini görüyoruz. Çünkü çifte mesai.

Her sene 8 Mart Dünya Kadınlar Günü öncesi bir kısım tarafından mutlaka bu günün önüne “emekçi” kadınlar vurgusu geliyor ya, hani bu bir ayrıma işaret ediyor. 'Bu gün tüm kadınların değil de sadece emekçi kadınların' diyor içten içe. Bu aşamada sormak isterim; emekçi olmayan kadın var mı?

Av.Aslı Karataş

Referanslar:

[1] Uluslararası Çalışma Örgütü’nün Cinsiyete Dayalı Ücret Farkının Ölçümü-Türkiye Uygulaması Raporu’ndan alınmıştır.

[2] Dünya Ekonomik Forumu’nun Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi’nden alınmıştır.

[3] Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) “Covid-19 Küresel Salgın Sürecinde Türkiye’de Bakım Ekonomisi ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Eşitsizlikler” raporundan alınmıştır.