İranlı kadıların mantolarının altında gizleyip ev partilerinde ortaya çıkan kıyafetlerine bakılırsa modayı çok yakından takip ediyorlar. Gizli butiklerde tasarlanan elbiseler, saklı yapılan defileler de bunun kanıtı. Moda eğitimi için en yakın yerse İstanbul.

Kara kaşları ve sürmeli gözleri olmasa Dorian Rahimzadeh’in giyiminden İranlı olduğunu tahmin etmek zor. Hele beyaz ipek bluzunun altına giydiği şık pantolonuyla sarı saçlı annesine ihtimal bile vermezsiniz. Ancak Dorian doğma büyüme Tahranlı, 24 yaşında bir genç kız. Onu İstanbul’a getirense moda tutkusu... İstanbul’un en eski moda okullarından LaSalle International Academy İstanbul’da eğitim almak için 1 yıl önce gelmiş... “Yabancı markaların yasak olduğu İran’da bu neyinmodası” diye sorabilirsiniz. Ancak İran’da hiçbir şey dışarıdan göründüğü gibi değil. Rahimzadeh “Örtü vemanto formalite icabı” diyor. “Bir bilseniz altlarında neler var?” Gizli bir ev partisinde çekilmiş fotoğrafları gösteriyor: Göbeği açıkta bırakan bluzlar, dar skinny pantolonlar, kısacık etekler, straplez bluzlar, stiletto’lar ve pürmakyaj...

Nişantaşı’nda yaşayan Rahimzadeh, İranlı gençlerin modayı Türklerden daha iyi takip ettiğini söylüyor. Kadınlar, özellikle de maddi durumu iyi olanlar, sürekli İstanbul ve Dubai’de alışverişteymiş. İran’da yabancı markalar yasak ama yerli butikler, hatta gizli ev butikleri var. Zaman zaman bu gizli ev butiklerde defileler de yapılıyor. Hatta bunların bazılarında Rahimzadeh “suça iştirak etmiş” yani modellik bile yapmış. “Korkmadınmı” diye soruyorum. “Korktum biraz, çok riskli. Zaten artık yapmıyorum” diyor.

Önlemler yıldırmıyor

Bilindiği üzere İran’ın İslami kıyafet kurallarına göre kadınların manto giymesi, saçlarını türbanla örtmesi gerekiyor. Ama artık saçların yarısı görünüyor,mantolarınsa önü açık... Bu arada modaya ilgi daha da artıyor. Ancak alışveriş için her zaman yurtdışında gitmek mümkün olmadığından yurtiçinde üretilen haute couture ve hazır giyime talep giderek artıyor. Güvenlik önlemine rağmen yeraltı moda tasarımcıları, fotoğrafçılar ve modellerden oluşan bir şebeke huzur bozucu işlerine devam ediyor. Eskizler çiziliyor, kalıplar kesiliyor ve nihayet gizli mekânlardaki podyumlar hareketleniyor...

Rahimzadeh’e göre, çok yaratıcı tasarımlar yapılmasa da bu gizlimoda dünyasının var oluşu bile aşırı tutucu rejime inmiş bir tokat gibi! Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad’ın özellikle ilk dönemi boyunca İran’da, sırf giydikleri mantoyu çok kısa, saçını fazla gösterdi, hatta fazla renkli elbiseler giydi diye yüzlerce kadın tutuklandı. Batı modasının etkilerini beceriksizce yok etmeye çalıştılar ama nafile.

Ahmedinejad 2007’deki bir konuşmasında “Bu edepsiz kılık kıyafetleri giyenler düşman tarafından gönderiliyor” demişti ama buna rağmen Batı’dan gelen en üst model kıyafetlerin korsanları pazarda uçuşuyor. Uydu televizyonları ve (filtrelenmiş) internetle büyüyen ülke gençlerinin büyük kısmı dar kot pantolonlar, kısa kesimli bluzlar ve straplez elbiseler için İslami giyimi reddediyor. Batı tarzı giyime karşı oluşan bu ilgiyi zapt edecek yeterli insan gücü bulunmayan otoriteler de yerel tasarımcıları –özellikle kadınlarıhedef alıyor. Zira onlara göre bu tasarımcılar, teokratik rejimin değerleri açısından Victoria’s Secret iç çamaşırları ya daManolo Blahnik topuklu ayakkabıları gibimüstehcen yabancılardan çok daha büyük tehdit oluşturuyor.

Bu yüzden yerel modacılar da gizli butikleri ve atölyelerinde çalışarak, bu yeraltı modasını yönlendiriyor. Rahimzadeh, legal butikleri olsa da tasarımcıların daha çok evlerdeki atölyelerinde çalıştığını söylüyor. Zaman zaman devrim muhafızları butikleri kontrol ediyormuş ama tasarımları pek incelemiyorlarmış. Belki de butiklerde daha çokmantolar sergilendiği için...

Gizli atölyeler, evler

Genç tasarımcı adayı, “Formalite icabı giyilse, altına ne giydiğimiz ve saçımız görünse de İran’da sokağa mantosuz ve örtüsüz çıkamazsınız. O nedenle kadınlar, herkesten farklı mantolar giymek istiyor” diyor. Ülkedeki en iyi 10 tasarımcıdan biri olan, birçoğu gibi Batı’da eğitim görmüş Roya Parsa ise “Hükümet, İranlı bir tasarımcının (Batı stilinde) kıyafetler hazırladığını öğrenirse, problemler başlar” diyor. Tahran sosyetesine mensup Rahimzadeh, modaya meraklı bu çevrede herkesin birbirini tanıdığını ve birbiriyle arkadaş olduğunu söylüyor. Kapalı devre televizyon yayını gibi İran’da yüksek modanın, küçük ama bütçesi geniş bir çevrede yaşadığını anlatıyor. İran’da tasarımcıların çok para kazandığını, kadınların iyi bir tasarım için yüksek ücretler ödemekten çekinmediğini de ekliyor. Ama çok para kazanacak olsa bile onun hayallerini Tahran süslemiyor. Bir Karl Lagerfeld hayranı olan Rahimzadeh, LaSalle İstanbul’da kalan 1 yıllık eğitimini tamamlayıp ya İstanbul’da kalacak ya da Kanada’da içmimar olan ağabeyinin yanına gidecek. Yine de kültüründen vazgeçmiyor. O da Roya Parsa gibi Batı ve Fars elementlerinin deneysel bir füzyonunu sergilerken Bijan Pakzad gibi dünyaya açılmanın peşinde...

"Gay modacılar okumaya gidip dönmüyor"

İran’da moda tasarımcısı olmak riskli görünüyor. Nasıl merak saldın modaya?

Çok küçük yaşlardan beri seviyorum modayı. Barbie bebeklerime dikerek başladım. İran’da geçerli meslekler doktorluk, avukatlık ve mühendislik. Kültürümüz sanata bağlı olsa da moda tasarımcılığı pek matah bir meslek olarak görülmüyor.

İran’da moda eğitimi verilmiyor mu?

İran modaya karşı duruyor, nasıl öğretsin? Moda okullarında sadece dikiş öğretiliyor. Giyinme ihtiyacını karşılayacak en temel eğitim. İran’da kısa dönemli kurslara katıldım sonra öğrendiklerim bana yetmemeye başladı. Çünkü ağırlıklı olarak elbise ve manto çalışıyorduk. Oysa ben daha rahat ve farklı giysiler tasarlamak istiyorum. Alışveriş için sık sık geldiğim için İstanbul’da moda eğitimi almak istedim.

Meşhur ev partilerinde nasıl giyiniyorsunuz?

Burada siz nasıl club’a gidiyorsanız biz de orada gizli ev partileri veriyoruz.

Nasıl haberdar oluyorsunuz?

Orada herkes birbirini tanıyor ve SMS’lerle haber veriyor. Herkes erkek arkadaşını alıp gidiyor.

Moda eğitimi alan çok mu?

İranlı gençler moda okumaya dışarı gidiyor ve giden de kolay kolay gelmiyor.

Butik açmak kolay mı?

Butik alçak kolay, hatta manto tasarlayıp satıyorsanız parası da iyi. Sadece kendinde olacak bir manto için çok yüksek paralar ödeyebilir kadınlar.

Ama daha rahat çalışmak için ev butiklerini tercih ediyorlar. Yeni sezon başlarken evlerde koleksiyonlarını sergiliyorlar. Defile masrafl olduğu için gelip koleksiyonu görsünler diye küçük hediyeler gönderiyorlar.

Moda polisleri gelmiyor mu?

Bu gizli ev butiklerini bilmiyorlar ki. Görünürdeki daha çok manto satılan butiklere de gelip fiyat ve vergi kontrolü yapıyorlar. Modelleri o kadar incelemiyorlar.

Gay modacılar ne yapıyor?

Onlar İran’da yaşamıyor yurtdışına gidiyorlar. İran’da yaşamaları zor.

Haber: Aysun Öz Kaşi