Şizofreni nedir?

Düşünce, algı, duygu ve davranışlarda bozulmaya yol açan zihinsel bir bozukluk olan şizofreni, belirti, bulgu, gidiş, sonlanım ve tedavi açısından hastadan hastaya farklılık gösterebilir. Bu nedenle şizofreni için kesin ve net bir gidişat söylemek mümkün değildir. Şizofreni; tedavi süreci, hastalığın doğası ve en önemlisi toplumdaki önyargılar nedeniyle hasta ve hasta yakınları için zorluklara neden olabiliyor. Pek çok şizofreni hastası yaşamları boyunca iş, arkadaşlık, çalışma gibi alanlarda sayısız engellerle karşılaşabiliyor.

Şizofreni, kişinin neyin gerçek, neyin hayal olduğunu anlayamadığı bir süreç, psikoz ana başlığı altında toplanan hastalıkların en temel örneğidir. Zaman zaman psikotik rahatsızlığı olanlar gerçekle ilişkilerini kaybederler. Hastaların gerçekle ilişkilerini kaybettiklerinde oluşan ani kişilik ve davranış değişikliklerine ‘psikotik atak’ adı verilir. Şizofreninin şiddeti kişiden kişiye değişir. Bazı hastalar hayatlarında tek atak yaşarken, bazıları birkaç atak yaşayabilir. Şizofreni belirtileri nüksetme ve duraksama olarak bilinen döngüler esnasında kötüleşebilir veya azalabilir.

Şizofreni tedavisi nasıl olur?

Hastaların uzun süreli olarak hastanelerde yatırılmasına dayalı tedavi anlayışının kaldırılmasıyla birlikte, temelli tedavi anlayışı benimsenmiştir. Şizofreni kronik bir hastalık olmasına rağmen, doğru tedaviyle şizofreni hastaları kendi yönelimleri doğrultusunda kimi zaman destekli, kimi zaman desteksiz olarak da çalışabilirler.

Kadınlarda daha geç yaşlarda başlayan şizofrenide, hastalığın gidişi görece daha iyidir. Şizofreni her toplumda, her sosyal sınıfta ve her coğrafyada görülebilir. Hastalığın sıklık ve yaygınlık oranları tüm dünyada benzer oranlara sahiptir. Kentlerde şizofreni sıklığı, kırsal alana göre daha fazla, gelişmiş ülkelerde ise, gelişmekte olan ülkelere göre daha çok görülme oranına sahiptir.

Şizofrenide doğru bilinen yanlışlar...

Yanlış

Şizofreni tedavisi olmayan ve iyileşmeyen bir hastalıktır.

Doğru

Şizofreni tedavisi mümkün ve iyileşme gösterebilen bir hastalıktır. Tedavi olanağı ve iyileşme ile anlatılmak istenen kuşkusuz hastalığın tümüyle ortadan kalkması demek değildir. Diğer pek çok hastalıkta olduğu gibi, doğru ve düzenli ilaç tedavisi, psikososyal tedaviler ve rehabilitasyonla, şizofreni hastaları toplum içinde bağımsız ve üretken bir yaşam sürebilir.

Yanlış

Şizofreni hastalarının mutlaka hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi gerekir.

Doğru

Şizofreni hastaları, hastalığın akut dönemleri dışında ayakta, poliklinikte ya da muayenehanede tedavi edilebilir. Uygun ve düzenli tedaviyle şizofreni hastaları toplum içinde üretken bir yaşam sürebilir. Araştırmalar, hastaların toplum içinde olmalarının hastalığın gidişatı açısından daha olumlu olduğunu, hastalar için daha fazla yarar sağladığını gösteriyor.

Yanlış

Şizofreni tamamen kalıtımsal/genetik bir hastalıktır.

Doğru

Şizofreni tamamen kalıtımsal bir hastalık değildir. Tek yumurta ikizlerinde bile, diğer ikizde şizofreni %48 oranında görülür. Şizofreni; kalıtımsal yatkınlık, stres ve çevresel faktörlerin etkileşimi ile ortaya çıkan karmaşık bir beyin hastalığıdır.

Yanlış

Şizofreni hastaları saldırgan ve tehlikelidir.

Doğru

Şizofreni hastaları çoğunlukla saldırgan ya da tehlikeli değildir, tam aksine kendileri saldırganlığa maruz kalırlar. Bu hastaların saldırganlıkları genellikle kendilerine yöneliktir ve intihar riskleri yüksektir. Sonuç olarak, şizofreni hastalarının topluma zararı, toplumun damgalama ve olumsuz önyargılar gibi onlar üzerinde oluşturduğu zarardan çok daha azdır.

Yanlış

Şizofreni hastalarının zekâ seviyesi düşüktür.

Doğru

Şizofreni bir zekâ sorunu değildir. Şizofreni hastalarının zekâ seviyesi toplumun geneliyle aynıdır; düşük, normal ya da ileri olabilir. Zekâ seviyesi her toplumda olduğu gibi değişkenlikler gösterse de, bu hastalığın bir özelliği değildir. Şizofreni hastaları arasında Nobel Ödülü kazananlar bulunuyor.

Yanlış

Şizofreni aniden, gürültülü ve abartılı bir tabloyla başlar.

Doğru

Şizofreni genellikle yavaş yavaş başlar. İlk belirtileri ergenlik döneminde ortaya çıkabilir, ancak çoğunlukla fark edilmez. Okul performansında azalma, aile ve arkadaşlarla iletişimde sorunlar, bilginin düzenlenmesinde güçlükler ortaya çıkabilir. Kişi sesler değil, ama ne olduğunu anlayamadığı fısıltılar duyabilir.

Yanlış

Şizofreni, anne babaların yanlış davranışları ya da kişilik sorunlarından, zayıflıklarından kaynaklanabilir.

Doğru

Şizofreni karmaşık bir beyin hastalığıdır. Kişilik sorunları ya da anne babanın davranışı sonucunda ortaya çıkmaz.

Yanlış

Şizofreni hastalarının hepsinde aynı belirtiler görülür.

Doğru

Şizofreni, sadece varsanılar ve sanrıların görüldüğü̈ bir hastalık değildir. Şizofrenide net düşünme, duygularını kontrol etme ve karar verme güçlüğü̈ gibi bozukluklar gözlenebilir. Hastalık tablosu kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Kimi hastalar tamamen içe kapanırken diğerleri daha hareketli olabilir.

Yanlış

Şizofreni hastaları hiçbir zaman iş sahibi olamaz, çalışamaz.

Doğru

Tedavi olan şizofreni hastaları, olanakları ve yeteneklerine göre çalışabilir ve üretebilir. Kimi hastalar destekli olarak çalışırken kimileri eski işlerini sürdürebilirler.

Şizofreni etkileyen faktörler nelerdir?

Şizofreni etkileyen faktörler: genetik, nörobiyoloji, sosyal çevre, psikolojik durum olabilir. Aile de şizofren olma durumunda bu hastalığın görülme olasılığı daha yüksektir. Ama sadece ailede bir şizofren olması kişinin şizofren olacağı anlamına gelmez. Bu sadece durumu tetikler. Şizofreni yalnızca kalıtımsal faktörlerin değil pek çok koşulun bir araya gelmesiyle oluşan kompleks bir hastalıktır.

Şizofren hastaları bu hastalığın öncesinde sessiz, yalnız, güvensiz kişilerdir. Tetiklenmesi için, özellikle genç yaşlarda, küçük bir stres bile yeterlidir. Şizofreninin ortaya çıkışı değişik şekillerde olabilir. Hastalık bazen aniden ortaya çıkabilir ancak bazen de yıllara dayanarak yavaş yavaş gelişir.

Şizofreni belirtileri nelerdir?

Yavaş yavaş başlayan şizofrenide başlangıçta dikkat toplama güçlüğü, ilgi çekmeye çalışma, içine kapanma, kendine bakmama gibi ilk bakışta şizofreniyi düşündürmeyen belirtiler görülebilir Bu başlangıç belirtilerinin ardından birkaç ay veya yıl içinde de tüm belirtileri ile hastalık ortaya çıkabilir. Hastalar sıklıkla garip davranışlar ve konuşmalar sergilerler. Gerçekte olmayan sesler işitmeye ve hayaller görmeye başlarlar.

Bazı hastalarda garip pozisyonlarda uzun süre durma, bazılarında hiç hareket etmeksizin uzun süre sessiz kalma veya aşırı hareketlilik görülebilir. Ama hiçbir belirti tek başına “şizofreni” tanısı koymada yeterli değildir. Tanı kişinin psikolojik yardım alması, etrafındakilerin görüşünün alınması ve bir süre izlenmesiyle konulabilir.