Her ne kadar genellikle ruh sağlığı profesyonelleri ile ilişkilendirilse de, empati yorgunluğu ve şefkat yorgunluğu artık her meslekten kişiler arasında yaygın hale geliyor. Basitçe söylemek gerekirse, bu, başkalarının acısından uzun süre sorumlu olmanın yarattığı yorgunluktur. Ancak, empati ile sempati arasında bazı farklar vardır.

Başka insanlardan sorumlu olduğunuzda, 'duygusal bulaşıcılığa' maruz kalırsınız. Yani başkalarının duygularından ve acılarından etkilenirsiniz. Fakat herhangi bir stres faktörü gibi, sürekli maruz kalmak da yorgunluğa yol açabilir. Bu durum, fiziksel ve ruhsal sağlığınız üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Kendinizi artık 'umursayamaz' halde bulduysanız, büyük olasılıkla empati yorgunluğu yaşamışsınızdır. Peki, empati yorgunluğu ile başa çıkmak için neler yapabilirsiniz?

Empati yorgunluğu nedir?

'Empati yorgunluğu' terimi, Profesör Mark Stebnicki tarafından geliştirilmiştir. Stebnicki, bu olguyu bir okul saldırısının ardından destek verdiği bir toplulukta gözlemlemiştir. Stebnicki empati yorgunluğunun özellikle danışmanlar ve onun 'yüksek temas' meslekler olarak adlandırdığı meslek grupları için önemli bir sorun olduğunu tespit etmiştir. Yani işi, müşterileri ve hastalarıyla duygusal bağ kurmaya dayanan kişiler için geçerlidir.

Stebnicki: "Danışan-danışman ilişkisi, yüzeyin altında yoğun ve şefkatli bir dinlemeyi gerektirir. Danışanımızın yaralarını derinlemesine hissetmemizi ve empatik bir şekilde yanıt vermemizi ister” açıklamasında bulundu.

Stebnicki bu sözleri danışmanlık bağlamında kullanmış olsa da, empati yorgunluğu başkalarıyla çalışan tüm profesyonellerde görülür. Bu gruba sağlık çalışanları, öğretmenler ve koçlar da dahildir. Empati yorgunluğu, kişilerin başka stres faktörleri olduğunda daha da artar. Bunlar arasında evde bakım sorumlulukları veya küresel bir pandemiden kaynaklanan travmalar bulunur.

Şefkat yorgunluğu ve empati yorgunluğu arasındaki fark

İlgili olmakla birlikte, empati yorgunluğu şefkat yorgunluğundan farklıdır.

Şefkat yorgunluğu, ikincil travmatik stres olarak da bilinir. Bu durum, normalde başkalarına yardım etme motivasyonu yüksek olan bir kişinin, birdenbire başkalarının fiziksel veya duygusal acılarına karşı daha az ilgilenir hale gelmesiyle ortaya çıkabilir.

Empati yorgunluğu ise, kendi yaralarınızın başkalarının acıları ve travmaları nedeniyle tekrar tetiklenmesine rağmen, destek sunmakta zorlanmanız durumudur.

Bu farkı anlamak için, empati ve şefkatin tanımlarına bakmak faydalı olur:

• Empati, bir başkasının düşünce ve duygularını dolaylı olarak anlamayı içerir.
• Şefkat ise, yardım etme arzusuna dayanır.

Şefkat yorgunluğunun belirtileri, başkalarının acısına yardım etme arzusundan kaynaklanır. Empati yorgunluğu ise, başkasının acısını bu kadar yoğun hissettiğiniz için ortaya çıkar.

Empati yorgunluğu ayrıca tükenmişlikten farklıdır. Tükenmişlik, sürekli ve yoğun stresin bir sonucudur ve genellikle zorlayıcı çalışma ortamlarına yanıt olarak ortaya çıkar. Bu durum, çalışanların motivasyonunu ve iş tatminini azaltabilir.

Empati yorgunluğunun 12 belirtisi

Tükenmişlik, empati yorgunluğu ve şefkat yorgunluğu birçok benzer belirtiyi paylaşır. Genellikle düşünceler ve inançlar şeklinde kendini gösterir. Aynı zamanda duygusal veya fiziksel tükenmişlik olarak da ortaya çıkabilir. Belirtiler genellikle birbirine oldukça benzerdir.

Örneğin; empati tükenmişliği yaşayan biri, uykusuzluktan dolayı yorgun hissedebilir. Bu, gün içinde dikkatsiz ve ilgisiz hissetmesine yol açabilir, iş performansından memnuniyetsizlik ve iş arkadaşlarına karşı kısa bir sabır gösterme gibi sonuçlar doğurabilir. Empati yorgunluğunun 12 belirtisi şunlardır:

• Bunalmış, umutsuz, başkalarına yardım edemeyecek kadar güçsüz hissetmek — “Ne anlamı var ki?”
• Öfke, sinirlilik, kaygı, gerginlik hissetmek — “Görmüyor musun, yeterince işim var?”
• Kopuk hissetmek, başkalarıyla duygusal, fiziksel veya psikolojik olarak bağ kuramamak — “Kötü şeyler sürekli oluyor, neden umursayayım ki?”
• Empatinin azalması, kötü haberlere veya başkalarına destek olmada yetersizlik — “Şu an bunu dinleyecek halim yok.”
• Olumsuz düşüncelerde veya duygularda takılı kalmak — “Böyle hissetmekten nefret ediyorum.”
• Başkalarının acısı veya kendi başarısızlıkları için kendini suçlamak — “Daha fazlasını yapsaydım, bunlar olmazdı.”
• Kendine güvenin azalması ve başarıya inanmanın zayıflaması — “Niye uğraşayım ki?”
• Bulantı, baş dönmesi, baş ağrısı, yorgunluk, uykusuzluk ve zihinsel tükenmişlik
• İşe, konuşmalara veya günlük aktivitelere odaklanamama
• Önceden keyif alınan aktivitelerden zevk alamama
• İşe katılımın azalması veya tamamen kaçınma
• Algılanan eleştirilere karşı aşırı hassasiyet

Empati yorgunluğu neden daha yaygın hale geliyor?

Tek bir stres faktörü — hastalık, iş kaybı veya sevilen birinin ölümü gibi — sizi derinden sarsabilir. Ancak birden fazla stres faktörü aynı anda geldiğinde, boğuluyormuş gibi hissedebilirsiniz. Nesiller boyunca görülmeyen bir sağlık krizi, sosyal adalet, ekonomik belirsizlik ve ilişkilerdeki gerilimlerin yüzeye çıkmasına neden oldu. Ayrıca siyasi ideolojiler patlama noktasına geldi; zaten kırılma noktasında olan insanlar tarafından kontrol edilemez hale geldi.

İnsanlar belirsizlikten hoşlanmaz. Abraham Maslow, insanların temel ihtiyaçları — güvenlik ve geçim — karşılandığında geliştiğini belirtmiştir. Ancak insanlar temel ihtiyaçları için mücadele ederken ailelerini ve kariyerlerini de sürdürmek zorunda kaldığında, bu ek stres yaratır. Kontrolümüz dışında gelişen durumlarla yüzleşmek, varoluşsal bir kriz tetikleyebilir. Kendimizi daha güvende hissetmek için kontrol fikrine tutunuruz. Ancak birden fazla stres aynı anda geldiğinde, genellikle kapanır ve geri çekiliriz.

Empati yorgunluğunu tetikleyen faktörler

Bakım mesleklerinde olanlar daha yüksek risk altındadır. Ancak her zaman tam zamanlı olarak başkalarına bakan herkes empati yorgunluğu yaşamaz. Peki, fark ne? Empati tükenmişliğine yatkınlığı artıran dört ana faktör vardır:

1. Farkındalık eksikliği

Bakım verenler genellikle dinlenme ihtiyaçlarını bastırır ve başkalarının ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarının önüne koyar. Bu asil bir davranış olsa da, boş bir bardaktan su akıtmak mümkün değildir. Kendi ihtiyaçlarını ihmal edenler, fiziksel ve duygusal tükenmişlik riski altındadır.

2. Zayıf sınırlar

İş ve ilişkilerde sınır koyamamak, empati yorgunluğuna katkıda bulunan önemli bir faktördür. Dinlenme zamanını feda etmek, kırgınlık gibi olumsuz duygulara ve erken yorgunluk belirtilerine yol açabilir. Özellikle iş ve ev arasındaki sınırlar bulanıklaştığında, sınır koymak zorlaşır.

3. Ani kayıp hissi

İş, ev veya tanıdığınız bir kişinin kaybı, istikrar duygusunu sarsabilir. Yas sürecini yönetmek için araçlar olmadan, birçok kişi işleri veya sorumluluklarıyla meşgul olarak normal hissetmeye çalışır. Kaybı işlememek, duygusal sağlığı riske atar.

4. Çoklu stres faktörleri

Bir kişi bir baskı altında iyi idare edebilirken, aynı anda birden fazla baskı ile karşılaştığında zorlanabilir. Çünkü günlük yaşamda sınırlı enerji ve kaynaklara sahibiz. Tek başına engel olmayan durumlar, zaten tükenmiş hissettiğimizde bunaltıcı olur. Hayatın zorluklarını ertelemek çoğumuz için lüks değildir. Ancak bu, tepkilerimizi kontrol edemeyeceğimiz anlamına gelmez. Zorlayıcı roller ve durumlarla uğraşırken bile başarılı olan insanlar vardır.

Empati ve şefkat yorgunluğu ile başa çıkmak

Empati ve şefkat yorgunluğunun nedenleri karmaşıktır ve tek bir 'doğru yol' yoktur. Ancak atılacak ilk adım, en iyi şekilde işlev gösterebilmeniz için kendinize kulak verebileceğiniz bir alan yaratmaktır. Başkalarına bakım vermekle görevli kişiler genellikle kendilerine zaman ayıramadıklarını hisseder. Oysa başkalarına en iyi şekilde hizmet edebilmek için kendinizi tükenmiş veya kopuk hissetmemeniz gerekir.

Profesör Stebnicki’nin de belirttiği gibi, empati yorgunluğunu aşabilmek 'sürekli bir öz bakım, wellness ve empati yorgunluğu tetikleyicilerinin farkında olma' gerektirir.

Empati yorgunluğunu gidermek için 10 yol

Günlük yaşamda empati yorgunluğu ile başa çıkmak için yapabilecekleriniz:

Durumu fark edin: İlk adım, yaşadığınız şeyin kalıcı olmak zorunda olmadığını fark etmektir. Duygularınızı kabul etmek, iyileşme sürecinde güçlü bir adımdır.

Mindfulness uygulayın: Günlük işler sırasında bir yandan başka şeyleri düşünmek yerine, yaptığınız işe odaklanın. Böylece bedeninizin sinyallerini fark edebilir ve zihinsel karmaşayı azaltabilirsiniz.

Biraz zaman ayırın: İşten, sorumluluklardan veya aileden uzaklaşmak faydalı olabilir. Empati yorgunluğu özellikle başkalarına bakım vermekten kaynaklanıyorsa, bu çok önemlidir. Mümkün değilse, gününüze birkaç dakikalık kısa molalar ekleyin.

Yardım isteyin: “Paylaşılan yük yarıya iner.” Destek sisteminize (aile, arkadaş veya meslektaşlar) başvurun ve üzerinizden bazı sorumlulukları alın.

Büyük resme bağlanın: İnsanlarla bağlantı kurmak önemlidir. Empati tükenmişliği, başkalarıyla ve yaptığınız işle bağlantınızı kaybettirebilir. Gönüllü olun, yeni arkadaşlar edinin veya eğitimlere katılın. Amacınızı yeniden keşfetmek, işinize olan tutkunuzu canlandırabilir.

Eğlenin: Yorgun ve tükenmiş hissediyorsanız, muhtemelen yeterince gülmüyorsunuz. Eğlenceli aktiviteler düşünün veya arkadaşlarınıza danışın.

Yeni bir şey deneyin: Yeni bir beceri öğrenmek, içsel çocuğunuzu ortaya çıkarır ve beyin sağlığı için çok faydalıdır.

Telefonunuzu bir kenara bırakın: Sürekli bağlı olmak kaygıyı artırabilir. Küçük adımlarla başlayın; örneğin günde 5 dakikalık teknoloji molaları verin.

Profesyonel yardım alın: Şefkat yorgunluğu ve tükenmişlik, depresyon ve anksiyete riskini artırabilir.

Temel ihtiyaçlara geri dönün: Yorgun veya açken en iyi performansı gösteremeyiz. Uyku, beslenme, su ve egzersiz gibi temel ihtiyaçları kontrol edin.

Kaynak: Allaya Cooks-Campbell. "Why are empathy fatigue and compassion fatigue so common?". Şuradan alındı: https://www.betterup.com/blog/empathy-and-compassion-fatigue. (08.12.2021).