Kenevir (Cannabis sativa L.), Uzakdoğu tıbbından Ayurveda’ya, binlerce yıllık tıp geleneklerinde kendine önemli bir yer edinmiş, en kıymetli tıbbi bitkilerden biri. Anadolu kültüründe de kendir ismiyle bilinen kenevirin birçok alanda kullanılabilen bir hammade olması, onu benzersiz bir nimet haline getiriyor. Kenevirin tohumundan un ve yağ gibi besin değeri yüksek gıdalar, kozmetik ürünleri ve biyo-yakıt; posasından hayvan yemi, bira ve protein tozu gibi gıda maddeleri; liflerinden ip, kumaş, inşaat malzemesi, selüloz ve kağıt; saplarından hayvan yemi, kompost, hayvan altlığı ve inşaat sektörüne harç malzemesi; çiçeklerinden ise ilaç ve kozmetik sanayiinde kullanılacak hammade elde edilebiliyor. Üstelik, kenevir tarımının da başlı başına toprağa, suya ve genel olarak gezegenimize mucizevi katkıları bulunuyor.

Bu kadar kıymetli bir bitkinin mümkün olan her karış toprağa ekilmesi gerekiyorken üretiminin hala çok sınırlı miktarlarda yapılabiliyor olmasının nedeni, kenevirin bazı türlerinin çiçeklerinin psikoaktif maddeler de içerebiliyor olması. Uyuşturucu madde kapsamında değerlendirilen bu psikoaktif bileşenler, aynı zamanda keneviri kanser tedavisi de dahil birçok alanda mucizevi bir şifa kaynağı haline getiriyor olsa da, çeşitli politik nedenlerden ötürü bu bitkinin yasaklanmasına, üretiminin sınırlandırılmasına neden oluyor.

Şimdilik can sıkıcı politik kısıtlamaları bir kenara bırakıp, ülkemizde de başarılı bir şekilde üretilmeye başlanmış olan kenevir tohumu yağının muhteşem faydalarına dönelim:

Kenevir tohumu yağı nedir?

Kenevir tohumu yağı, kenevir bitkisinin tohumlarının soğuk sıkım yöntemiyle ezilmesiyle elde edilen yağdır. %25-35 oranında yağ asitleri, %20-25 oranında protein, %20-30 oranında karbonhidrat, %10-15 oranında lif ve çok sayıda eser element içeren kenevir tohumu yağı, sağlıklı bir gıda olarak tüketilebildiği gibi, cilt ve saç üzerinde de faydalı etkileri bulunduğundan kozmetik maksatlı da kullanılabiliyor. Tüm esansiyel amino asitleri ve esansiyel yağ asitlerini içermesi bakımından da oldukça değerli bir besin olarak kabul ediliyor.

Kenevir tohumu yağı nasıl kullanılır?

Kenevir tohumu yağı, tıpkı susam, fındık, hindistan cevizi, çörek otu ve benzeri tohum-yemiş yağları gibi soğuk sıkım yöntemiyle elde edilir ve çiğ olarak tüketilebilir. Yani salatanıza, yoğurdunuza rahatlıkla ekleyebilir, zeytinyağı kullandığınız her yemekte kenevir tohumu yağını da kullanabilirsiniz. Günde iki yemek kaşığı kenevir tohumu yağı tüketmek, içerdiği yağ asitlerinden faydalanmanız bakımından yeterli olacaktır. Kenevir tohumu yağı ile yemek pişirmek de mümkündür ancak kızartmalar gibi yağın yüksek ısılarda kullanıldığı tariflerde pek önerilmez, çünkü dumanlanma noktası biraz düşüktür ve yağın kalitesi bozulabilir. Kenevir tohumu yağı, harici olarak da cilt ve saç üzerine uygulanabilir. Sade haliyle yüzünüze, saçınıza ve vücudunuza sürebilir, masaj yağı olarak da kullanabilirsiniz. Yüz ve saç için kullanılan maske ve benzeri karışımlarda kullanmak için de idealdir. Kenevir tohumu yağını çiğ olarak yemenin, yemeklerde kullanmanın ya da haricen cilt / saç üzerinde uygulamanın, bilinen bir yan etkisi bulunmamaktadır.

Kenevir tohumu yağının besin değerleri ve faydaları

2019 yılında “Türkiye’de Endüstriyel Kenevir Yetiştiriciliği Raporu ve Eylem Planı” yayınlandıktan sonra, Türkiye’de de kenevir bitkisinin kullanımı ve faydaları ile ilgili çeşitli bilimsel makaleler akademik dergilerde yer almaya başladı. Bu araştırmalardan derlediğimiz güncel bilgilere göre, kenevir tohumu yağının faydalarını, içerdiği değerli bileşenlere göre sıralayabiliriz:

1- Yağ asitleri bakımından idealdir

Kenevir tohumu yağının en dikkat çekici özelliği, yalnızca Omega6 ve Omega3 yağ asitlerini içermesi değil, bu bileşenleri ideal oranda içermesidir. Tüm esansiyel amino asitleri ve esansiyel yağ asitlerini içerdiği gibi, büyük çoğunluğunu çoklu doymamış yağ asitleri olan linoleik asit (LA) ve α- linolenik asit (ALA) oluşturmaktadır. Üstelik LA/ALA oranı 3:1’dir ve bu da ideal Omega6/Omega3 oranına tekabül eder.

İyi doymamış yağ asitlerini ideal dengede içeren kenevir tohumu yağı tüketmek;

• kan basıncını düşürmeye,

• kolesterol seviyelerini dengelemeye,

• sistemdeki diğer yağların metabolize edilmesine yardımcı olur,

• insülin bağımlılığını azaltır,

• enflamasyona (iltihaba) bağlı belirtileri dindirir,

• bağışıklık sistemini destekleyerek alerjik belirtileri azaltır,

• sinir sistemini destekler,

• kalp-damar sağlığını korur,

• adet sancıları, premenstrual sendrom, olumsuz menopoz belirtileri üzerinde etkilidir,

• kemik sağlığını güçlendirmeye yardımcıdır.

2- Çok iyi bir antienflamatuardır

Enflamasyon (iltihaplanma), bağışıklık sistemimizin zararlı bileşenlere ve doku/hücre hasarlarına karşı verdiği bir tepkidir ve tamamen normaldir ancak belirtileri, rahatsız edicidir. Ağrı kesiciler grubunda sayılan antienflamatuarlar ise, vücudun verdiği enflamasyon tepkisini dengelemesinin yanı sıra, enflamasyona neden olan hasarı gidermeye yönelik de faaliyet gösterir. Kenevir tohumu yağının içeriğindeki terpenler, beta sitosterol, metil salisilat ve E vitamini, onu güçlü bir antienflamatuar haline getirir. Vücuttaki toksinlerin atılmasına, iltihaba bağlı ağrıların azaltılmasına, vücut sıcaklığının dengelenmesine yardımcı olur. Aynı zamanda iltihaplanmaya bağlı olarak gelişen irritabl bağırsak sendromu (IBS), romatoid artrit ve MS hastalıklarında da destekleyicidir. Kandaki iltihabı azaltması, onu aynı zamanda kalp sağlığını koruyucu bir besin haline de getirir. Tüm bu antienflamatuar etkileri göz önünde bulundurulduğunda, kenevir tohumu yağının iyi bir ağrı kesici olduğu da söylenebilir.

3- Cilt sağlığı için kenevir tohumu yağı

İster kaşık kaşık tüketerek, ister doğrudan cilt üzerinde kullanarak olsun, kenevir tohumu yağının cilt sağlığı için de birçok faydası bulunuyor:

Doğal yağ üretimini destekler: Cildi nemlendirir ve yağlı ciltler için bile, cildin kendi doğal yağ dengesinin sağlanmasına destek olur. Fazla yağ veya kuruluk nedeniyle oluşan gözenek sorunlarının ve akne oluşumlarının giderilmesinde etkilidir.

İltihabı azaltır: Omega6 yağ asitlerinden olan gama-linoleik asit, güçlü bir antienflamatuar olarak yeni deri hücrelerinin oluşmasını destekler. Ciltte oluşan irritasyonlara bağlı olarak görülen kızarıklık, akne ve psoriasis gibi belirtilerin azaltılmasına yardımcı olur.

Egzemayı azaltır: 2005 yılında yayınlanan bir araştırma, içeriğindeki Omega3 ve Omega6 yağ asitleri sayesinde kenevir tohumu yağı tüketmenin atopik dermatit (egzema) belirtilerini 20 haftada azalttığını ortaya koymuştur.

Yaşlanma belirtilerini azaltır: İçeriğindeki yağ asitleri ve E vitamini, kenevir tohumu yağını iyi bir anti-aging destekçisi haline getirir. Düzenli olarak kenevir tohumu yağı tüketmek ve cilt üzerine uygulamak, yaş ilerledikçe ciltte oluşan değişikliklerin hafifletilmesine yardımcı olur.

4- Saç bakımı için kenevir tohumu yağı

Kenevir tohumu yağı, içerdiği Omega 3 ve 6 yağ asitleri, antioksidanlar, terpenler ve flavonoidler ile saç sağlığı için de faydalıdır. Yemeklerde ya da kendi başına takviye olarak yenildiğinde de saçların güçlenmesini sağlayan bileşenleri almanızı sağlar. Düzenli olarak tüketmek gibi, saç bakım rutininize kenevir tohumu yağını eklemek de saçların güçlü bir şekilde uzamasını, nemlenmesini, güçlenmesini ve daha sağlıklı görünmesini kolaylaştırır. Kenevir tohumu yağını saç diplerinize iyice yedirerek maske şeklinde uygulayabilir, yağın bütün gece saçınızda kalmasını sağladıktan sonra yıkayabilirsiniz. Ya da kullandığınız herhangi bir saç bakım maskesi varsa, içine kenevir tohumu yağı da ilave edebilirsiniz.

5- Kadın sağlığı için kenevir tohumu yağı

Omega3 ve Omega6 yağ asitleri, kadınların hormonal dengelerini korumak için gerekli yağ asitleridir ve kenevir tohumu yağının bu bileşenleri ideal oranda içermesi, onu çok iyi bir kadın sağlığı destekleyicisi haline getirir.

Araştırmalar, kenevir tohumu yağında bulunan gama-linolenik asidin ruh hali değişimleri, memelerde ağrı ve vücutta genel şişkinlik gibi adet öncesi sendromun semptomlarıyla ilişkili hormon olan prolaktin üzerinde doğrudan modüle edici bir etkiye sahip olduğunu gösterir. Bu etki aynı zamanda yine hormonlardaki dengesizliğe bağlı olarak gelişen depresyon, sıcak basması ve gece terlemesi gibi rahatsız edici menopoz semptomları için de fayda sağlayabilir.

Kenevir tohumu yağının daha önce bahsettiğimiz enflamasyon azaltıcı etkisi, aynı zamanda adet döneminde yaşanan kramplar için de fayda sağlar. Vücuttaki enflamasyonun azalması, adet ağrılarının azalmasını da kolaylaştırır. Yağı alt karın bölgesine masaj yaparak uygulamak ve daha sonra bu bölgeyi sıcak su torbası ve benzeri bir yöntemle ısıtmak da, rahim çevresindeki kasların ve ligamentlerin yumuşamasına yardımcı olacaktır.

ABD İlaç ve Gıda Dairesi (FDA) tarafından onaylandığı üzere, kenevir tohumu yağının hamilelikte ve emzirme döneminde tüketilmesi de uygundur. Yine Omega3 ve 6 yağ asitleri, demir, çinko, kalsiyum, magnezyum, B, D ve E vitaminleri içeriyor olmasıyla, hamilelikte bebeğin gelişimini ve annenin sağlığını desteklemek için ideal bir besindir. Emzirirken de bolca yağ asidi ve protein ihtiyacı bulunan anneyi destekleyen bir gıda takviyesi olarak kullanılması uygundur.

6- Ruh sağlığı için kenevir tohumu yağı

Yeterince Omega 3 tüketmenin beyin ve genel sinir sistemi üzerindeki faydalı etkileri biliniyor. Bilişsel işlevleri desteklemek için de ideal bir besin olan kenevir tohumu yağı, aynı zamanda içerdiği terpenler sayesinde anksiyete belirtilerini hafifleten aromalar da sağlamış olur. Tamamen bu bitkiye özgü fitokanabinoidler ise, vücudumuzdaki endokanabinoid sistemi dengelemeye yardımcı olarak ruh halini iyileştirmeye, depresyon, anksiyete, dikkat dağınıklığı, huzursuzluk gibi belirtilerin azaltılmasına yardımcı olur.

Peki, kenevir tohumu yağı yasak mı?

Kenevirden bahsederken yasaklardan da bahsetmemizin gerekmeyeceği günlerin pek yakında olduğunu umarak, gönül rahatlığıyla söyleyebiliriz ki hayır; kenevir tohumu yağı üretilmesi, satılması ve tüketilmesi Türkiye’de yasaldır. Elbette üretimi ve satışı bazı düzenlemelere tâbidir ancak ülkemizdeki yasal ve endüstriyel kenevir üretimi, günden güne artmaya ve kaliteli kenevir ürünleri piyasaya sürülmeye devam ediyor.

Henüz yasal düzenlenmeleri yapılmamış olan ürünler, CBD ve THC içeren kenevir ürünleridir ancak kenevir tohumu yağı, kenevirin bu etken maddelerini içermediği için farklı bir kategoride değerlendirilebilmektedir. Kanser tedavilerinin yan etkilerini azaltmak gibi birçok mucizevi faydası bulunan CBD ve THC içerikli kenevir ürünlerinin de yasal düzenlemelerle erişilebilir olmasını dileyerek, şimdilik sadece kenevir tohumu yağının her derde deva etkilerinden faydalanmaya güvenle devam edebiliriz.

Referanslar:

Cynthia Cobb. "Hemp Oil for Skin". Şuradan alındı: https://www.healthline.com/health/hemp-oil-for-skin#TOC_TITLE_HDR_1 (03.06.2019).

Amanda Caldwell. "9 hemp seed oil products for hair growth, health, and repair". Şuradan alındı: https://www.medicalnewstoday.com/articles/hemp-oil-for-hair (18.04.2022).

Dr. Orfanoudaki Irene. "Eating Hemp Seeds When Pregnant: Safety, Benefits And Side Effects". Şuradan alındı: https://www.momjunction.com/articles/hemp-seeds-pregnant-safety-benefits_00787225/ (02.03.2022).

Prof. Dr. Şükrü Karataş. "Sanayi Kenevir Yağının Elde Edilmesi Ve Besleyici Özellikleri". Şuradan alındı: https://arastirma.tarimorman.gov.tr/ktae/Belgeler/End%C3%BCstriyel%20Kenevir%20Ger%C3%A7e%C4%9Fi%20Paneli%20Sunular%C4%B1/ekg_7.pdf

Selda Yıldırım, Ufuk Koca Çalışkan. "Kenevir ve Sağlık Alanında Kullanımı". Şuradan alındı: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/956698

"Osmanlı ve Anadolu'da Kenevir bitkisi". Şuradan alındı: https://www.academia.edu/44046877/Osmanl%C4%B1_ve_Anadoluda_Kenevir_bitkisi

Uğur Başer, Mehmet Bozoğlu. "Türkiye’nin Kenevir Politikası ve Piyasasına Bir Bakış". Şuradan alındı: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1451427 (2020).