Mastit (mastitis), memenin şişmesi ve kızarmasıdır; genellikle iltihaplı olur ve tedavi edilmeyen tıkanmış bir süt kanalının sonucudur. Eğer böyle tıkalı bir kanalın üstüne sıcak kompres uygulanmışsa, sık sık emzirilmişse ve daha sonra da dinlenilmişse, mastite dönüşmeme olasılığı çok yüksektir.

Tıkalı bir süt kanalının ilk belirtileri nelerdir?

Tıkanmış bir süt kanalına ilk belirtiler görüldüğünde hemen müdahale edilirse, mastit önlenebilir. Belirtiler şöyle sıralanabilir:

• Meme üstünde kırmızı bir leke veya acı veren yumru; ve bunlar ateşli de olabilir. Yeterli dinlenme, iyi beslenme ve hijyen, bu dönemde son derece önemlidir.

• Memenizin üzerinde sancıyan ve sert bir şişlik varsa

• Memenizin herhangi bir yerinde aşırı bir sıcaklık hissediyorsanız

• Bu bölgede kızarıklık ve sancı fark ediyorsanız

• Emzirmeden sonra genel bir yorgunluk hissediyorsanız

• Vücudunuzda sancılar varsa ve bitkin gibiyseniz

Bu aşağıdaki öneriler yardımcı olabilir:

• İki memeden de bebeğinizi sık sık emzirin, her 2-3 saatte bir (gece dahil); etkilenen memeyi boşaltın, ve beslemeden sonra da süt çekin. Bu, o bölgede kanın akışını arttıracak ve sütün akışı iltihabın temizlenmesine yardımcı olacaktır.

• Daha çok dinlenmeye çalışın (bebeğiniz uyuduğu zamanlar siz de uyuyun). Yapılan bir araştırmaya göre, stres ve yorgunluk, mastite yol açan nedenlerin başında geliyorlar.

• Bölgeye ıslak veya kuru ısı uygulayın. Bu bir sıcak su şişesi olabilir; ılık kompres olabilir, ılık bir duş veya banyo olabilir. Sancılı memenizi, ılık su dolu bir tasa, günde birkaç kez on dakika süresinde daldırabilirsiniz. Bu sizi çok rahatlatacak ve tıkanmaya yol açan katılaşmış sütü de harekete geçirecektir. Ancak bazı anneler, memeyi serinleterek de rahatlarlar.

• Göğüs kafesinizden meme ucuna doğru, sancılı bölgenin üzerinden elinizi geçirerek, emzirmeden önce ve sonra, masaj yapın.

• Emzirirken, bebeğinizin burnunu ve çenesini, sancıyan bölgeye doğru çevirin.

• Dar kıyafetler giyinmekten kaçının. Bu dönemde sütyen giymemek sizi daha da çok rahatlatabilir.

• Tıkanık üst kanallarını açmak için eski bir yöntem de memeye beyaz lahana yaprağı koymak ve bir kaç saatte bir değiştirmektir.

• Bunun dışında bir de şu karışımı hazırlayıp kompres yapabilirsiniz: bir miktar maydonoz, bir miktar siyah çay, bir miktar beyaz lahana. Hepsini temiz bir tülbentin içine koyun, tıpkı poşet çay demler gibi sıcak suyun içinde birazcık bekletin sonra da bu tulbenti memenize kompres yapmak için kullanın. Kompresten sonra sıcak bir duş ve sağma makineisyle süt boşlatma süt kanallarınızı açacaktır.

Yukarıdaki önlemler, belirtilerin azalmasına yol açacaktır. Beslenme pozisyonlarını değiştirmek, mastit olduğu dönemde dört ayak üstüne çömelerek emzirmek, tıkanıklığın giderilmesine yardımcı olabilir. Bu pozisyon, bebeğinizin tıkalı yerlerdeki bütün sütleri çekmesini sağlayacaktır. Bazı sağlık danışmanları analjezik ilaçlar da önerebilirler.

Ancak, 8-24 saat sonra ve bütün bu alınan tedbirlere rağmen durumunuzda bir değişme ve gelişme yoksa ve/veya ayrıca:

• 38.4ºC ve üstü ateşiniz varsa

• Sütünüzde pıhtı veya kan görürseniz

• Memenizin üstünde yol yol kırmızı çizgiler oluşursa

• Soğuk algınlığına benzer belirtileriniz varsa

• Kendinizi genelde rahatsız hissediyorsanız

O zaman bir doktora görünmeniz gerekir. Özellikle ateşiniz 38.4ºC den fazlaysa, memenizde kızarık, şişmiş ve sancılı bir bölge varsa, vücudunuzda ağrılar, ürperme hissi ve genel bir rahatsızlık duygusu varsa, hatta mide bulantısı ve kusma sorunlarınız varsa, emzirme esansında da alınabilen antibiyotiklere gereksinim duyuyor olabilirsiniz. 10-14 günlük bir antibiyotik tedavisi etkili olacaktır. Ayrıca, sancılı memeden emzirme sonrası süt çekmek de belirtilerin süresini kısaltacaktır. Her antibiyotik tedavisinde olduğu gibi, size önerilen sürede verilen bütün antibiyotikleri almanız gerekir. Eğer mastitis tekrar ederse, veya iki günlük antibiyotik alımından sonra durumda halen bir gelişme ve iyileşme yoksa, bazı doktorlar annenin sütünden ve bebeğin boğazından bir örnek alıp, bakteriyi belirlemeye çalışırlar. Böylece daha uygun bir antibiyotiğin verilmesi sağlanır.

Mastit neden olur?

• Süt memeden yeteri kadar alınmamıştır.

• Doğumdan sadece en fazla üç hafta geçmiştir.

• Annenin memesinde aşırı doluluk ve meme uçlarında tahriş ve sancı vardır.

• Bebek, annenin memesine iyi yerleşmiyordur.

• Annede çok aşırı miktarda süt vardır.

• Ailenin diğer bireylerinde üşütme veya grip vardır.

• Annenin bir süt kanalı tıkanmıştır.

Memeden alınan sütün yeterli olması ve iyi çekilmiş olması çok önemlidir. Doğumdan hemen sonra başlatılan, sık sık ve engellenmeyen emzirme bunu sağlayabilir. Bebeğin memeyi iyi kavraması ve emme pozisyonu en önemli olgudur. Erken bir zamanda bebeğe biberon vermek, bebeğin emme duruşunu bozacağı için, önerilmez.

Mastitin nedenleri:

• Aniden memeden kesilme.

• Emzirme sürecinde bebeğe biberonla da ek mama ve süt vermek.

• Bebeğin düzensiz emzirilmesi.

• Artık daha büyümüş bebeğiniz gece boyunca uyuduğu için, memelerinizin dolması ve şişmesi.

• Memeleriniz üstünde sürekli basınç. Sütyenler üstünüze iyi oturmalıdır, memedeki hiçbir doku sıkıştırılmamalı ve darlık hissi olmamalıdır. Çok sıkı araba/koltuk kemerlerinden kaçının, ağır sırt çantaları kullanmayın.

• Emzirme esnasında memeyi çok sıkı tutmak da memedeki süt kanalarını engelleyebilir.

• Eğer anemikseniz, aşırı yorgunsanız, vücudunuzun iltihaba karşı olan bağışıklığı da düşecektir.

• Sancılı meme uçları; yapılan bir araştırmaya göre, eğer annede sancılı ve tahriş olmuş meme uçları varsa, annenin mastit olma olasılığı daha yüksektir. Bu nedenle pozisyon ve bebeğin memeye yaslanma biçimine çok dikkat etmek gerekir. Çatlamış meme uçları da, iltihabın memeye girmesi için uygun bir alan yaratır.

• İşe geri dönmek ve bu nedenle bebeğinizi daha az sıklıkta beslemek.

• Olağan dışı meşgul zamanlar, örneğin yeni yıl tatili; bu zamanlarda besleme araları çok açılabilir.

Mastitin tekrar etmesi durumunda, beslenme diyetinizden doymuş yağı çıkarmanız gerekecektir. Bunun yerine ek besin olarak lesitin (bitkisel yağ) eklemek iyi bir çözümdür. Ayrıca bazen, vitamin C'yi beslenme düzenine eklemek de yararlıdır. Daima bu konuları sağlık danışmanınıza danışın.

Mastit esnasında bebeğinizi emzirmek

Memede apse olasılığını ortadan kaldırmak için, emzirmeye devam etmek son derece önemlidir. Bu dönemde emzirmek bebeğinize zarar vermeyecektir. Bunun nedeni, sütünüzde doğal antikorlarınn oluşudur; onu iltihaptan koruyacaklardır.

Meme apsesi; kuru iltihabın bir bölgede çok sancı veren bir şekilde birikmesidir. Nadir görülen bir olaydır, ancak hemen müdahale edilmesi ve tedavi edilmesi gerekir. Sonografi, bu olguyu teşhis etmekte genelde çok başarılıdır ve çözüme yönelik çalışmalar küçük apseleri hemen yok edebilir. Bir süt kanalının tıkanması sonucu ortaya çıkan bir meme kisti veya şiş bölüm, tedaviden yedi gün sonra halen varsa, bir doktora görünmek gerekir.

Birçok ısrarlı meme şişi aslen, iyi huylu tümördür veya süt kistidir; bu nedenle emzirmeyi durdurmak gerekmez. Emzirmek meme kanseri riskini azaltır; emziren annelerde çok nadir rastlanır. Mastitis genellikle sadece bir memeyi etkiler. Bu nedenle, annelere önce etkilenen memeden süt vermesi önerilir. Anne sütünüzün normalden daha tuzlu bir tadı olacaktır; bu nedenle bazı bebekler, mastitisden etkilenen bu memeden emmekten isteksiz olurlar.

Anneler genellikle farklı pozisyonlar deneyerek, bebeklerinin memeyi kabul etmesini sağlarlar. Eğer bebek halen isteksizse, birçok anne sütünü çeker, bu da tuzlu lezzet yok olana kadar bebeğe süt imkânı sağlar. Bu genelde bir hafta içinde olur, hemen sonra bebek tekrar mutlu bir şekilde emzirilmeye devam edilmelidir.