Bitler, pediküloz olarak bilinen bir istilaya neden olan son derece bulaşıcı böcek parazitleridir. "Bit" terimi, insanları enfekte eden üç tür böcek parazitine atıfta bulunabilir: Baş biti (Pediculus humanus capitis), vücut biti (Pediculus humanus corporis) ve kasık biti (Pthirus pubis). Pek çok durumda, insanlar bitlerden bahsederken genellikle kafa bitlerinden söz ederler. Bu mikroskobik böcekler saçınızın içinde, saç derinize yakın bir yerde yaşarlar.

Peki bit nedir? Bit nasıl bulaşır? Bit nasıl yok edilir? Bit ve sirkeler hakkında bilmeniz gerekenler...

Bit nedir?

Bitler böcek parazitleridir. Hayatta kalmak için başka bir canlı bedenle beslenmeleri gerekir. Besin kaynakları, vücudunuzdan ya da kafa derinizden aldıkları insan kanıdır. Uçamazlar ve suda yaşayamazlar. Örneğin; saç biti, siz banyo yaparken saç tellerine yapışır.

Bit nasıl bulaşır?

Bitler, kafanızın dışında yalnızca 24 saat gezinip hayatta kalabildiğinden, çoğu doğrudan kafa kafaya temastan gelir. Tanıdığınız birinin biti varsa, muhtemelen yakın temasta oldukları bir arkadaştan, aile üyesinden ya da bir yabancıdan kapmış olması mümkündür. Şapkalar ya da saç fırçaları gibi paylaşılan öğeler de istilayı kolaylaştırabilir.

Bitlerin bulaşmasına yol açabilecek yaygın durumlar şunlardır:

• çocuklar için okulda olmak,
• başkalarına yakın oturmak,
• aynı yatakta uyumak
• tarakları, fırçaları ya da havluları paylaşmak

Bit ve yumurtaları, sirkeleri nasıl anlaşılır?

Bitler, yumurtalarını başın birkaç bölgesine bırakmayı severler. Bunlar başın "sıcak noktaları" olarak bilinir çünkü daha yüksek yoğunlukta biti barındırabilirler. Sıcak noktalar en çok her iki kulağın arkasında, ensede ve başın üstünde bulunur. Bu bölgeler bitleri ve sirkeleri en dikkatli şekilde aramanız gereken alanlardır.

Bit için hangi ilaçları kullanabilirsiniz?

Özellikle baş bitini öldüren birkaç reçeteli ürün bulunmaktadır. Her zaman temiz saçla başlayın, ancak bit tedavisi uygulamasından önce her zaman kullandığınız şampuan ve saç kremi kombinasyonu kullanmaktan kaçının. Satın aldığınız ürünün talimatlarını okuyarak işe başlayın. Ayrıca bit ilacını kullandıktan 1-2 gün sonra kendinizin ve çocuğunuzun saçlarını yıkamamalısınız. Uygulamayı sadece saç ve saç derisine uygulayın. Mutlaka bir doktora danışın ve ilaç kutusundaki kullanım talimatlarını okuyun.

Reçeteli tedavinin olası yan etkileri şunlardır:

• kepek
• ilacı uyguladığınız yerde yanma hissi
• göz kızarıklığı
• cilt, kafa derisi ve göz tahrişi

Bit tedavisinden sonra ne yapmalı?

Her tedaviden sonra sirkeleri ya da bitleri gidermek için saçı kontrol etmeye devam etmelisiniz.

• tedaviden sekiz ila 12 saat sonra ince dişli bir tarakla ölü veya canlı bitleri çıkarın
• 1 - 2 gün boyunca normal şampuan ve saç kremi kullanmaktan kaçının.
• bitler ve sirkeler için iki ila üç hafta saç derisini kontrol etmeye devam edin
• tarakları ve fırçaları 5 ila 10 dakika kaynar suda bekletin. Üzerinde kalan saç tellerini giderin.

Doğal bit ilaçları işe yarıyor mu?

Doğal ev ilaçları ile ilgilenen insanlar için birçok seçenek var. Zeytinyağı, mayonez veya tereyağı gibi çoğu alternatif tedavinin bitleri boğmak için işe yaradığını gösteren yeterli kanıt yoktur. Çay ağacı yağı gibi bazı tedaviler umut vericidir, ancak daha sık uygulama gerektirebilirler. Tıraş olmak da bitlerden kurtulmayı sağlayabilir ama onları engellemez. Ayrıca saç köklerine yakın olarak tutunmuş sirkeleri gidermek için tıraş yetersiz kalabilir. Mekanik temizleme yani elle ayıklama gerekir ve bunu yapmak için bit tarağı kullanmak önemlidir. Bit tarakları normal saç taraklarından çok daha sık dişli taraklardır ve gözle kontrol ederken tespit edemeyeceğiniz kadar küçük bitleri yakalayarak saçtan uzaklaştırmanızı sağlar. Bunun için beyaz bir örtü veya lavabo üzerinde tarama yapmalısınız. Hangi tedavinin en etkili, güvenli ve kullanımı kolay olduğunu öğrenmek için sağlık uzmanınızla görüşün.

Bitler ile ilgili bilmeniz gerekenler...

• Bit, tedavisinde kullanılan ilaçlara karşı direnç geliştirmesi ile tüm dünyada yaygın bir problemdir.

• Bit günde 5 kez pençelerini deriye geçirip, kan emer. Kan emdikten sonra kene gibi şişmese de sindirdiği kanın etkisiyle ‘pas rengine’ döner.

• Bitin tükürüğü ve dışkısının deriye teması; kızarıklık ve kaşıntıya bazen de iltihaplı yaralara neden olabilir.

• Dişi bit, 1 aylık hayatının her bir gününde yaklaşık 6 adet yumurta üretir. Bitler yumurtadan ortalama 1 haftada çıkar. Bit tedavisinin haftada bir kez tekrarlanmasının nedeni budur.

• Baş biti çocuklarda daha sık görülür.

• Baş biti en çok ense ve kulak arkası saç derisinde bulunur.

• Baş biti kan emme sırasında herhangi bir hastalık bulaştırmazken, vücut biti yaşam koşulları kötü, bakımsız insanlarda görüldüğü için savaş zamanlarında ya da yoksul topluluklarda tifüs gibi bulaşıcı hastalıklara neden olabilir.

• Kasık biti cinsel yolla bulaşan bir hastalıktır. Kasık tüylerinden başlayıp sakala dek tüm tüylü bölgelere yayılabilir. Erişkinlerden çocuk kirpiklerine bulaşma söz konusudur ve cinsel istismar bakımından uyarıcıdır.

• Başarılı bir tedavi için aile üyelerinin ve temasın söz konusu olduğu kişilerin hepsinin birden tedavisi gerekir. Yine toka, taç, fırça, tarak, şapka, yastık, ev ve araba koltuklarının baş dayanan bölgelerinin silinmesi ve yıkanması gerekir.

• İlaçlar kuru saça sürülmelidir. Bit suyla karşılaşınca solunum yollarını kapatır ve yarım saat nefes almadan kalabilir. Solunum yolları kapanınca ilaç bite nüfuz etmez ve öldüremez. İlaçlar solunumu felç ederek etkili olur. Yumurtalarda ilk 4 gün sinir sistemi gelişmediği için, bu felç edici ilaçların etkisi olmaz. Bu nedenle kalıcı etkili ilaçlar kullanılmalı veya 1 hafta sonra tedavi tekrarlanmalıdır.

• Tedaviye devam için canlı bitler görülmeli ya da saç derisine 1 cm mesafede beyaz, parlak, yapışık sirkeler saptanmalıdır. Saç derisinden uzak, kolay çekilebilen kuru ve gri sirkeler ölü olduğu için tedavi gerektirmez ancak kozmetik yönden rahatsız edici olduğu için giderilebilirler.

• Mekanik temizleme, yani bit ve sirkelerin elle ayıklanması ve sıkı dişli bit tarağı ile tarama ilaç kullanmaksızın iyileşme sağlayabilir. İlacı uyguladıktan sonra saçı bit tarağı ile tararken saçı su, sirke, zeytinyağı ya da saç kremi ile nemlendirme kolaylık sağlayacaktır. Bu tarama işlemi 3- -4 günde bir 15 - 30 dakika süreyle tekrarlanmalı; saç temizlendikten sonra 2 hafta daha devam edilmelidir.

• Yağ ya da mayonez ile haftada bir, en az 10 dakika saçların kaplanması, yine ilaç gerektirmeyen alternatif çözümlerdir. Bu ürünler bol sürülmelidir, böylece bit nefes alamaz ve ölür.

Kaynaklar: Amanda Caldwell. "Where Do Lice Come From?". Şuradan alındı: https://www.healthline.com/health/lice/where-do-lice-come-from?utm_source=ReadNext. (24.10.2022).

Jeanne Morrison. "How to Kill Head Lice". Şuradan alındı: https://www.healthline.com/health/lice/how-to-kill-head-lice. (08.03.2019).