Çocuk beslenmesi deyince akla gelen önemli isimlerden biri de Çocuk Gastroenteroloji ve Beslenme Uzmanı Prof. Dr. Benal Büyükgebiz. Özellikle iştahsız çocuklarla ilgili çalışmaları olan Benal Hanım ile çocuk beslenmesinin ana hatlarını, iştahsız çocuklarla başa çıkma yollarını, sıvı tüketimini konuştuk.

İlk 6 ay sadece anne sütünün hem besin hem de sıvı ihtiyacı için yeterli olduğunu biliyoruz. Peki, altı aydan sonra ne yapacağız?

İlk 6 ay anne sütü çok önemli. 6. aydan sonra hem beslenme becerilerinin gelişmesi için, hem de bebeğin artan besin ihtiyacını düşünerek ek besine başlanır. Ek besinler anne sütünden biraz daha kıvamlı olur. Sonra pütürlü, dokuzuncu ayda da ısırılıp çiğnenecek besinlere başlanması lazım. Ek besine neyle başlandığı fark etmez; yoğurt, kahvaltı karışımı ya da sebze ve meyve püresi olabilir. Burada uluslararası kurumların bize söylediği herhangi bir yönlendirme yok. Bir diğer konuda çocuğun lezzet kütüphanesi oluşturması. Bunu oluştursun ki 1 yaşından sonra kendisine verilince bu buna benziyor desin ve kabul etsin.

Aksi takdirde yeme sorunları mı oluşur?

Tabii ki. Şimdi ben sizi Zambiya’ya götürsem ve oranın yerel mutfağından bir yiyecek getirsek “Bu neye benziyor” diye bakarsınız. Yani lezzet kütüphanenizi yoklarsınız.

Anne sütü alan bebekler sütün tadından annenin yediklerinin aromasını öğrenir diye biliyorum...

Bunun ispatı henüz yok. Lakin iştahsız çocuklar üzerinde yapılan çalışmalar da bir annenin gebeyken tüketmediği besinleri ileriki zamanda çocuğun da tercih etmediği biliniyor. Kesin konuşabilmek için bu çalışmaların artması lazım. Yani annenin sütünden geçen lezzetle çocukların kereviz ya da karnabahar yemelerini beklemek çok fanatik olur. Biz çocuğun kendi damak lezzetini geliştirmesi taraftarıyız. Bunun içinde sebze püresini 20 çeşit sebzeden yapmamak lazım. Böyle bir karışımda çocuk hiçbirinin tadını ayırt edemiyor. Ispanak, soğan, kıyma ve domates koyarsanız aynı ıspanak yemeği yapar gibi püre yaparsanız çocuk bu tada alışabilir.

Çocuk illa sebze yemeli mi?

Biz bitkiyi eğer pişiriyorsak ona sebze, çiğ tüketirsek meyve deriz. Bu grup aslında bir bütün. Anne gelir der ki; “Hiç sebze yediremiyorum ama meyveyi çok seviyor”, o zaman bir problem yok. Çünkü bunlar aynı tip gıdalar sadece meyve yiyerek gerekli lifi ve vitamini alabilir çocuk. Her çocuk her meyveyi veya her sebzeyi sevecek diye bir şey yok; tercihlerini ortaya koyacak. Sebze ve meyve tüketiminde bütün dünya çocuklarında sıkıntı yaşanıyor. Ama telaş yapacak bir şey yok. Bazı çocuklar hiç sebze tüketmeyebilir meyveyle idare eder. Bazıları da tam tersidir.

Ya çocuk ikisini de yemeyi reddediyorsa?

O zamanda diğer besinlerin içine saklayabiliriz. Köftenin içine havuç rendesinin konması gibi. Türk mutfağının en iyi yemeği mücverdir. Birçok şeyi içine katabilirsiniz; genellikle çocuklar tarafından çok sevilir. Biz özellikle meyve ve sebzelerin çiğ olarak tüketilmesini tavsiye ediyoruz. Çünkü o zaman o posayı daha çok alıyor. O posada probiyotik özellikte olan maddeler var. Bu da sindirim sistemi için önemli. Çocuğunuzun yeterince sebze ve meyve tüketmediğini düşündüğünüz günlerde ona meyve suları sunabilirsiniz.

Su içmeyi sevmeyen çocuklar var...

Su içme alışkanlığı çocuğa ilk 3 yılda kazandırılmalı. Bunun için de rol model olmak önemli. Siz kola içiyorsanız, çocuk su içmeyi reddedecektir. Sizden gördüğünü yapmak ister. Çocuğa her yaş grubunda suyu erişilebilir kılmak lazım.

Su mu, meyve mi, meyve suyu mu?

İlk bir yıl için hatta her yaş grubu için en yararlı içecek sudur. Onun yanı sıra meyve suyu. Ama meyvenin kendisinin yenmesi meyve suyundan iyidir.

Peki aynı şeyi kutuda satılan meyve suları içinde söyleyebilir misiniz?

Diğerleri de gerçek meyvelerden elde edilselerdi, söylerdim. Ama onların içinde şeker, tatlandırıcı ve raf ömrünü uzatmak ve korumak için bazı maddeler var.

Meyve suyu hemen içilmezse vitamini kaçar mı?

Bazı vitaminler okside olur. Bir de beklediği zaman asiditesi artar meyve suyunun. Bu da çocuğun mide ve bağırsak sisteminde hareketlilik yaratabilir.

Yazın doğan çocuğa anne sütünün yanında su da verilmeli midir?

Anne sütü aldığı dönemlerde çocuğun ekstra su almaya ihtiyacı olmaz. Fakat annenin bol sıvı tüketmesi süt oluşumunda etkili olacaktır. O nedenle sıcak havalarda dahil anne sütü yeterlidir. Biz diyoruz ki, günde beş altı defa açık sarı renkli idrar yapıyorsa sorun yok ama idrar sayısı azalıyorsa ve rengi koyuysa, su verebilirsiniz.

Peki okul öncesi çocuklar için ideal günlük beslenme nasıl olur?

İdeal besin planı diye bir şey yok. Çünkü eğitimimiz, mutfak tercihlerimiz ve hâkimiyetimiz çok önemli. Ben öyle anneler biliyorum ki sebze çorbasının nasıl yapıldığını bilmiyor. Eğer çocuğunuz yeterli ve dengeli besleniyorsa, vücut ağırlığı ve boyu artışı gösterir. Bu büyüme olması gerektiği gibiyse beslenmesinde sorun yok demektir. Dengeli beslenmenin sırrı kendi mutfak kültürünüz ve ekonomik şartlarınız çerçevesinde çeşitli besin gruplarından yararlanarak hazırlanan yemeklerdir.

Peki çocuklarımızın asla yememesi gereken şeyler neler?

Çocukluk yaş grubunda hazır imal edilmiş besinlerin tüketilmesini tercih etmiyoruz. Keki, kurabiyeyi evde yapalım. Bir kereliğine çocuğunuz bir bisküvi yediği zaman dünyanın sonu değil. Ama bunları alışkanlık olarak ya da bir tercih olarak evimize alıp yedirmeyelim, yedirmemeyi tercih edelim. Evde tazesini biz hazırlayalım. Ama bir kere bisküvi yedi diye çocuğumuzu zehirlediğimizi düşünmeyelim. Yani benim çizgilerim bu anlamda rahat.

Çocuğu yedirmek için kaşıkla peşinden koşalım mı? Yoksa yemek çocuğun sorumluluğu mu dur?

Tabii ki çocuğun sorumluluğudur ama bizim ülkemizde sevgiyle beslenme karışır. Sevdiğimiz misafire 5 çeşit az sevdiğimiz misafire 2 çeşit yemek yaparız. Çocuklarımızı çok seviyoruz ve çok yedirmek istiyoruz. Ve çocuklarımıza bunu sürekli söylüyoruz hatta bu yetmiyor “Anneannenin ya da dedenin hatırı için ye!” diyoruz. Kendisi için yediği bilincini vermiyoruz. O nedenle de peşinden koşuyoruz. Rüşvetle ya da tehditle yedirmeye çalışıyoruz. Halbuki çocuk kendisi için beslenmeyi, herkesin beslendiğini görerek yaşayarak öğrenmelidir. Biz iştahsız çocuklarda, tedaviye annenin veya beslenmesinden sorumlu olan kişinin yanlış davranış ve tutumlarını düzeltmekle başlarız. Anne olumlu ya da olumsuz bir tepkiyi geri bildirim vermemeli. Çocuk yediği zaman sevinmez, yemediği zaman üzüldüğünü belli etmez. Ama çocuk bunu aralarındaki ilişkiden ötürü göstermek ister “ Bak, yedim!’’ diye. Anne o zaman “Evet farkındayım, senin için çok iyi oldu ” demeli.

“Biz brokoli yemeden büyüdük”

“Bir ara brokoliye herkes takmıştı. Ve brokoli çorbası içiremediği için üzülen birçok anne gördüm. Bakın biz hepimiz brokoli yiyerek büyümedik. Yerken de çok bir iştahla yemiyoruz. Tabiat çok zengin ve çok cömert. Brokoli yoksa pırasa var karnabahar var.”

Röportaj: Damla Çeliktaban