Saçı uzun aklı kısa kadınlar

Kadının saçı politiktir. Saçının örtülü olup olmadığı (ve hatta örtülüyken bir kısmının görünüp görünmediği), boyu, rengi her detayı yoruma tabidir. Her ayrıntısında toplumsal bir anlam taşır. Son zamanların ilgi çeken siyasetçisi Melek Mızrak Subaşı’nın ilgi çekmesi altında hiç şüphesiz enseden topladığı platin rengi saçlarının da etkisi büyük.

Başörtüsü kısmının ayrıntılarına bu yazıda girmek istemiyorum. Açıkçası bu alanı öznelerine bırakmayı da tercih ederim. Sadece bu yönüyle dahi konuşmak mümkün. Kadınların başını örtüp örtmemesi, örtecekse nasıl örtmesi gerektiğinin daha çok başörtüsü olmayanlar tarafından konuşuluyor olması politiktir.

Kadının uzun saçlı olmasının beklenmesi politiktir. Kısa saçlı kadın saçını “erkek gibi” kestirmiştir. Oysa kahraman erkeklerin kısa saçlı olmasının beklenmesi çok yeni. Viking savaşçıları da kısa saçlı değil, Türk yiğidi Tarkan da (ki Yeşilçam’da Kartal Tibet’in canlandırdığı figürün “ahenkle dans eden” saçlarını oldlar bilir). Tanrının oğlu, yarı ölümsüz savaşçı Herkül uzun saçlı tasvir edilir misal. Hz. İsa’nın tasvirlerinde de kısa saçlı olduğuna pek sık rastlamayız. Bu kişilerin “eril görünümlerinden” de pek şüphe yok malum. Erkek dediğin kısa saçlı olur konusu çok yeni. Ulus devlete dayanıyor.

Ulus devletlerin inşa sürecinde militarist bir topluma sahip olmak, “vatansever”, savaşmaya hazır insanlar yetiştirmeye dayanıyor. Yani orduya. Erkeklerin askerleşmesi şart. Erkek asker tıraşlı olur. Erkek; güçlüdür, korur kollar. Vatanı da, kadını da. Zaten bakın “ana”vatandır vatan. Devlet baba’nın aksine. Ülke korunup kollanırken dişi, kural koyan otoriteyken erkektir.

Çok dağılmadan saç boyuna dönelim. Saçı kesmediğimiz doğal hali uzundur malum. Kestirmek vesilesiyle doğasına müdahale edilir. Kadınların bu müdahalede bulunmaması beklenir. Kısa saçlı kadınların lezbiyen olduğunun varsayılması da aynı dayanaksız önkabulden doğuyor, lezbiyen kadınların erkek olmaya çalıştıkları sığ fikrinden.

Saçın boyunun yanı sıra rengi ve modeli de ayrı bir politik tartışma alanı. Müdahale edilmeksizin sarışın olmaya Orta Doğu coğrafyasında yüklenen özel bir anlam var. Herkes küçükken sarışındır mesela. “Çingene sarısı” diye bir tabir vardır. Beyaz tenli olmadığı halde saçını sarıya boyama çabasını hakir görme hali.

Devşirme bir kavram olan beyaz Türklük’ün kabul gören pratiklerinde de yine “cehapeli teyze fönü” olarak ifade edilen sarışın ve bakımlı olmak var. Bir kere sürdürülebilir şekilde sarışın ve bakımlı olmanın bir maliyeti var. Ciddi bir bütçe gerektiriyor ve kuaförde saatler geçirebilecek vakte sahip olmak da bu bütçenin bir parçası. Yine sınıfsal yönü çok baskın.

Melek Mızrak Subaşı güzel bir kadın. Stil sahibi bir kadın. Güzel ve dikkat çekici bir insan olmanın, bir başka ifade ile karizmatik olmanın kadın-erkek fark etmeksizin fayda getirdiği şüphesiz. Bu bizim politik doğruculukla önüne geçebileceğimiz bir gerçek değil. Öte yandan söz konusu faaliyet politika üretmek olduğunda bir kadını sırf dış görünüşü sebebiyle politikaya yapmaya layık bulmak, hem toplum hem kadınlar için son derece hasar verici sakıncalar taşıyor.

Bir erkeği karizmatik bulduğunuz için lider olarak desteklersiniz. O adam çöp çıkar. Kimse de demez “yakışıklı diye adamı desteklediniz bak ne oldu şimdi”. Ama kadınlar için durum bu değil. Uyanık olmak şart. Kadınları politika gibi son derece dışında tutuldukları hassas bir alanda desteklemek için tutunduğumuz dal dış görünüşleri olursa o kale yıkıldığında, “bak işte kadın işi değil bu, biz söylemiştik” tuzağına daha çok düşeriz. Kendi ayağımıza sıkarız. Çalışma hayatının cam uçurum kurnazlığına kendi kendimizi itmiş oluruz.

Ekranlarda karizmatik bulduğum kişileri izlemeyi ben de isterim. Ama bir insanı sırf karizmatik bulduğumuz için destekliyorsak, bir durup düşünmemiz lazım.