Ülkemizin olduğu gibi dünyanın da ağız ve diş sağlığı karnesi kırıklarla dolu. Okul çağındaki çocukların yüzde 90’ına yakınında, yetişkinlerin de yaklaşık yüzde 100’ünde çürük bulunduğunu bildiren Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, diş çürüğü gripten sonra en çok görülen çocukluk çağı hastalığı! Sağlık Bakanlığı verilerine göre de, ülkemizde 0-12 yaş arası her 100 çocuktan 84’ünün en az bir çürüğü bulunurken, 6 yaş grubundaki çocuklarda diş fırçalama oranının sadece yüzde 10’da kaldı.

Diş Hekimi ve Protez Uzmanı Çağdaş Kışlaoğlu, ağız bakımı alışkanlığının kazandırılması hakkında bilgiler veriyor.

Genel sağlığı önemli ölçüde etkileyen ağız ve diş sağlığının ilk adımı bebeklik döneminde başlıyor. Küçük yaşlardan itibaren diş fırçalama alışkanlığı kazandırılan çocuklar ileriki dönemlerde sağlıklı dişlere sahip oluyor. Süt dişleri değişken olabilmekle beraber ortalama 6 aydan sonra genellikle alt ön bölgeden başlayarak çıkar ve yaklaşık 3 yaşında tamamlanır. Bu dönemde çocuğun ağzında toplam 20 adet süt dişi alt ve üst çenede simetrik olarak yerleşir. Çocuklarda ağız ve diş hastalıkları tedavisinin koruyucu diş hekimliğinin temelini oluşturduğunu belirten Diş Hekimi Çağdaş Kışlaoğlu, toplumumuzdaki "süt dişleri önemsizdir" kanısının tamamen yanlış olduğunu belirterek sözlerine şöyle devam etti: "Süt dişleri doğumdan ergenliğe kadar uzanan süreçte görev gören dişlerdir. Yapıları kalıcı dişlere göre biraz daha farklıdır. Eğer süt dişleri zamanından erken çürür ve çekilirse yan dişler kayacak ve alttan gelen kalıcı dişlere yer olmayacağı için kalıcı dişlerde oluşan çapraşıklık ortodontik tedaviye neden olacaktır. Eğer çekilmeyip kronik bir iltihap oluştururlarsa da hem alttan gelen kalıcı dişin kalsifikasyonu hem de çocuğun genel sağlığı etkilenecektir. Ayrıca süt dişlerinin alttan gelen kalıcı dişlere rehberliği söz konusudur. Bu nedenle çocuklara ağız bakımı alışkanlığının kazandırılması ve süt dişlerinin sağlığı çok önemlidir."

6 yaş dişini süt dişiyle karıştırmayın!

Bebeklerde süt dişlerinin düşüp yerlerini genç süreklilerin alması, aşağı yukarı süt dişlerindeki sürme sırasını takip eden bir süreçte oluşur. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli noktanın süt dişi sanılan 6 yaş dişi olduğunu vurgulayan Kışlaoğlu, süt dizisi tamamlandıktan sonra yaklaşık 3 yaşından 6 yaşına kadar diş kavislerinde herhangi bir hareket olmadığını, çocuk 6 yaşına geldiğinde ilk sürekli dişi olan 6 yaş dişinin, süt azı dişlerinin arkasında yerini aldığını belirtti. 6 yaş dişlerini takiben ilk süren dişler kesiciler grubudur. Onu izleyerek birinci süt azıları, ikinci süt azıları ve süt köpek dişleri dökülür. Üst sürekli köpek dişleri en son süren dişlerdir. 11–13 yaş arası sürme tamamlanır. Bunların dışında 6 yaş dişlerinin arkasından 12 yaşında ikinci sürekli azılar ve 16–24 yaş arası ‘’20 yaş dişleri’’ yani üçüncü büyük azı dişleri sürer.

Çocukların dişleri neden çürür?

Süt dişleri daimi dişlere oranla daha çok organik madde içerdiğinden daha kolay ve hızlı çürürler. Çocuklar, çürüğün erken döneminde görülebilen soğuk sıcak hassasiyeti ve hafif ağrı gibi sinyalleri zamanında yorumlayamazlar. Olayı ancak dayanılamayacak kadar ağrı olduğunda fark ederler ki bu durumda çok geç kalınmış olabilir. Çocuklar ağız bakımına yetişkinler kadar dikkat edemezler. Çocuğun el becerisi, merakı ve ebeveynlerinin tutumu diş fırçalama alışkanlığını belirler.

Çocuklarda diş çürüğü oluşumu nasıl engellenir?

Çürüğü tamamen engelleyebilecek bir aşı ya da ilaç henüz geliştirilemedi, ancak çürük sayısını azaltmaya yönelik malzemeler günümüzde kullanılmaktadır.

Fissür Örtücüler: Azı dişlerinin çiğnemeye yüzeyinde fissür denilen küçük çukurcuklar vardır. Fissür örtücü malzemeyle çukurcukların üzeri kapatılıp; o bölgeye mikrop, yemek artığı vs. nin sızması engellenerek çürüğün başlaması önlenir. Bu işlem 6 yaşından itibaren kalıcı azı ve küçük azı dişlerine uygulanabilir.

Flor Uygulaması: Çürüğü engellemenin başka bir yolu da çürüğe karşı direnci arttırmaktır. Dişlere yüzeysel flor uygulanması suretiyle bu direnç kazandırılır.

Diş Fırçalama: Çocukların ileride diş fırçalama alışkanlığını sürdürmesi için en etkili yöntem erken yaşlarda bu alışkanlığın kazandırılmasıdır.

Diş fırçası ve macun seçimi önemli!

Çocuğun ağız büyüklüğüne uygun, yumuşak ve naylon kıllardan üretilmiş diş fırçalarını öneren Kışlaoğlu, çocukların diş macununu yutma riski olduğu için 3 yaş altında kullanılmaması gerektiğini belirtti. Pütürsüz diş macunlarını öneren Kışlaoğlu, fırçaya konulacak macun miktarını ise ‘’nohut büyüklüğünde’’ şeklinde tarif etti.

Diş fırçalama alışkanlığı için bunları deneyin!

• Dişlerini fırçalarken ayrı bir diş fırçası ile siz de kendi dişlerinizi fırçalayın. Ona birkaç tane farklı renk ve şekillerde diş fırçası ve diş macunu alın. Her seferinde başka bir ikili seçmesini sağlayın. Bu seçim onun diş fırçalama isteğini ve motivasyonunu artıracaktır.

• Mutlaka diş fırçalama panosu oluşturun ve her fırçalamadan sonra pano üzerinde işaretleme yapın.

• Banyoya bir kum saati yerleştirin ve her fırçalamada kum saatini ters çevirerek zaman tutun. Yaklaşık 2 dakikalık diş fırçalama yeterli olacaktır.

• Çocuğunuzun diş çürüğü hakkında hiçbir bilgisi yoktur. Ona yapışkan özelliği olan şeker, çikolata, bisküvi yedirin ve aynada dişlerinin üzerine nasıl yapıştığını gösterin. Daha sonra dişlerini fırçalatın ve dişlerinin ne kadar güzel, temiz ve beyaz olduğunu yine aynada kendisine gösterin.

Çocuklarda diş çürümesi nasıl önlenir?

Acıbadem Üniversitesi Atakent Hastanesi Çocuk Diş Hekimi Dr. Fatma Çalışkan, çocuklarda doğru diş bakımının püf noktalarını anlattı, önemli uyarılar ve önerilerde bulundu.

Diş fırçasını doğru seçin

Çocuğunuzun yaşına uygun fırça alın. Fırça sapı avucunun içine oturmalı. Fırça boyu ağzının çok gerilerine ulaşmayacak uzunlukta, fırça kılları da çocukların hassas diş etlerine uygun yumuşak ve uçları yuvarlatılmış olmalı. Bebeğinizin ilk dişleri belirdiğinde parmağa geçirilen silikon fırça, bebek diş fırçası, ksilitollü diş mendilleriyle ağız ve diş temizliği sağlanmalı.

Yaşına uygun diş macunu alın

Diş macunu seçilirken çocuğun dişlerindeki çürük riski, bu konuda bir çocuk diş hekiminden destek alarak saptanmalı. Çürük riski düşük çocuklarda, yutulabilir florsuz macun kullanımı uygun olabilirken, çürük riski yüksek çocuklarda yaşına uygun dozda flor içeren macunlar kullanılmalı.

Doğru miktarda diş macunu kullandırın

0-3 yaş arası dönemde bir pirinç tanesi kadar (fırçayı sadece değdirilip çekilmeli), 3-6 yaş arası mercimek tanesi kadar, 6 yaş üzeri çocuklarda nohut tanesi kadar macun kullanılmalı. Çocuklar 3 yaşına kadar tükürmeyi bilmediklerinden onlara uygun macunlar seçilmeli.

Alışkanlık kazandırın

Günde iki kereden az yapılan fırçalamanın çürüğe karşı bir etkisi olmayacağından dişler mutlaka günde en az iki kere fırçalanmalı. Böylece ağız içerisinde çoğalan bakterilerin çürük yapabilecek duruma gelmelerinin önüne geçilebiliyor.

Diş fırçasını üç ayda bir değiştirin

Çocuk Diş Hekimi Dr. Fatma Çalışkan “Etkin temizliğin sağlanabilmesi için diş fırçasını üç ayda bir ya da fırça kılları bozulduğunda değiştirmeyi ihmal etmeyin” diyor.

İki dakika fırçalamasını sağlayın

Fırçalama süresi çok önemli. İdeal fırçalama süresi en az 2 dakika olmalı. 2 dakikadan az fırçalama dişlerin her yüzeyinin fırçalanmasına yetmeyecek, bu nedenle ağız temizliği eksik yapılmış olacaktır.

Fırçayı ıslattırmayın

Fırça kılları ıslandığında yumuşuyor ve yapışkan özelliğe sahip dental plağı etkin şekilde uzaklaştıramıyor. Bu nedenle diş fırçalama boyunca fırçayı ıslatmamasına özen gösterin.

Diş ipi kullanmayı öğretin

Dişlerin ara yüzlerini sadece fırçalayarak temizlemek mümkün değil. Ara yüzlerin (dişlerin birbirine değen yüzeyleri) etkin temizliği için ara yüz fırçaları, sıkışık yüzeylerin temizliği için diş ipi kullanımını öğretin. Diş ipi ile ara yüzlerden plak uzaklaştırılmış olur.

Fırçalamadan yatmaması kuralı koyun

Uyku sırasında değişen biyolojik ritim, gece boyunca tükürüğün daha az salgılanmasına ve diş yüzeylerinin doğal koruma mekanizmasının azalmasına neden oluyor. Bu nedenle kesinlikle gece dişlerini fırçalatmadan yatmaması kuralı koyun. Akşam dişlerini fırçaladıktan sonra bir şey yenilip içilmemeli.

Alt ve üst dişleri ayrı ayrı fırçalatın

Çocuk Diş Hekimi Dr. Fatma Çalışkan “Diş fırçalama belirli bir düzen içinde yapılmalı. Alt ve üst çenedeki dişler ayrı ayrı fırçalanmalı. Dişleri önce yanak, sonra dil ve çiğneme yüzeyleri olmak üzere fırçalamak gerekiyor. En arka dişlerin arka bölgeleri de mutlaka fırçalanmalı. Dişler belirli bir düzen içinde fırçalanmazsa, her bölgeye tam olarak ulaşmak mümkün değil. Fırça diş eti çizgisine eğimli olarak yerleştirilip bu durum bozulmadan küçük dairesel hareketlerle dişler fırçalanmalı. Daha sonra fırça, bir fırça boyu kadar kaydırılarak fırçalama sürdürülmeli. Dişlerin çiğneme yüzeylerinde ise fırça dik yerleştirilip ileri geri hareket ettirilmeli” diyor.

Diş çürüklerinin yol açabileceği sorunlar nelerdir?

Dr. Dt. Mert Topçubaşı, diş çürüğünün neden olabileceği durumlar hakkında bilgi verdi.

Saç dökülmelerinizin nedeni dişinizdeki çürükler olabilir

Geçmeyen cilt yaraları, deri döküntüleri, ani saç kayıpları yaşıyorsunuz ve tüm çabalarınıza rağmen bir çözüm bulamıyorsunuz. Oysaki bu tür sorunlarınız “ne de olsa ağrısı geçti dişçiye gitmeme gerek yok” dediğiniz diş çürüklerinizden kaynaklanıyor olabilir. Diş çürüklerinden kurtulmak için mutlaka dişçinizi ziyaret edip, diş hastalıklarınızı tedavi ettirmelisiniz.

Geçmeyen cilt sorunlarınız da diş kaynaklı olabilir

Dişlerden kaynaklanan ileri seviyedeki enfeksiyonlar, ciltte akıntılı yaralar şeklinde kendini gösterebilmektedir. Kronik cilt sorunları yaşayan kişilerin, radyolojik olarak diş muayenelerini yaptırıp, ağızlarındaki kronik enfeksiyonları tedavi ettirmeleri önerilir. Aksi takdirde bazı cilt sorunları çözülemeyebilir. Diş muayenelerinin bir başka faydası da çeşitli cilt lezyonlarının teşhisine yardımcı olmasıdır. “Liken planus” gibi deriyi ve ağız içini etkileyen deri hastalıkları ağız muayenesi esnasında tespit edilebilir.

Saçkıran ve bölgesel saç dökülmeleri görülebilir

Birden ortaya çıkan saçkıran ve saç dökülmelerinizin sebebi dişinizdeki çürüğün, dolayısıyla enfeksiyonların saçlarınıza uzanan bir etkisi olabilmektedir. Diş rahatsızlıklarıyla vücuda giren bakterilere karşı mücadele eden bağışıklık mekanizmasının kendi sağlıklı vücut hücrelerine de zarar verebilmektedir. Bu durumda da bağışıklık sistemi saç köklerine etki etmekte ve saç dökülmesine sebep olmaktadır. Bu sebeple diş çürüklerinin tedavisi ve dolayısıyla saç dökülmelerini önlemek için diş hekimine muayene olmak şarttır.

Diş çürüğü kimi zaman gizlice oluşur

Önlenebilir bir hastalık olan diş çürüğünü deneyimini yaşamayan çok az insan vardır. Ağızda bulunan bakterilerden oluşan bakteri plağı, şekerli ve unlu yiyeceklerin ağızda kalan artıklarından asit oluşturabilmektedir. Daha sonra bu asitler, dişlerin mineral dokusunu çözerek dişin minesinin bozulmasına ve sonuçta da diş çürüğünün başlamasına sebep olur. Bu durumda diş hekimlerinin “kavite” dedikleri oyuklara neden oluşmaktadır. Diş çürükleri daha çok koyu renklenmelerle birlikte görülen oyuklar olarak algılanmaktadır. Diş çürüğünün günümüzde “çok sebebe bağlı bir hastalık” olduğunu söyleyebiliriz.

Diş çürükleri;

• Bakteri plağı (diş plağı),
• Karbonhidratlı gıdalar (şeker, un vb.),
• Bünyesel etkenler (dişin yapısı, tükürüğün bileşimi vb.) sebebiyle oluşabilmektedir.

Diş sağlığı dengeli olan bir kimsede bu etkenlerden birisi değişikliğe uğrarsa, çürük ortaya çıkar. Çürük ve oyulmuş bir dişin tanısı doktor tarafından hemen konulabilmektedir. Fakat kimi zaman çürüğün gizli olması sebebiyle diş hekimi örneğin diş röntgeni isteyerek teşhis koyabilmektedir.

Bir süre sonra diş ağrısı kronikleşir

Ağrı, diş çürüğünde diş hekimine başvurmayı gerektiren en önemli belirtidir. Ağrılar; soğuk, sıcak, tatlı veya ekşi gıdalar tüketmekten kaynaklanabilir. Ağrının şiddeti kişiden kişiye değişir ve etken ortadan kalkınca ağrıda geçer; fakat tedavi edilmeyen çürüklerde ağrılar bir süre sonra sürekli olmaya başlarlar. Bunun için “ne de olsa ağrı geçti” deyip diş sağlığınızı kesinlikle ihmal etmeyin.