Öksürük en sık rastlanan kış hastalıklarından biri. Özellikle de bizimki gibi temiz havaya hasret bir büyükşehirde yaşıyorsanız. Öksürük kaynaklı şikayetler çocuk doktorlarının en sık karşılaştıkları sorunlardan. Aslında normal bir refleks olan, hava yolunu çevresel zararlı taneciklerden koruyan öksürüğün tek bir sebebi yok. Koç Üniversitesi Hastanesi Pediatri Bölümü’nden Prof. Dr. Zeynep Seda Uyan ile öksürüğe yol açan sebepleri ve öksürüğün işaret edebileceği hastalıkları konuştuk... Bir çeşit öksürük sözlüğü oldu...

Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu Kaynaklı Öksürük

Akut öksürük genellikle viral üst solunum yolu enfeksiyonlarından kaynaklanır. Çocuklarda üst solunum yolu enfeksiyonlarına bağlı öksürüklerin %50’si 10 günde, % 90’ı ise 25 günde geriler. Çocuklar yılda 6-8 kez böyle enfeksiyonlar geçirebilir ve özellikle kreş veya okul döneminde bu enfeksiyonlar üst üste görülebilir.

Zatürre

Zatürre (pnömoni) akciğer dokusunun iltihaplanmasıdır. Bakteriler başta olmak üzere çeşitli mikroorganizmalara bağlı olarak meydana gelebilir. Öksürükle birlikte ateş, hızlı nefes alıp verme, balgam gibi şikayetler de olup akciğerin dinleme bulguları tanıda yol göstericidir.

Koç Üniversitesi Hastanesi Pediatri Bölümü’nden Prof. Dr. Zeynep Seda Uyan

Boğmaca öksürüğü nedir?

Boğmaca öksürüğü; nöbetler halinde gelen, arka arkaya, nefes almaya fırsat vermeyen, öksürüklerin sonunda uzun bir iç çekme ile soluk alma ihtiyacı doğuran, bazen kusma ile sonlanan bir öksürüktür. Aşılama programları ile birlikte boğmaca enfeksiyonu günümüzde daha az görülmekle birlikte tanı almamış çocuk ve yetişkin boğmacalı hastalar henüz aşılama programları tamamlanmamış bebeklere hastalığı bulaştırabilirler.

Krup nedir?

Ana hava yolunun, gırtlağın veya ses tellerinin şişmesi ile çocukta köpek havlama sesine benzer bir öksürük oluşabilir ve bu durum krup olarak isimlendirilir. Hava yolundaki bu şişme veya ödem; enfeksiyon veya alerji nedeniyle oluşabilir.

Yabancı madde nedenli öksürük

Çocukların nefes borusuna yabancı bir madde kaçması sonucu akut boğulur tarzda bir öksürük görülebilir ve eğer bir gıda veya küçük oyuncak parçaları çocuğun elindeyken, böyle bir durum gerçekleşmişse acilen bir doktora başvurulmalıdır.

Kronik öksürük nedir?

Çocuklarda dört haftadan uzun süren öksürük ise kronik öksürük olarak tanımlanır ve düşük yaşam kalitesi, okul devamsızlığı, tedavi yan etkileri, artmış sağlık maliyetleri ve aile fertlerinin endişesine yol açması nedeni ile hasta ve toplum için önemli bir sağlık sorununu oluşturur.

Kronik öksürük altta yatan kronik bir akciğer hastalığının bulgusu olabileceğinden dikkatle değerlendirilmelidir. Öksürüğün başlangıç yaşı önemlidir.

Yenidoğan döneminde başlayan öksürük genellikle altta yatan önemli bir nedeni gösterir ve ileri inceleme gerektirir. Hava yolu anomalileri ya da genetik hastalıklar yenidoğan döneminden itibaren başlayan kronik öksürük ile kendini gösterebilir.

Astım: Öksürük; hışıltı veya hırıltılarla birlikte ise, özellikle geceleri artıyorsa, çocuk hareketli olduğu zamanlarda nefes almada zorlanıyorsa astım ihtimali değerlendirilmelidir.

Nezle ya da sinüzit: Devamlı kesilmeyen bir öksürük, burun akıntısı, gözlerde sulanma, boğazda kaşınma hissi, geniz akıntısı ile birlikte ise bu çocuklarda saman nezlesi veya birlikte sinüzit olabilir.

Yabancı cisim şüphesi: Çocuklarda her zaman yabancı bir cismin çocuğun hava yoluna kaçmış olabileceğine işaret eden tipik bir öykü bulunmayabileceği de akılda tutulmalıdır. Bir çocuk kronik öksürük nedeni ile doktor tarafından değerlendirilirken de muayene bulguları ve radyolojik bulgular doğrultusunda yabancı bir cismin hava yoluna kaçtığından şüphe edilebilir.

Reflü kaynaklı öksürük: Çocuklarda öksürük ile birlikte tekrarlayan kusmalar, ağızda kötü bir tat hissi, göğüste yanma gibi belirtiler gastroözefageal reflüye işaret edebilir.

Psikojenik Öksürük: Kuru, tekrarlayan, inatçı, patlar tarzda olup özellikle gece uykuda ya da çocuğun sevdiği bir şeyle meşgul olduğu dönemlerde kaybolan öksürüklerde psikojenik öksürük akla gelebilir. Diğer öksürük yapan hastalıkların olmadığı gösterildikten sonra çocuğun psikolojik durumunun değerlendirilmesi yol gösterici olabilir.

Öksürüğü baskılamayın

Hava yolundaki koruyucu özelliği dikkate alındığında, öksürüğün baskılanması birçok solunum sistemi hastalığında zararlıdır. Çocuk yaş grubunda yapılan çalışmalarda öksürük ilaçlarının etkin olduğu gösterilememiştir. İlaç metabolizması ve ilaç etkinliği yaşa bağlı olarak değiştiğinden, toksik etkileri nedeniyle özellikle iki yaşından küçük çocuklarda bu ilaçların kullanımı önerilmemektedir. Kodein içeren ilaçların kullanımı da solunum sistemini baskılamaları nedeniyle 12 yaşından küçük çocuklarda önerilmemektedir. Öksürük tedavisinde ana hedef; altta yatan nedenin tanımlanması ve tedavisi, sigara gibi çevresel etkenlerin, tetikleyici faktörlerin belirlenmesi ve bunlara maruziyetin önlenmesidir.