Kediler, köpekler, kuşlar ve sahiplenip yaşamımızı paylaştığımız egzotik hayvanlar… Onlar ailemizin bir parçası olsa da hayvanlardan bulaşabilen hastalıklar konusunda dikkatli olmak gerekiyor. Amerikan Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Ebru Alper, gebelikte yaşanması riskli olabilen Toksoplazma ve diğer enfeksiyonlar konusunda dikkat edilmesi gerekenleri anlattı.

Evcil hayvanı olan hamileler nelere dikkat etmeli?

Birçok aile evcil hayvanını ailesinin bir ferdi gibi görür. Ancak, özellikle hamileyseniz bu konuda çok daha dikkatli olmalı ve bazı güvenlik önlemlerini almayı ihmal etmemelisiniz. Öncelikle, evdeki hayvan dostunuzun tüm aşı ve sağlık kontrollerini tamamlayın. Önlenebilecek bulaşıcı hastalıklar için tedavilerini yaptırın. Köpeğiniz varsa, üstünüze atlama, ısırma gibi alışkanlıklarından kurtulmasını sağlayın. Çünkü bu alışkanlıklar bebeğiniz doğduktan sonra sizi daha da zorlayabilir.

Hayvanın bakımını ailenizin başka bir üyesinin üstlenmesi daha doğru olacaktır. Eğer yine de siz bakım verecekseniz; elleri iyice yıkamak, kedi kumu temizliği vb. işleri yaparken maske takmak yerinde olacaktır.

Özellikle kedi gibi bazı evcil hayvanlar gebeler için özel riskler taşıyacağından, bunları doktorunuzla gebeliğinizin en başından konuşmanızı öneririz. Evde beslediğiniz sürüngen ya da başka egzotik evcil hayvanlarınız varsa, bunların getireceği riskler daha belirsiz olacağından, gebelik süresince evden uzaklaştırmanızı tavsiye ederiz.

Hamilelikte evcil hayvan bakımında hangi durumlar tehlikelidir? Hayvanlardan gebelere hangi hastalıklar bulaşabilir?

Hayvandan insana geçebilen hastalıklara “Zoonoz” diyoruz. Pek çok hayvan çok çeşitli hastalık etkenleri taşıyıp, salya, ısırık ya da dışkı yoluyla insanı enfekte edebilir. Toksoplazma, Lyme hastalığı, kuduz, Salmonella, kedi tırmığı hastalığı, bu hastalıklardan bazılarıdır. Tüm bu hastalıkların yanında hayvanların ısırma ve tırmalaması da önemsenmesi ve dikkat edilmesi gereken bir durumdur.

Hamilelikte kedilerden kaynaklı yaşanabilen toksoplazma sendromu nedir?

Toksoplazma, “gondii” adı verilen parazitin neden olduğu bir enfeksiyondur. Genellikle hafif geçirilen bir hastalık olsa da eğer gebelikte ya da gebelikten hemen önce geçirilirse ağır sonuçları olabilen bir hastalıktır. Etin az pişmiş, çiğ ya da füme olarak tüketilmesi yoluyla alınır ve bebeği enfekte ederse; düşük, konjenital anomaliler, hatta ölü doğumlara bile neden olabilir. Pastörize olmamış keçi sütü ve/veya peyniri (NHS 2015a), iyi yıkanmamış sebze ve meyveler ve kedi dışkısıyla temas ederek de bu hastalık geçebilir. Pek çok hayvan toksoplazma ile enfekte olabilir ama kedi, bu paraziti dışkısı yoluyla yayabilen tek canlıdır.

Toksoplazma gebelere nasıl bulaşır? Önlem için nelere dikkat etmek gerekir?

Toksoplazma genellikle;

• Kedi kumunu temizlerken

• Kedi dışkısının bulaştığı kirli alan ya da toprak yüzeyleriyle temasla

• İyi pişmemiş kırmızı et ürünlerinin tüketilmesi sonucu bulaşır.

Bulaşı önlemek için;

• Kedinin kumunun, çöpünün bakımını gebe olmayan bir aile üyesi üstlenmeli

• Bu işlemler sırasında eldiven ve maske kullanılmalı

• Eller iyice yıkanmalı

• Kedi evin içinde tutulmalı, başka kedilerle teması önlenmeli

• Kediye çiğ et verilmemeli, kuru mama tercih edilmelidir.

Toksoplazmanın belirtileri nelerdir? Anne karnındaki bebeği nasıl etkiler? Tedavisi nasıldır?

Toksoplazmanın belirtileri şunlardır;

• Vücutta kramplar, ağrı

• Lenf bezlerinde şişme

• Baş ağrısı

• Ateş

• Grip benzeri yakınmalar

• Halsizlik, yorgunluk

Toksoplazmanın belirtileri yukarıda sıralanan şekilde olabileceği gibi hastalığı geçirenlerden bazılarında hiçbir belirti olmamaktadır. Eğer şüpheli bir temasınız varsa, mutlaka doktorunuza danışın. Toksoplasma paraziti anne karnındaki bebeği ve plasentayı enfekte ederek “konjenital toksoplasmosis” denilen bir duruma neden olabilir. Bu oldukça nadir bir durum olup, 10.000-30.000 doğumda bir görülür.

Bebeğin hastalanma riski, enfeksiyonun gebeliğin hangi döneminde geçirildiğiyle ilişkilidir. İlerleyen gebelik haftalarında bebeği enfekte etmesi daha sık görülürken, nadir ve tedaviyle önlenebilir olmakla birlikte, gebeliğin erken döneminde olan bir enfeksiyonun sonuçları bebek için daha ağır olmaktadır. Erken dönemde oluşan bir konjenital toksoplazmozis gebeliğin düşükle sonuçlanmasına neden olabilecektir. Konjenital tokzoplazmozisi olan bebeklerin birçoğunda doğumda herhangi bir semptom olmaz. Semptomlar birkaç ay ya da bir yıl içinde ortaya çıkar;

• Göz hasarı

• İşitme kaybı

• Beyin hasarının derecesine bağlı olarak öğrenme güçlükleri

Ayrıca 10 bebekten birinde çeşitli organ enfeksiyonları görülür. Bunlar arasında göz enfeksiyonları, karaciğer ve dalakta büyüme, sarılık, pnömoni sayılabilir. Gebelikte geçirilen bir enfeksiyon tespit edildiğinde, antibiyoterapi verilerek tedavi edilir. Gebeliğin devamı süresince de annenin ve bebeğin çok yakın takibi gerekir.

Gebelikte toksoplazma testi ne zaman yapılmalı? Neden önemlidir?

Genellikle gebeliğin en başında toksoplazmayla ilgili bağışıklık durumu test edilir. Bu sırada zaten edinilmiş bağışıklık tespit edilirse, sorun kalmayacaktır. Bağışıklığınız yoksa, belli aralarla testi tekrarlamak uygun olabilir. Şüpheli bir temasınız olduysa, yine test yaptırabilirsiniz. Bazen de doktorunuz fetusun ultrasonografik incelemesi sırasında ortaya çıkan bulgular nedeniyle toksoplazmadan şüphelenerek test isteyebilir.

Köpeklerden bulaşabilen hidatik kist rahatsızlığı nedir? Nasıl bulaşır?

Hidatik kist, “Echinococcus granulosus” parazitinin neden olduğu bir enfestasyondur. Bu parazit köpeği enfekte eder, yumurtaları enfekte hayvanın dışkısıyla yayılır. İnsanlara geçişi ise, bu köpek dışkısıyla ortama saçılmış yumurtaların insan tarafından yutulmasıyla olur. Bu bulaş el-ağız yoluyla, el temizliğine dikkat edilmeyen durumlarda, hastalık etkeni bulaşmış olan su ya da gıdanın tüketilmesiyle oluşur. Hidatik kist genellikle karaciğerde büyük boyutlara varan kistler oluşturmakla birlikte, nadiren akciğer, yumurtalık gibi organlara da yerleşebilir.

Hamilelikte kedi, köpek veya kuş gibi evcil hayvanları beslemenin yukarıdaki durumların dışında sağlık yönünden ne gibi etkileri olabilir? Bunun için nasıl tedbirler alınmalı?

Evcil hayvanların evdeki bakımı ve oyunlar sırasında, çoğunlukla da istemeden, ısırma, tırmalama gibi durumlara sıklıkla rastlanır. Gebelik sırasında köpeğin karnınızın üstüne atlaması da sakınılması gereken bir durumdur. Bu konuda onu daha önceden eğitmeniz gerekebilir. Hayvan tüylerine karşı var olan alerjiniz tetiklenebilir. Alerjiniz olup olmadığını bilmiyorsanız, gebelik döneminde yeni hayvan edinmemeniz daha akıllıca olacaktır. Önceden evinizde olan hayvanları evden göndermenize gerek yoktur.

Evcil hayvan besleyenlerin ve evde hayvanlarla büyüyen çocukların bağışıklık sisteminin daha güçlü olduğuyla ilgili bilimsel araştırma sonuçları artık birçok kişi tarafından biliniyor. Hamilelikte de evcil hayvan beslemek bağışıklığı güçlendirir mi? Hamileliğe özgü farklı bir durum söz konusu mudur?

Evde hayvan beslemenin bağışıklık açısından gebeler üzerinde diğer insanlardan farklı bir etkisi yoktur.

Hayvanların tüyleri gebeler için sakınca yaratır mı? Alerji gelişebilir mi?

Daha önceden evinizde olan ve bildiğiniz bir hayvana karşı gebe olduğunuz için, alerji gelişmeyecektir. Ancak, yeni bir hayvan edinmişseniz, böyle bir durumla karşılaşabilirsiniz. Gebelik yeni alerji oluşmasına neden olan bir süreç değildir.