Hamile 38 yaşındaki bir kadının, hamilelik öncesinden ve doğumdan sonraki iki yıla kadar her birkaç haftada bir yapılan MRI taramaları, annenin beyninde geniş çaplı yeniden yapılanmalar olduğunu ortaya koydu. Bazı değişiklikler kısa süreli, bazıları ise yıllarca kalıcı oldu.

Bağımsız bir uzmanın “gerçekten kahramanca” olarak tanımladığı bu çalışma, hamilelikte annenin beyninin daha derin bir anlayışına yol açıyor. Postnatal depresyon risklerini, preeklampsi ile demans arasındaki bağı ve hamileliğin migren ve multipl skleroz belirtilerini nasıl azalttığını öğrenmek için diğer hamile kadınlardan da taramalar toplanmaya devam ediliyor.

Araştırmacılar, hamilelik sırasında dramatic hormonal değişimleri izlemek için 26 beyin taraması ve eşzamanlı kan örnekleri aldı. Veriler, beynin haftalık olarak nasıl değiştiğini gösterdi. Hamilelik boyunca en belirgin değişiklik, gri madde miktarının sürekli bir şekilde azalmasıydı ve ikinci trimesterin sonuna doğru sinir bağlantılarında geçici bir artış gözlemlendi.

California Üniversitesi'nde araştırmacı olan Prof. Emily Jacobs: “Maternal beyin, gestasyon boyunca bu koreografik değişimi yaşıyor ve biz bu süreci nihayet gerçek zamanlı olarak gözlemleyebiliyoruz” açıklamasında bulundu. Araştırmacılar, daha önce hamile kadınların beyinlerini çeşitli dönemlerde incelemişti, ancak son çalışmanın geçici değişiklikleri gözden kaçırabileceği belirtiliyor.

Fotoğraf: Daniela Cossio

Nature Neuroscience dergisinde baş yazar Laura Pritschet ve ekibi, hamilelikte önemli fizyolojik değişikliklere neden olan östrojen ve progesteron gibi yükselen hormonların kan plazması, metabolizma, oksijen tüketimi ve bağışıklık üzerinde etkili olduğunu belirtti. Bu hormonlar aynı zamanda beyni de yeniden şekillendiriyor.

Fotoğraftaki incelenen beyin, California Üniversitesi’nde nörobilimci Elizabeth Chrastil’e ait. Chrastil, hamilelik öncesinde, hamilelik sırasında ve Mayıs 2020'de oğlu doğduktan sonraki iki yıl boyunca tarandı. Chrastil: “Gerçekten yoğun bir çalışma oldu. Hamilelikte kendimi çok farklı hissetmedim. Bazı insanlar ‘anne beyni’ gibi şeylerden bahsediyor, ben bunları pek deneyimlemedim” açıklamasında bulundu.

Tarama sonuçları, özellikle sosyal bilişle ilgili bölgelerde gri madde hacminde ve kalınlığında geniş çaplı azalmalar gösterdi. Beyaz madde mikro yapısı, beynin bağlantılarını ölçen bir gösterge, ikinci trimesterin sonunda zirveye ulaştıktan sonra tekrar düştü. Beyin omurilik sıvısı ve ventrikül adı verilen beyin boşlukları genişledi. Bu değişiklikler, hormon seviyelerinin yükselmesi ile ilişkilendirildi.

İlginizi çekebilir: Hamilelikte normal olan şeyler

Jacobs: “Hamilelikte gri madde hacminin azalması duyulduğunda bazı insanlar rahatsız olabilir. Bu değişiklik muhtemelen sinir devrelerinin ince ayarını yansıtıyor; ergenlikteki kortikal incelme ile benzer" açıklamasında bulundu. Araştırmacılar, bu süreci bir blok mermerden Michelangelo’nun David’ini şekillendirmeye benzetti.

Çalışma, hamilelikte ortaya çıkan davranışlar veya duyguları açıklamıyor. Hormonların ötesinde stres ve uyku kaybı gibi birçok faktör devreye giriyor. Ancak bazı beyin değişikliklerinin doğumdan iki yıl sonra bile devam etmesi, organın hücresel değişikliklere işaret ediyor. “Bu makale, daha fazla soruya kapı açıyor,” diyen Chrastil, “Gerçekten yüzeyin sadece birazını kazıyoruz”.

Bu çalışma, benzer taramaların daha fazla hamile kadın üzerinde toplanacağı Maternal Beyin Projesi'nin başlangıcını işaret ediyor. Jacobs, “Hamileliğin nörobiyolojisi hakkında hala anlamadığımız çok şey var ve bu, kadınların karmaşık olduğu ya da hamileliğin bir Gordiyon düğümü olduğu için değil; bu, biyomedikal bilimlerin tarihi olarak kadın sağlığını görmezden gelmesinin bir yan ürünü” açıklamasında bulundu.

İngiltere'deki Aston Üniversitesi'nde bilişsel nöro-görüntüleme emekli profesörü Gina Rippon, projenin “gerçekten kahramanca” olduğunu söyledi ve “Bu çalışmanın verileri, ne kadar çok şeyi kaçırdığımızı gösteriyor” diye ekledi.

Lausanne Üniversitesi hastanesinde Dr. Ann-Marie de Lange, çalışmayı “büyüleyici” olarak tanımladı. “Bu yaklaşım, sadece maternal nöroplastisiteyi haritalamakla kalmayacak, aynı zamanda postpartum depresyon riski belirteçlerini de tanımlayacak” dedi.

Kaynak: Ian Sample. "Scans capture sweeping reorganisation of brain in pregnancy". Şuradan alındı: https://www.theguardian.com/science/2024/sep/16/scans-capture-sweeping-reorganisation-of-brain-in-pregnancy. (16.09.2024).