Uzman Klinik Psikolog ve Hipnoterapist Mehmet Başkak, geriye dönük kıskançlık ve tedavi yöntemleri hakkında önemli bilgiler verdi.

Neden bir başkasıyla yaptı?

Retroaktif kıskançlık (kısmen geriye dönük kıskançlık ya da retrospektif kıskançlık olarak bilinir), partnerinizin cinsel veya romantik geçmişi üzerine gösterdiğiniz sağlıksız ilgi anlamına gelir. Çoğu kişi partnerlerinin geçmişi hakkında düşüncelere kapılıp kısmen kıskançlaşabilse de bu durum çok sürmez. Gerçekliği ve kişiyi olduğu gibi kabul ederek şimdiki zamana odaklanır; bu geçici bir durumdur ve bir probleme işaret etmez. Öte yandan saplantılı, olumsuz düşünceler ve duygular oluşturacak kadar süreklilik arz eden ve zihinde kontrol edilemez biçimde eşinin geçmiş ilişkileriyle ilgili varsayımsal senaryoların ciddi olumsuz etkileri olur ve geçmişe yönelik kıskançlık oluşmasına sebep olur.

Retroaktif kıskançlık, ilişki içinde bulunan bireyleri üzebilir ve ilişkiye zarar verebilir; bazı durumlarda ilişkiyi bitirir. Geçmiş ilişkilere dönük saplantılı olumsuz düşünceler ve duygular yaşayanlarda şu sıkıntılara rastlamak mümkündür:

Korku: Bir partnerin “ilişki geçmişi” hakkındaki bilgi genellikle bilinçaltında yaşananların tekrarlanacağına dair bir korkuya yol açar. Kıyaslanma, beğenilmeyip terkedilme korkuları yoğun olur.

Kıskançlık: Geriye dönük kıskançlıktan muzdarip biri partnerinden daha az cinsel tecrübeye sahip olabilir. Bu durumlarda hem geçmişteki ilişkiyi ısrarla sorarlar; mesela “Dokundu mu, nerene dokundu, oraya nasıl dokundu, eli sıcak mıydı, soğuk muydu, ne hissettin?” gibi hem de zorla söylettiklerinden dolayı sorun çıkartırlar. Her iki durumda da ilişki daha kötü bir boyuta taşınır.

Öfke: Birey, partnerinin geçmişini düşünürken kızgın hissedebilir yani "Neden onunla çıktı?" "Neden bunu benimle değil de bir başkasıyla yaptı?" Sürekli partnerlerini suçlarlar ve bunun mantıksız olduğunu sakin zamanlarda bilirler fakat mani olamadıkları öfkeler yaşarlar.

Kaygı: Partnerin geçmişiyle ilgili hissedilen endişe ve partnerin geçmişiyle ilgili düşünceler, anksiyete ataklarına neden olabilir. Geleceğe karşı umutsuz ve depresif duygulara sürüklenebilirler.

Şüphe: En temel sıkıntılı kişilik durumlarından biridir şüphecilik... Geçmişteki ilişkilerin tamamını anlatmadığından başlayarak, partnerin şimdiki duygu ve düşüncelerine kadar her konuda bitip dinmeyen şüpheler yaşayabilirler. Geçmiş eylemler, bir partnerin "doğru kişi" olup olmadığından şüphe etmemize neden olabilir.

Geçmiş araştırma: Aşırı bir merak duygusu yaşarlar ve araştırmalar yaparlar. Partnerin geçmişi hakkında daha fazla bilgi edinmek için duyulan bu güçlü istek, partnerlerin kişisel alanlarının (e-posta hesapları, sosyal medya profilleri, cep telefonları vb.) ihlal edilmesine neden olabilir.

Tartışma: Yargılama ve öfke duyguları, geriye dönük kıskançlıktan muzdarip olanları, partnerlerini yaptıklarıyla ilgili sorguya çekmeye sürükler, sürekli aynı soruyu sorup, aynı cevaplarla tatmin olmama; aynı konuları sürekli tekrar etme şeklinde başlayıp, duygusal şiddetten fiziksel şiddete varacak sonuçlar yaşarlar.

Yerleşim: Kıskanç düşünceler zihinde belirdiğinde ve kıskanç duygular vücutta ortaya çıktığında, mağdur kimsenin geri adım atması ya da silkinip duygularından kurtulması mümkün değildir.

Baltalama: Partnerin romantik veya cinsel geçmişi hakkında yapılan alaycı, pasif / agresif yorumlar, her seferinde bir tartışmaya neden olmayabilir ancak yavaş yavaş ilişkiyi baltalar. Birinin geçmişteki aşk hayatı ile ilgili olumsuz düşünceler ve duyguların, bu kişilerin geçmişlerine bir kıskançlık hissi duymasını gerektirmez. Fakat çoğu insan öyle hisseder.

Obsesif düşünceler

Peki geriye dönük kıskançlık obsesif kompülsif bozukluk mudur? Psikolog Mehmet Başkak, bu konuda şu tespitlerde bulunuyor:

"Retroaktif kıskançlığın genellikle obsesif kompülsif bozukluğun bir formu olduğu şeklinde anılmasının nedeni obsesif kompülsif bozukluk özelliklerinin birçoğunu taşımasından kaynaklıdır. Geriye dönük kıskançlık söz konusu olduğunda; partnerinizin görüntüleri ve "mini film senaryoları" (başka bir erkek ya da kadınla birlikte) zihninizde sürekli olarak akar. En olmadık biçimlerde, pozisyonlarda partnerinizi düşünmekten kendinizi alamazsınız. Bu düşünceler uzaklaştırmaya çalıştıkça da daha çok düşünür ve saplantılı bir hal alır."

Kompülsif davranış

Bu durumdan muzdarip bir kişi tipik olarak kendini durdurmaya veya zorlamaya çalışacaktır. Hissettiği olumsuz duygu ve düşüncelerin baskısından kurtulmak için normal dışı davranış kalıpları da gerçekleştirebilir. Ancak geçmiş hakkında düşünmeyi bırakmaya çalıştıkça geçmişle ilgili akla gelen düşünceler daha fazla güçlenir. Geriye dönük kıskançlık duygusu ile ilgili tekrarlayan düşünceleri takıntılı olarak yaşayan birçok insanda obsesif kompülsif sorunlar gelişebilir.

Saplantılı bir düşüncenin yol açtığı kaygıyı azaltmaya çalışırken, geriye dönük kıskançlık ya kafanızın takıldığı şeyleri düşünmek/yaşamak ya da "hareket etmek" yoluyla zorla rahatlama bulmaya çalışır. Partnerinizin geçmişini araştırmak gibi kompülsif davranışlar üretken ve bir işle uğraşıyormuş gibi hissetmenize neden olabilir ancak gerçekte, yaptığınız tek şey içinizdeki canavarı beslemektir.

Kontrolünüzü kaybetmeyin

Bir forumda başkalarının geçmişe yönelik kıskançlık hikayelerini okuduktan veya partnerinizin telefonunu karıştırdıktan sonra tedirginlik hissi biraz kalkabilir. Ancak bu yalnızca geçici bir rahatlama olacaktır. Genel olarak, bu zorlayıcı eylemlerin genel etkisi geçmişe yönelik kıskançlığı canlı tutmaktır. Ama bu kompülsif davranışlar sizi daha da kötüye götürebilir. Geriye dönük kıskançlıktan muzdarip olmak demek kontrolünüzü kaybetmek demektir. Eğer negatif bir düşünce, kişinin kafasına silah doğrultulmuş kadar o kişiyi rahatsız etmiyorsa bu bir obsesif kompülsif bozukluk durumu değildir.

Geriye dönük kıskançlığın tedavisi var mıdır?

Psikolog Mehmet Başkak “Geçmişe dönük kıskançlıktan muzdaripseniz, bu durumu tedavisi olmayan bir hastalık gibi görmenize gerek yoktur” diyor. Saplantılı düşüncelerin, geçmişte olan olayların bizim zihnimizdeki kalıntılarıyla, kötü etkileriyle ilgili olduğunu belirten Psikolog Başkak, şu tavsiyelerde bulunuyor:

• Geçmişte yaşananlar geçmişte kalır ve onlarla şu an savaşmak için bir sebep yoktur.

• Sorunun kaynağı, partneriniz ya da onun sizi tanımadan önceki evliliği/ilişkisi değildir, sorun sizin zihninizdeki geçmişle ilgili çözülmemiş, yarım kalmış olumsuz duygulardır.

• Yaşadığınız anda kendinizi korumanız gereken somut bir tehdit olmamasına rağmen, bilinçaltında terkedilme, başkasıyla kıyaslanma ve kaybetme vb. şeklinde gelişen bir tehdit algısı vardır. Bu da kendinizi değerli bulmama ile dip kaygı ve özgüven sorunlarıyla ilgilidir. Bu da ciddi bir tedavi ve terapi sürecini gerektirir.

Psikolojinin birçok yöntemi artık bu tür saplantılı kıskançlık sorunlarıyla boğuşan kişilere etkin destekler sunabilmektedir. Birçok psikoterapi yöntemi ile birlikte dip duyguların temizlenmesini sağlayan hipnoterapinin de destek olarak kullanılmasıyla problemlerin çözümü daha hızlı gerçekleşebilecektir.