Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Aile Hekimi Doç. Dr. Hülya Akan, e-sigaraya karşı önemli uyarılarda bulunuyor. Sigarayı bırakmak için tercih edilen bu e-sigaraların pek çok tehlikesi var, üstelik 'el alışkanlığı'nı da bitirmediği için sigaranın unutulmasına izin vermiyor.

Elektronik sigaralar, sigaraya birebir benzer. Kişi nikotin bağımlılığı ile başa çıkmaya çalışırken, sigara içme ile bütünleştirdiği davranışlarını değiştirmek yerine tam tersine daha da pekiştirmektedir ve sonuçta sigaraya tekrar başlama oranları artmaktadır. Yapılan çalışmalardan e-sigara kullananların önemli bir kısmının aynı zamanda sigara içmeye de devam ettiğini biliyoruz.

Sigaranın içerdiği nikotin en güçlü bağımlılık yapan maddelerden bir tanesidir. Direkt olarak beynimizin haz merkezini etkiler ve bizim yalancı haz dediğimiz bir durum oluşturur. Kişi gittikçe daha fazla nikotine bağımlı hale gelir ve zamanla içilen sigara sayısı artar. Diğer yandan sosyal davranışlarımızla bu bağımlılık pekişir. Örneğin; yemek üzerine bir sigara yakmak, kahve içerken bir sigara yakmak. Zaman için de bu davranışlar perçinleşir ve birbirini bütünler hale gelir.

Elektronik sigara bağımlılığı artırabilir!

Sigara bırakmada nikotin bağımlılığını nikotin yerine koyma, bazı ilaçlarla tedavi ederken bir yandan da sigara içme davranışını pekiştiren davranış kalıplarını değiştirmek gerekir. Bu değişim sağlanamadığı takdirde çoğu zaman sigaraya tekrar başlanmaktadır. İşte tam da bu noktada elektronik sigara halk arasındaki tabirle 'el alışkanlığını' değiştirmeye olumsuz etki etmektedir.

Nikotin yerine koyma tedavilerin de bant, sakız gibi nikotin içeren araçlar kullanılır ve doz kontrollü olarak azaltılır. Böylece nikotin yoksunluğu yaşamadan nikotin bağımlılığı ile başa çıkılmaya çalışılır. E-sigaralarda bu şekilde bir kontrol mekanizması yoktur, genellikle alınan nikotin miktarı bilinmez ve kişi tam tersine bağımlılık düzeyinden daha fazla nikotin alabilir.

Elektronik sigara zararsız değildir!

E-sigara kullanmanın en sık nedeni sigarayı bırakmak veya azaltmak. Diğer yandan algıda önemli. E-sigara zararsız gibi algılanıyor. Kişiler, en azından sigaranın içerdiği diğer kimyasal maddeleri almayarak sigaranın olumsuz etkilerini azaltabileceğini düşünüyorlar. Bir yandan da, sigara ile pekişmiş sosyal davranışlardan vazgeçmek zorunda olmamak konfor sağlıyor. Farklı ifade edersek yemek üzerine bir sigara yakmak yerine bir e-sigara yakarak hem sigaranın zararından korunduğunu hem de sigara içme keyfinden vazgeçmek zorunda olmamanın keyfini çıkarabileceğini düşünüyor. Kapalı alanlarda e-sigara içilebilmesi de e-sigaraya olan talebi artırıyor. Maliyetinin daha düşük olması, kıyafetlere sigara kokusunun sinmemesi de e-sigaraya yönelten diğer nedenler arasında.

Elektronik sigaranın içinde sıvı nikotin ve bazı aromatik kimyasallar bulunur. Dünyada toplam 466 farklı marka var. Sigarada sayısız kimyasal madde vardır. E-sigarada bu maddeler olmadığı için görece daha zararsız olduğu öne sürülmektedir. Teorik olarak böyle olsa da uzun vadede sağlık üzerindeki olumsuz etkilerini tam olarak bilmiyoruz.

Kalp-damar sağlığını olumsuz etkiler: Nikotin içeren e-sigaralar da nikotin bağımlılığı yapacak kadar nikotin bulunur. Nikotin aynı zamanda kalp-damar sağlığını da olumsuz etkilemektedir ki e-sigara içenler de içmeyenlere göre kalp-damar sağlığını olumsuz etkilediğini gösteren çalışmalar vardır.

Kansere neden olabilir: Bazı e-sigaralarda, klasik sigaradan daha fazla formaldehid bulunduğu gösterilmiştir. İçinde bulunan propilen glikol, gliserin, aromatik kokular, kanserojen maddeler, ağır metaller ve kimyasallar genellikle güvenli aralıkta olmasına rağmen bazı ürünlerde kansere neden olabilecek miktarlarda bulunduğu gösterilmiştir.

Bunların dumanına maruz kalan yeni doğan ve küçük çocuklardaki etkisi ise bilinmemektedir. Sonuç olarak e-sigaraların tamamen masum olduğunu söyleyemeyiz.

Uyuşturucu madde kullanımına olanak sağlar: Kartuşları değiştirilebilir olanların uyuşturucu niteliğindeki farklı maddelerin kullanımına olanak sağladığı bilinmektedir.

Patlayabilir, yangın çıkartabilir: Yine üretim hatasından kaynaklanan bazı sorunlar nedeni ile e-sigaralar patlayabilir ve yanıklara neden olabilir; buharlaştırıcı mekanizmasındaki sorunlar nedeni ile yangına neden olabilir.

Gençler arasında sigara kullanımını özendirir: Bir diğer önemli nokta gençler arasındaki yaygın kullanım. Hiç sigara içmemiş olanlar arasında e-sigara içme oranları düşük olsa da gençler arasında bu oranın arttığını görüyoruz. Gençler arasında e-sigara bağımlılığından bahsedilmeye başlandı. Sosyal açıdan daha fazla kabul edilebilir olduğu için ergen yaş gruplarında sigara içme oranlarını azalttığı bilinmekle beraber, bu gençlerin ileri hayatlarında sigara bağımlısı olma riskleri hiç içmeyenlere göre daha yüksektir.

Eğer sigarayı gerçekten bırakmak istiyorsanız e-sigara ilk tercihiniz olmamalıdır.

Sigarayı bırakmak isteyenler için sağlıklı ve etkili öneriler;

• Öncelikle karar vermek gerekir. Sigarayı bırakmanın birinci koşulu karalılıktır.

• Denemekten vazgeçmemek gerekir. Sigara bağımlılığı çok güçlüdür. Ama çalışmalar kararlılıkla denemeye devam eden kişilerin eninde sonunda başardığını göstermektedir.

• Kendinize her gün sigara içerek sevdiklerinize özelikle çocuklarınıza zarar verdiğinizi hatırlatın; sevdiklerinizi korumak önemli bir motivasyondur.

• Profesyonel destek almaktan kaçınmayın; sonuçta bu ciddi bir bağımlılık, irade ve karalılık önemli olsa da tek başına yeterli olmayabilir.

• Nikotin yerine koyma ve ilaç tedavilerinden korkmayın; doktorunuzla beraber size yardımcı olacak en uygun yöntemi tartışmaktan kaçınmayın.

• Sigarayı hatırlatan şeylerin bir listesini yapın ve listenizdeki şeyleri evinizden, iş yerinizden ve arabanızdan uzaklaştırın.

• Aile ve arkadaşlarınıza sigarayı bırakmaya karar verdiğinizi söyleyin ve desteklerini isteyin.

• Spor yapın, bol bol yürüyün. Spor yapmak sigara içme isteğini azaltır.

• Sağlığınız için önemli bir adım attınız; sigarayı bırakmaya karar verdiniz; bir adım daha atın ve sağlıklı besinler tüketmeye özen gösterin. Vücudunuz sigaranın yıllar boyunca yaptığı tahribatı daha kolay onaracaktır.

• Sigarayı daha fazla içtiğiniz ortamlardan en azından ilk aylarda kaçınmaya çalışın. Sosyal yaşantınız izin vermiyorsa, önce sigarayı bırakmaya çalıştığınızı ve yanınızda içilmemesini ve sigara ikram edilmemesini talep edin.

• Sigara içmek istediğiniz de derin bir nefes alın, sizi oyalayacak bir şeyle meşgul olun veya kısa bir yürüyüşe çıkın. Sigara içme isteğinizin kaybolduğunu göreceksiniz.