Yaklaşık 10 yıl önceydi. Bir sabah üniversitedeki ofisimin telefonu çaldı. Arayan çok sevdiğim Tip 1 diyabetli hastamdı. 25’li yaşlarında Muğla’da yaşayan ve yeni iş kurmaya çalışan enerjik, yaşam dolu bir gençti. Telefonda sesi çok üzgün geliyordu, “Kız arkadaşımla birlikteyiz ve intihar etmeye karar verdik. Bir uçurumun kenarına geldik ve atlamadan önce sizi aramak istedik” dedi. Biraz sakinleştirdim, anlatmaya başladı; kız arkadaşıyla birbirini çok sevmişler, evlenmeye karar vermişler.

Kızın babası yörenin eşrafından, diyabetli olduğunu öğrenince izin vermemiş. Çok uğraşmışlar, araya insanlar sokmuşlar, ikna edememişler. Umutları kesilince intihar etmeye karar vermişler.

Kızın babasının telefonunu istedim, “Beni bekleyin” dedim. Babayı aradım, olayı özetledim ve neden hayır dediğini sordum. Verdiği cevap ilginçti: “Şeker hastalarında cinsel problemler çok olur, kızımı mutlu edemez.” Telefonda bu düşüncenin yanlış olduğunu uzun uzun anlattım, “Yanlış bir karar alırsan hayat boyu acı çekersin” dedim. İkna ettim, gençleri aradım, kararlarından vazgeçirdim. Bir süre sonra düğünleri oldu, davet ettiler gittim, şahitleri oldum.

Aradan yıllar geçti, bu çiftin üç çocuğu oldu. Delikanlı büyük bir işadamı oldu. Büyükbabanın hayatı bu çocuklar oldu.

İki yıl önce diyabetli diye kızını vermeyen kayınpederde Tip 2 diyabet ortaya çıktı. O günleri hatırladıkça halen çok üzülür. Biliyorum ki bu hikâyenin benzerini birçok diyabetli yaşadı. Birçok genç, toplumdaki bu yanlış algı nedeniyle yaşamlarında sorunlarla karşı karşıya geldi.

Diyabette cinsel sorunlar yaygın mıdır?

Bu sorunun cevabı “hayır”dır. Diyabette, gerek erkeklerde gerek kadınlarda cinsel sorunlar nadirdir.

Yapılan bir çalışmada, Tip 1 diyabetlilerde diyabet ayarı bozuk ve kan şekerleri sürekli yüksekse hastalığın başlangıcından itibaren 15. yılda cinsel sorunlar görülmeye başlandığı ortaya çıktı. Bu ilk 15 yılda diyabet ayarı bozuk olsa bile gençlerde kolay kolay cinsel sorunlar yaşanmayacağı anlamına geliyor.

Araştırmalar, diyabeti kötü giden Tip 2 diyabetli hastaların ancak dörtte birinde cinsel sorunlar çıktığını gösteriyor. Günümüzdeki tedavi olanaklarına bağlı olarak, iyi kontrollü bir diyabetlide cinsel sorunlar hastanın yaşamı boyunca ortaya çıkmayabilir.

Buradan çıkarılacak sonuç, diyabetlilerin dörtte üçünde diyabete bağlı seksüel sorunlar görülmüyor, Tip 1 diyabetli gençlerde hastalığın ilk 15 yılında hiçbir sorun olmuyor. O zaman toplumdaki bu yanlış algıyı düzeltmemiz gerekli.

Diyabette seksüel sorunlar; cinsel isteksizlik (libido azlığı), erkeklerde ereksiyon kusuru ya da kaybı (impotans) olarak ortaya çıkar, ancak bilimsel çalışmalar; görülen bu sorunların üçte birinin gerçekte organik bir bozukluk değil, psikolojik kökenli olduğunu bildiriyor.

Daha ilginci, birçok hastanın cinsel sorunlarının arkasında diyabetin yol açtığı depresyon olduğu ve “Diyabette cinsel güç azalıyor, bende de bir süre sonra problem başlayacak” korkusuna bağlı psikolojik atmosferde ortaya çıktığı, geliştiği saptanmıştır.

Diyabete bağlı cinsel sorunları iki grupta toplamak mümkün. Birincisi, Tip 1 diyabetlilerde ve gençlerde görülen ve sinirsel uyarıyı oluşturan sinirlerde nöropati adını verdiğimiz bir hasarın olması. Bu tablonun gelişmesi için ağırlıklı olarak otonom sinirlerde hasar (otonom nöropati) olması gerekir ki bu tablo günümüzde mevcut tedavi olanaklarıyla artık son derece nadirdir.

Diğer önemli sebep, Tip 2 diyabetlilerde ve erişkinlerde daha yaygın olan, cinsel organlarda kanlanmayı sağlayan damarların sertliği, daralması ya da tıbbi deyimle ateroskleroz.

Tip 2 diyabette damar sertliği, özellikle penis arter damar sertliği yine en az (yaşa bağlı olsa da) 15-20 yıllık bir süreç sonrası ortaya çıkar.

Diyabette damar sertliği yaygın bir sorundur, sadece bir bölgede değil. Vücudun diğer damarlarında da daralma görülür. Genellikle yüksek tansiyon ya da koroner kalp hastalığıyla birliktedir. Penis arterin doppler tetkikiyle daralıp daralmadığının araştırılması sonucu tanı konur. Diyabette cinsel sorunlara neden olan diğer sebep, ilaçlara bağlı gelişen cinsel istek azalmasıdır. Özellikle tansiyon ilaçları ve kolesterol düşürücü ilaçların libido ve ereksiyon kusuruna neden olabileceği düşünülmektedir.

Kadınlarda diyabete bağlı cinsel sorunlar olur mu?

Sadece ülkemizde değil tüm dünyada kadınlardaki cinsel sorunlar çok az konuşulmaktadır. Ancak artık biliyoruz ki gerek diyabete bağlı gerekse diğer hastalıklarda, kadınlarda diyabete bağlı cinsel sorunların oranı erkeklerde görüldüğü kadardır. Kadınlarda en sık görülen cinsel sorunlar; isteksizlik, soğukluk, libido azlığı, vajinada kuruma gibi belirtilerle ortaya çıkar. Ancak diyabette, özellikle gençlerde görülen Tip 1 diyabette genç kızların en büyük korkusu, çocuğunun olmaması (kısırlık) ya da sakat doğması. Geçtiğimiz son 20 yıl öncesinde tıp çevrelerinde bile anneyi korumak için eskiler, diyabetli bir kadının çocuk doğurmaması, doğursa da ancak bir çocuğu olması ve fazla çocuk yapmaması düşüncesine sahipti. Bugün bu görüşlerin tamamen yanlış olduğu ortaya çıktı. Diyabet kontrolü iyi olduğu takdirde bir kadının hamile kalmasına ve istediği sayıda çocuk yapmasına engel durum yoktur.

Ne yapmalı?

- Diyabette mutlaka cinsel problem olacağına dair toplumsal algı tamamen yanlış. Diyabetlilerde sorunun büyük bir bölümünün psikolojik olduğunu unutmayın.

- Damar sertliği nedeniyle gelişen sorunların bir numaralı nedeni sigara ve alkoldür. Diyabetli iseniz sigara ve alkolden uzak durun.

- Diyabet, kısırlık nedeni değildir. Endişe etmeyin. Bu konuda anlatılanların bilimsel geçerliliği yok.

- Diyabetli bir kadın için kan şekeri iyi kontrol edildiği zaman hamilelik bir sorun teşkil etmez. Hamile kalmaya ve doğum yapmaya engel bir durum yoktur.

- Diyabetlilerin çocuklarının diyabet açısından yüksek riskli olacağına dair söylentilerin bilimsel temeli yok, bu risk çok düşük.

- Diyabet kontrolünü iyi tuttuğunuz süre içinde kolay kolay cinsel sorun olmaz.

Yazı: Temel Yılmaz