ABD’de başlayan Kara Cuma geleneği, aslında dev bir alışveriş çılgınlığından ibaret. Her yıl Şükran Günü’nden sonraki ilk Cuma günü, Noel alışverişlerinin başladığı zaman olarak işaretleniyor ve dünya çapında binlerce marka ve mağaza, yılın en büyük indirimlerini ve kampanyalarını duyurarak tüketicileri son kuruşuna kadar harcamaya davet ediyor.

Kara Cuma tabiri ilk kez 1961 yılında kullanıldı. ABD-Philadelphia’da başlayan Noel alışverişi yoğunluğu nedeniyle aşırı trafik sıkışıklıkları ve izdihamlar yaşanmış ve bu gün ilk kez Kara Cuma olarak adlandırılmış. İlerleyen yıllarda markalar bunu olumlu bir kampanya sloganına dönüştürerek yılın en karlı zamanı addettiler. Trafik yoğunluğunun yanı sıra mağazalara akın eden insanlar yüzünden yaşanan izdihamlarda yaralanmalar, kavgalar ve hatta ölümler yaşandı ancak tüketim kültürü yine de bu günü yılın en müthiş alışveriş günü olarak adlandırmaktan vazgeçmedi. Kara Cuma, Muhteşem Cuma ve benzeri birçok isimle anılan gün, elbette aşırı tüketim karşıtları için de ses çıkarma günü.

Kara Cuma yerine Yeşil Cumalar

Greenpeace dahil pek çok çevre örgütünün destek verdiği resmi olmayan kuruluş Green Friday ise, tüketim yerine üretimi ve çevre duyarlılığını ön plana çıkarıyor. İlk kez Oxxo markası Kara Cuma’da indirime gitmek yerine Green Friday sloganı ile o hafta alışveriş yapan tüm müşterilerine fidan hediye edeceğini açıklamıştı. Bunun yanı sıra büyüklü küçüklü çevre odaklı çeşitli organizasyonlar da Kasım’ın son haftasında tüketim çılgınlığına yönelmek yerine paylaşımı, yeniden üretmeyi, geri dönüşümü ve çevre için iyi bir şeyler yapmayı hedefleyen organizasyonlar planlıyor.

Bombalara Karşı Sofralar (Food Not Bombs) topluluğu, 1 Aralık’ta Kadıköy Yoğurtçu Parkı’nda bir takas pazarı organize ediyor. Grubun açıklaması şöyle:

“Dünyayı paylaşan tüm canlıların ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için sınırlı kaynakların dengeli tüketimine ihtiyaç var. Takas pazarı ile adaletsiz kaynak dağılımının faturasını salt tüketicilere kesme kolaylığına düşmeden bu eşitsizliği yaratan ekonomik politikalar ve sömürücü çalışma şartlarıyla kaynakların sınıflar arasındaki orantısız dağılımına dikkat çekmek istiyoruz.

Takas pazarı ile hakim ekonomik ilişkilere pazar payı olarak katılmayı reddediyoruz. İhtiyaç nesnelerinin ve bilginin "uzmanlaştırılmış hizmet alımı" olarak kullanıcıyı edilgen bir konuma sokan parayla edinimine karşı dünyayla ve birbirimizle daha doğrudan bir ilişki kurarak bunları ihtiyacımız ölçüsünde aramızda paylaşma alternatifini sunuyoruz.

En başta giyim eşyaları olmak üzere sizlerin de ihtiyaç fazlası olan her türlü getireceğiniz eşya-gıda ile şekillenecek bir pazar olacak. Bir eşya almak için pazara bir eşya bırakmak zorunluluğu yok.”

Küresel İklim Grevleri’nin dördüncüsü de bu yıl 29 Kasım’da düzenlenecek. Yokoluş İsyanı aktivistleri, hızlı moda endüstrisini ve alışveriş çılgınlığını protesto etmek için bir defile düzenleyecek. Yokoluş Kreasyonu adı ile gösterilecek defileden sonra Antikapitalist öğrenciler Kadıköy’de basın açıklaması düzenleyecek ve sonrasında Gelecek İçin Cumalar (Fridays For Future) hareketinin Kadıköy Tasarım Atölyesi’nde düzenleyeceği takas şenliği etkinliğine geçilecek.

İklim için okul grevi yapan öğrencilerin oluşturduğu Fridays for Future (Gelecek için Cumalar) platformunun Kadıköy Tasarım Atölyesi’nde düzenleyeceği kıyafet ve takas şenliğinde eski kıyafet, kitap ve düzgün kullanılmış eşyaların getirilebildiği etkinlikte herkes getirdiği eşya kadar eşyayı standlardan alabilecek. Katılım göstermek isteyen kişiler okul temsilcilerine eşyalarını teslim edecek. Daha sonra okul temsilcisinden getirdiği eşya sayısı kadar kupon alacak. Bu kuponlarla 29 Kasım’da standlardan istediği eşyayı alabilecek. Şenlikte aynı zamanda Teneke Trampet, Birileri, Eskitilmiş Yaz grupları da yer alacak.

Fransa da Kara Cuma’ya karşı

Öte yandan, bu hafta Fransa Parlementosundaki bir komisyonda milletvekilleri, Kara Cuma’dan önce yapılan kampanyaları ve reklamları yasaklamayı öngören bir yasa tasarısı hazırladılar. Aşırı tüketim ve alışveriş zamanı sebep olunan çevre kirliliğini eleştiren yasa tasarısı, indirimlerin yalnızca halkın gözünü boyamak için yapıldığını da ifade ediyor. Geçtiğimiz Pazartesi komisyonda kabul edilen yasa tasarısı Genel Kurul’da oylamanın ardından da kabul edilirse, Fransa’da Kara Cuma reklamları yasaklanacak.