İnsanların doğanın döngüleriyle uyumlu olarak yaşadığı zamanlarda yılın belli günleri, yaşamsal dönüşümler için önemli kabul edilir ve çeşitli mitolojik ve dini hikâyelerle özdeşleştirilerek kutlanırdı. Özellikle mevsim geçişlerini temsil eden gündönümü ve ekinoks tarihleri, doğanın döngülerini kutlamak için önemli tarihler olarak bilinirdi.

21 Mart İlkbahar Ekinoksu, Kuzey Yarıküre’de kış mevsiminin sonu ve ilkbaharın başlangıcıdır. Bu tarihte Dünya, Güneş ışınlarının Ekvator’a dik bir pozisyonda geleceği konumdadır ve gezegenin her yerinde gece ve gündüz süreleri birbirine eşitlenir. Kuzey’de ilkbaharın başlamasıyla gündüzler de uzamaya başlar, Güney Yarıküre’de ise tam tersi olur, sonbahar başlarken günler kısalmaya başlar.

21 Mart, Güneş’in Koç burcuna geçişiyle aynı zamanda astrolojik yeni yıl olarak da kabul edilir.

İlkbahar Ekinoksu nasıl kutlanırdı?

Kara kışın boğucu, karanlık günleri yavaş yavaş azalırken hava ısınmaya başlıyor ve güneşi daha fazla görmeye başlayan tabiat uyanıyor. Bu önemli dönüşüm tarih boyunca insanları heyecanlandırmış olacak ki, dünyanın pek çok farklı yerlerinde benzer şekillerde bahar bayramları kutlanmış ve hala da kutlanmaya devam ediyor.

Tarihe dönüp baktığımızda İlkbahar Ekinoksu’nun birçok kültürde bayram sayılıp çeşitli etkinliklerle kutlanmış olduğunu görüyoruz.

Antik Maya kültürü

Meksika’daki Antik Maya yerleşimi Chichen Itza kalıntılarında, halkın bir araya gelip İlkbahar ve Sonbahar Ekinokslarında, güneşin tam tepeye geldiği öğle saatinde toplandığı biliniyor. 25 metre boyundaki Kukulkan Piramidi’nin üzerindeki gölgelerin bir yılan gibi gözükmesini izleyen halk, ekinoksu bir bayram gibi kutlardı. Normalde piramidin basamaklarının köşeli gölgesinin yansıdığı alanlar, ekinoks günlerinde dalgalı bir gölge görüntüsü oluşturuyor ve bu olaya “Güneş Yılanının Dönüşü” adı veriliyor. Astronomi konusunda uzman olduğu bilinen Antik Maya halkının bu tür uygulamaları yaygın ancak piramitlerin üzerindeki bu küçük oyunun sebebi hala bilinmiyor.

Gizemli Stonehenge

Hala varlığını sürdüren druid ve paganlar için kutsal kabul edilen İngiltere’deki Stonehenge kalıntıları da ekinoks günleri için önemli bir buluşma mekânı. İlkbaharı karşılamak için hala ekinoks ve gündönümlerinde bir araya gelen ve ritüellerle, şarkılarla bu günü kutlayan paganlar arasında çeşitli inanışlar yaygın olsa da, resmi olarak Stonehenge’in neden yapılmış olduğu hala bir muamma.

Nevruz

M.S. 2. yüzyılda yazılmış Pers kaynaklarında ilk kez adı geçen Nevruz, İran ve Bahai takvimlerine göre yeni yılın ilk günü olarak da kabul edilir. Nevruz’un kelime anlamı da ‘yeni gün’dür. Binyıllardır kutlanan bu bayram, 2010 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından da Dünya Nevruz Bayramı olarak kabul edilmiştir. Yalnızca İran’da değil, dünyanın pek çok yerindeki çeşitli halklar tarafından kutlanan bahar bayramında büyük ateşler yakılır, çeşit çeşit yemekler pişirilir, şarkılar söylenir, danslar edilir ve sonunda büyük ateşin üzerinden atlanarak yeni yıla merhaba denilir.

Ostara

Orta Avrupa Pagan inancında, Germenlerin Ostara, Eostre ya da Eastre olarak adlandırdığı bereket, bahar ve şafak tanrıçasının ilkbahar ekinoksunda yeniden canlandığına inanılırdı. Genç bir bakire kadın olarak simgeleştirilen Ostara, gençliği, güzelliği, tazeliği, üretkenliği ve bereketi temsil ederdi. Pagan inancında “Yıl Çarkı” olarak adlandırılan döngüdeki 8 bayramdan biri olan Ostara, üremenin ve bolluğun sembolü olan yumurtalarla, rengârenk yiyecekler ve tatlılarla kutlanırdı. Pagan inancının gün geçtikçe gücünü kaybetmesi ve Hristiyanlık tarafından yasaklanmasından sonra, Ostara Bayramı da Hristiyanlar tarafından sahiplenildi ve Easter adını alarak kutlanmaya başlandı. Bizim Paskalya olarak bildiğimiz Hristiyan bahar bayramının kökenleri Ostara’ya dayanmaktadır.