Nezihe Muhiddin Hanım

İki kez evlendi, ancak eserlerine attığı imzada babasından aldığı soyadını kullandı. Feminist düşüncelerinin ilk tohumları, dayısının kızı Nakıye Hanım’ın düzenlediği, edebiyat toplum ve kadın sorunlarının konuşulduğu ev toplantılarında atıldı. Dönemin ilk kadın gazetesi Kadınlara Mahsus Gazete’nin yazarlarından Nakıye Hanım sayesinde dönemin kadın haklarına duyarlı yazarı Fatma Aliye ile tanıştı.

Nezihe Hanım, Osmanlı döneminde başladığı çalışmalarına Cumhuriyet kurulduktan sonra devam etti. 1923’te kurduğu Kadınlar Halk Fırkası’nın amacı kadınların siyasal ve sosyal haklarını elde etmek ve korumaktı. Cumhuriyet tarihinin bu ilk fırkası, kendisinden sonra kurulan Cumhuriyet Halk Fırkası tarafından kapatıldı. Gerekçe, kadınların seçme ve seçilme hakkının olmamasıydı.

Türkiye’de kadınların 1930’da yerel seçimlerde oy kullanma, 1934’te milletvekili seçilme hakkı elde etmesi, Nezihe Hanım’ın attığı ilk adımların meyvesiydi.

Fatma Aliye

Evliliğinin ilk on yılını kocasından gizlice kitap okuyarak geçiren Fatma Aliye, “ilk kadın romancı” ünvanına sahip. Yazdığı eserlerde kadın sorununa dikkat çekti, bazı romanları Fransızca’ya çevrildi. Bu eserlerden birinin ismi ise “Cariyelik, Çokeşlilik ve Moda” idi.

Osmanlı İmparatorluğu’nun son, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk dönemlerindeki kadın hareketinden bahis açıldığında ismi anılan Emine Semiye’nin de kardeşiydi.

Fatma Aliye’yi bugün 50 TL’lik banknotlardaki fotoğraftan tanıyoruz.

Halide Edip Adıvar

Kurduğu Kadının Durumunu Yüceltme Cemiyeti (Cemiyeti Teali Nisvan), kadının boşanma hakkı ve erkeğin çok eşliliğin kadının rızasına bağlanması konularında çalışmalar yapıyordu. Cemiyetin kapısı farklı milletlerden kadınlara açıktı.

Kurtuluş Savaşı sırasında mitinglerde yaptığı konuşmalarla ulusal mücadele fikrini kitlelere yayan Halide Edip, Cumhuriyet’in kuruluşunun ardından kapısı kadınlara kapalı Meclis’i de kadın hakları konusunda ikna etmek için de çaba göstermişti. Osmanlı döneminde yetişen ünlü yazar Halide Edip Adıvar’ın ilk milletvekili adaylarından olması tesadüf değildi.

Ulviye Mevlan

Dönemin kadın dergileri kadına aile içi görevlerini hatırlatırken, Ulviye Mevlan çıkardığı Kadınlar Dünyası isimli dergide kadınla erkeğin eşit olduğunu, ancak eşit imkanlara sahip olmadıklarını, bu durum yetişme şekillerinden kaynaklandığını anlatıyordu.

Osmanlı'yı yöneten kadın sultanlar

Osmanlı İmparatorluğu'nu sadece padişahlar değil, kadınlar sultanlar da yönetti. İşte, Osmanlı'yı yöneten ve iktidarda söz sahibi olan kadın sultanlar!

6

Ayşe Hafsa Valide Sultan Büyük Osmanlı padişahlarından Yavuz Sultan Selim'in ikinci eşi olan Ayşe Hafsa Sultan, Kanuni Sultan Süleyman, Hatice Sultan, Fatma Sultan ile Hafsa Sultan'ın annesi. Oğlu, Süleyman'ın tahta çıkmasıyla 'Valide Sultan' unvanını kazanan Hafsa Sultan hem eşi Yavuz Sultan Selim hem de oğlu Kanuni Sultan Süleyman zamanında harem ve devlet yönetiminde söz sahibi oldu.

Hürrem Haseki Sultan Kanuni Sultan Süleyman'ın eşi ve çocukları Şehzade Mehmed, Şehzade Abdullah, II. Selim, Şehzade Bayezid, Şehzade Cihangir, Şehzade Orhan ve Mihrimah Sultan'nın annesi. Hürrem Sultan, oğlu II. Selim'in tahta çıktığını göremedi ve 'Valide Sultan' olamadı.

Haseki Mâhpeyker Kösem Sultan Padişah IV. Murad ve I. İbrahim'in annesi. Osmanlı tarihinde sayılı padişah eşine kısmet olan 'Haseki' ve 'Valide Sultan' unvanlarına sahip. Kösem Sultan hem iyiliğiyle hem de zalimliği ile hatırlanıyor. Etrafındaki fakirlere yardımlarda bulunan Kösem Sultan, borcu yüzünden hapse düşen mahkûmların borçlarını ödemiş ve onların hapisten çıkmalarını sağlamıştı.

Mihrimah Sultan Kanuni Sultan Süleyman'ın Hürrem Sultan'dan olan kızı Mihrimah Sultan da olgun bir yaşa geldikten sonra annesiyle birlikte büyük bir güç kazandı, sadrazam olan eşi Rüstem Paşa'yla birlikte imparatorluğun en güçlü kişilerinden biri haline geldi. Mihrimah Sultan devlet işleriyle o kadar ilgiliydi ki babası Kanuni Sultan Süleyman'ı Malta Seferi'ne çıkmaya ikna etmek için kendi cebinden ödeyeceği paralarla 400 gemi yaptıracağına söz vermişti. Mihrimah Sultan'ın gücü anne ve babasının ölümünden sonra da devam etti. Ölene kadar padişah kardeşi II. Selim'in en yakın danışmanlarından biri olarak kaldı.

Afife Nûr-Banû Valide Sultan Hürrem Sultan'ın gelinlerinden biri olan Afife Nûr-Banû Sultan, padişah II.Selim'in eşi. Kayıtlara göre II. Selim'in, kardeşi Beyazıd'ın öldürülmesinden dolayı bozulan psikolojisiyle devlet işlerinde etkisi azalmış ve Afife Nûr-Banû Sultan söz sahibi olmuştu. Afife Nûr-Banû Sultan, oğlu III. Murat'ın tahta çıkmasıyla 'Valide Sultan' sıfatına erişmişti.

Safiye Sultan Nurbanu Sultan'ın ölümünden sonra eşi üzerindeki etkinliği sayesinde büyük güç kazanan Safiye Sultan'ın etkisi oğlu III. Mehmet'in döneminde de devam etmişti. Eşi ve oğlunun padişahlıkları döneminde sadrazamların sık değiştirilmesinden sorumlu olduğu öne sürülür. Şehzade Mahmut ve annesi, Safiye Sultan'ın iktidarının geleceğini tehdit ediyorlardı. Bu nedenle Safiye Sultan torununu öldürttü, gelinini ise sürgün ettirdi.