Prematüre bebek nedir?

Hamile Eğitmeni Esra Ertuğrul'un prematüre bebeklere ilişkin verdiği bilgiler...

Normal gebelik süresi 38 hafta ile 42 hafta arasında sürer. Gebelik 37 haftadan önce sonlanırsa doğan bebeğe prematüre denir. Prematüre bebeğin yaşı 40 haftalık olana kadar postkonsepsiyonel yaş olarak ifade edilir. Örneğin 28 haftalık dendiğinde konsepsiyondan bu yana 28 hafta geçtiği ve gerçek miadına daha 12 hafta olduğu anlaşılır.

Preamatüre bebek, bebeğin beklenen tarihten daha erken bir zamanda doğduğunda kullanılan terimdir. Normal gebelik süresi 38 hafta ile 42 hafta arasında sürer. Gebelik 37 haftadan önce sonlanırsa doğan bebeğe prematüre denir. Prematüre bebeğin yaşı 40 haftalık olana kadar postkonsepsiyonel yaş olarak ifade edilir. Örneğin 28 haftalık dendiğinde konsepsiyondan bu yana 28 hafta geçtiği ve gerçek miadına daha 12 hafta olduğu anlaşılır. Yenidoğan bebeğin doğum tartısı gebelik yaşına göre uyan %10-90 değerleri arasında ise “doğum ağırlığı gebelik yaşına uygun”, doğum ağırlığı %90 üstünde olanlar için “doğum ağırlığı gebelik yaşına göre fazla”, doğum ağırlığı %10 altında olanlar için ise ""doğum ağırlığı gebelik yaşına göre düşük” terimleri kullanılmaktadır. Buradan da anlaşılacağı gibi her düşük doğum tartılı bebek prematüre olmayabilir. Zamanında doğduğu halde iyi gelişmemiş ve “zayıf” olabilir. Prematüre doğan bebekler ne kadar prematüre doğduklarına göre farklılıklar gösterirler. Bazıları sadece sınırda prematüredir ve kısa bir süre hastanede kaldıktan sonra taburcu edilip zamanında doğan bir yenidoğan bebek gibi izlenebilirler. Bazıları ileri derecede prematüredirler ve hastanede çok uzun süre kalmak zorunda kalırlar. Prematüre doğan bebeğinizle karşı karşıya kalabileceğiniz problemleri bilmek için önce bebeğinizin ne kadar prematüre olduğunu bilmelisiniz.

Doğdukları gebelik haftasına prematüre bebek sınıflaması:

24–31 Hafta: İleri derece prematüre

32- 35 Hafta: Orta derece prematüre

36- 37 Hafta: Sınırda prematüre

Doğum tartısına göre prematüre sınıflaması:

Düşük Doğum Ağırlığı: Bebeğin doğumda 2500 gramdan az olması

Çok Düşük Doğum Ağırlığı: Bebeğin doğumda 1500 gramdan az olması

İleri Derecede Düşük Doğum Ağırlığı: Bebeğin doğumda 1000 gr.dan az olması

Prematüre doğumun nedenleri nelerdir?

Prematüre doğumun birçok nedeni vardır. Ana rahmindeki bebek, rahim ve plasentayı üçlü bir ünite olarak kabul edersek bu ünitenin her bir üyesine ait sorunlar ayrı ayrı prematüre doğum nedeni olabilir.

Anneye ait nedenler:

Annenin gebelik sırasında yaşam şeklindeki hatalı tercihler prematürite nedeni olabilir. Alkol, sigara, uyuşturucu kullanımı. Beslenme bozukluklarına bağlı kilo alınamaması, bakımsızlı ve aşırı yorgunluk ile aşırı stres de prematüriteye neden olabilir.

Anne yaşı: 18 yaş öncesi ile 35 yaş üstü gebelikler prematüre doğum için riskli sınırlardır.

Sık doğum: Doğum kontrolünün iyi yapılamadığı ülkemizdeki gibi toplumlarda prematüre doğum sıklığı daha fazladır. İki gebelik arasındaki sürenin 2 seneden kısa olması halinde prematüre doğum olasılığı artar.

Annede kronik hastalıklar: Akciğer, karaciğer, böbrek ve kalbe ait kronik hastalıklar erken doğum içim risk oluştururlar.

Tansiyon: Annede hipertansiyon durumunda, kan dolaşımından beslenen bebeğin olumsuz etkilenmesine neden olarak erken doğum gerçekleşebilir. Annede hipertansiyon varsa aynı zamanda bebeğin kilo alımı da geri kalır.

Enfeksiyonlar: Annedeki her tür enfeksiyon amnion sıvısında bulaşmaya ve erken doğuma neden olabilir.

Genital nedenler: Rahimin küçük olması, rahim tümörü gibi rahime ait yapısal bozukluklar.

Servikal Yetersizlik: Rahim boynunda yumuşama ve gevşeme sonucu rahmin fetüsü taşıyamamasıdır.

Plasentaya ait nedenler:

Plasentanın yapısal bozukluklarında da erken doğum gerçekleşebilir. Yapısal bozukluklar dışında plasentaya ait bazı patolojiler de şunlardır:

Plasenta dekolmanı: Rahim iç yüzüme iyice yapışmış olan plasenta bir şekilde ayrışmaya başlar ve erken doğun meydana gelir.

Plasenta previa: Plasenta rahmin alt kısımlarına yerleşirse gebeliğin ilerleyen haftalarında rahmin gerilmesi erken doğumu tetikleyebilir.

Bebeğe ait nedenler:

Çoğul ebeliklerde bebek sayısı arttıkça erken doğum riski de artar. Doğumsal anomalisi olan bebeklerin erken doğum riski daha fazladır.

Prematüre bebekteki hassasiyetler nelerdir?

Yumuşak bir dokunuş her şeyi değiştirebilir. Bu durum çocukların fiziksel ve duygusal gelişiminde önemli bir farklılık olabilir ancak, aileden veya hastane personelinden beklenen birebir deri teması çoğu zaman bunu unutuyor. Bebekler 40 hafta boyunca amniyotik sıvının içerisinde güvenle büyürken, erken doğan bebekler dramatik durumlar tecrübe ediyorlar. Örneğin, erken doğan bebekler anneleriyle uzun bir süre temas kuramayabiliyor, ameliyat olmak zorunda kalabiliyor ve ne yazık ki cilt ve kaslarında yer çekiminin etkilerini daha yoğun hissediyorlar. Uzmanlara göre çok erken yaşlarda maruz kalınan acı dolu tecrübeler, bebeklerin beyin gelişiminde uzun vadeli etkiler yapabiliyor. Ancak, bebeklerin nazik bir dokunuşa verdikleri tepkinin onlarda nasıl değişiklik yaptığı, gelişimlerini ne derece etkilediğini açıklamak güç.

Nazik bir üfleme

Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan bir çalışmada bebeklerin kafalarına elektrotlar bağlandı ve ciltlerine üflenen nazik bir havanın sonucunda beyinlerinin nasıl tepki verdikleri araştırıldı. Araştırmada kullanılan bebekler, anne karnında veya dışarıda 40 haftalarını tamamlamış bebekler, erken doğanlarda ise ortalama 36 haftalık bebekler kullanıldı. Araştırmanın sonuçlarından bazılarına göre, 24 ile 36 haftalık bebeklerin nazik dokunuşlara olan reaksiyonları hafif, özellikle de 38 ve 42 hafta aralığındaki bebeklerle kıyaslandıklarında. Bebeklerin acıya karşı gösterdikleri reaksiyonun, nazik bir dokunuşa gösterdikleri reaksiyondan daha fazla olduğu biliniyor. Her ne kadar ağrı kesici ilaçlarla bu acılar giderilse de, beyin o acılı tecrübeleri de kaydediyor. Ancak, umut verici olan gelişme şu ki, erken doğmuş dahi olsalar aile bireyleriyle zaman geçirmeyi başarmış bebekler, nazik dokunuşlara karşı daha farklı tepkiler veriyorlar. O dokunuşları daha fazla hissediyorlar.

Prematüre bebekte iletişim ne zaman başlar?

Zamanından önce doğan bebeklerle tam zamanında doğan bebekler arasındaki reaksiyon farkının benzer olup olmadığı net değil. Dokunmanın ve duymanın gelişen ilk duyular olduğu da biliniyor. Bebekler de doğdukları ilk zamanlarda, bu yetilerle öğreniyorlar ve yeni tecrübeler kazanıyorlar. Bu edindikleri tecrübeler, aileleriyle kurdukları ilk iletişim yöntemleri oluyor. Kabul ediyoruz ki bebekler acıyı hissediyorlar ve bundan negatif etkileniyorlar, ancak bu çalışmayı yürüten uzmanlara göre onların acıyı hissedebiliyor olmalarından çok, nazik dokunuşlarla gelişimlerini dengelemeleri asıl önemli olan durum. Cilde nazik dokunuşlar aracılığıyla aktif hale gelen bazı liflerin sinir hücrelerinde var olduğu biliniyor ve bu aktif hale gelmiş lifler, beynin gelişiminde önemli rol oynuyorlar. Erken doğan bebekler ise, bu aktif hücreleri yoğun bir şekilde hissedebiliyorlar ve bu hisle beyinlerine dalgalar gönderiyorlar. Nazik dokunuşların eksik olduğu gelişimde hayvanlar üzerinde farklı davranışlar belirlendi. Yalanma eksikliğiyle büyüyen köpekler daha agresif ve stresli hale geldiler örneğin. Aynı zamanda, bazı bulgulara göre otizmli bireylerde devam eden çalışmalarda, dokunmanın önemi değişiklik gösteriyor ve şu an bu nazik dokunuşların önemi daha da önemli hale geliyor. 27 haftalık doğan bebeklerin %25 kadarında otizm olduğuna dair bazı çalışmalar mevcut. Burada ilginç olan, bebekle ilgilenmenin, onu sallamak ya da tutmak değil, yalnızca ona nazikçe dokunmak ve onun teninde varlık hissettirmenin öneminin bu kadar yoğun etkilere sebep verebiliyor olması. Bunu bilmek, bebek yoğun bakımı önünde çaresizce ve çıldırmış gibi bekleyen anne babalar için de oldukça önemli olsa gerek. Ona nazik bir şekilde her dokunduklarında, bebeklerinin gelişimine bir şekilde hizmet ettiklerini bilmek, onlara mutlaka iyi gelecek.

Kaynak

Prematüre bebek bakımının püf noktaları nelerdir?

Acıbadem Altunizade Hastanesi Neonatoloji (Yenidoğan Bilimi) Uzmanı Doç. Dr. Ferhat Çekmez, bazıları yalnızca 750 gram ağırlığında ya da 28. haftadan önce doğan bu minik savaşçıların nasıl hayata bağlanabildiğini anlattı.

Dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de görülme sıklığı artan prematüre doğumlar bebek için olduğu kadar aileler için de oldukça zorlu bir dönemin başlaması anlamına geliyor. Prematüre bebeklerin hangi haftada ve ağırlıkta doğduğunun herhangi bir araz kalmadan sağ kalma oranı konusunda çok belirleyici olduğunu dile getiren Neonatoloji Uzmanı Doç. Dr. Ferhat Çekmez, doğum haftası 32 hafta ve üzeri olan bebeklerde yaşam oranının yüzde 95’lere ulaşmasına karşın, 28 haftanın altındaki bebeklerde bu oranın yüzde 50’lere kadar inebildiğine dikkat çekiyor. Doç. Dr. Ferhat Çekmez, anne babaların prematüre bebeklerin sağlıklı gelişimi için üzerinde durması gereken başlıkları şöyle sıralıyor.

İlk 2 yıl uzman ellere teslim edin!

Büyüme ve gelişmenin en hızlı olduğu ilk 2 yıllık dönem, prematüre bebekler için iki kat daha önemli. Bu dönemde birincil amaç bebeği hayata bağlamak ve herhangi bir engeli olmasının önüne geçmek. Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de tıpta bu alandaki gelişmeler ve yüksek bakım kalitesi sayesinde prematüre bebeklerin sağlıklı yaşam şansının çok arttığını belirten Doç. Dr. Çekmez, prematüre bebek yoğun bakımdan taburcu olduktan sonra bebeğin kontrollerinin en az 2 yıl mutlaka bir yenidoğan uzmanı veya bu konuda deneyimli bir çocuk doktoru tarafından yapılması gerektiği konusunda anne babaları uyarıyor.

Fiziksel ve nörolojik gelişimi yakından takip edin

Prematüre bebekler için önemli konulardan biri fiziksel ve nörolojik gelişimlerinin normal olarak devam etmesi. Bunu sağlamak için bebeğin aylık kilo, boy ve baş çevresi artışının ve nörolojik gelişiminin yakından takip edilmesi kritik önemde. Yüksek riskli bebekler gerekli durumlarda erken müdahale programına alınarak fizyoterapileri başlatılıyor. Ayrıca bebeğin göz ve işitme taramalarının da zamanında ve eksiksiz yapılması gerekiyor.

Yatış pozisyonuna dikkat edin, yumuşak yataktan kaçının

“Ani Bebek Ölümü Sendromu” prematüre bebeklerde daha sık görüldüğü için bebeğin yatış pozisyonuna azami dikkat edilmesi gerekiyor. Bebekler için en uygun uyuma pozisyonu sırtüstü yatış. Ayrıca başlarında kalıcı şekil bozukluklarına sebep olmamak için bebeğin yatış pozisyonunun her 3-4 saatte bir değiştirilmesi ayrıca önem taşıyor.

Ufak tefek yapısı nedeniyle bebeğin içine gömülme olasılığını ortadan kaldırmak için bebek yatağının orta sert veya sert olarak seçilmesi, ancak bebeğin etrafındaki koruma yastıkları ve oyuncaklar için yumuşak malzemelerin tercih edilmesi gerekiyor. Tam dokuma yerine delikli battaniyeler kullanılması da bebeğin boğulma riskini minimuma indirecek bir önlem.

Hijyen kurallarına harfiyen uyun

Prematüre bebekler bağışıklık sistemleri tam olarak gelişmediği için enfeksiyonlara daha açık olduklarından çok kalabalık ortamlara girilmemesi gerekiyor. Bebeği hastalıklardan korumak amacıyla tüm aşıların kronolojik yaşa göre ve doz azaltımı yapılmadan uygulanması da şart. Genel hijyen kurallarına harfiyen uyulması ve bebeğin alt bezinin uygun sıcaklıkta değiştirilerek temizliğinin sağlanması da çok önemli. Bebeğin alt bakımında yalnızca su ve pamuğun tercih edilmesi ve pişik olmadıkça krem kullanılmaması dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta. Bebek sadece altını ıslatmışsa bile 3-4 saat aralıklarla mutlaka bez değişimi yapılması gerekiyor.

Ortam sıcaklığını koruyun

Bebeğin vücut ısısının korunması için uygun ortam sıcaklığının sağlanması (25 santigrat derece), bu sıcaklığın sabit tutulması ve takip edilmesi gerekiyor. Bebeğe pamuklu kıyafetler giydirilmesi de bu konuda önerilenler arasında.

Haftada 3’ten fazla yıkamayın

Bebekler için uygun banyo sıcaklığı 37 santigrat derece. Bu sıcaklıkta hazırlanan banyolarda bebeğin cilt pH’ına uygun yıkama losyon ve şampuanları tercih edilerek yıkama yapılması öneriliyor. Haftada 2-3 kereden fazla yıkamak ciltlerinde kuruma ve pullanmaya neden olabileceğinden tavsiye edilmiyor.

Prematüre doğumlar neden artıyor?

Prematüre doğumların artışında çok erken veya geç yaşta hamile kalmak, gelişen tüp bebek yöntemleri ve bu nedenle çoğul gebeliklerin artması, sigara kullanım oranlarının kadınlar arasında da artması gibi nedenlerin yanı sıra anne karnında gebeliğin yakın takip edilmesi ile sorunların erken tespit edilip bu bebeklerin yaşam şansının artması için gebeliğin erkenden sonlandırılması gibi faktörler etkili oluyor. Bunların dışında şu faktörler de erken doğuma neden olabiliyor: