Bu içerik Dahiliye Uzmanı Dr. Hatice Çalışkan, tarafından kaleme alınmıştır.

Sağlıkta eşitlik kapsamında her bireyin sağlık hizmetinin bir parçası olan ilaçlara erişimi de kolay olmalıdır. Tedaviye ulaşılabilirlik anlamında gerekli olan bu durum doğru yönetilmediğinde, gereksiz ve fazla ilaç kullanımına yol açmaktadır. Dünyada ve ülkemizde yanlış ve gereksiz ilaç kullanımı büyük boyutlara ulaşmıştır. Bu durum ekonomik maliyetin yanında, antibiyotik gibi ilaçlara direncin gelişmesine, ilacın yan etkilerinin artmasına ve ölüm gibi kötü sonuçlara yol açmaktadır. Bu nedenle, ilaçların gereksiz ve uygun olmayan kullanımlarını azaltmak amacıyla çeşitli yöntemler geliştirilmeye başlanmıştır. Akılcı ilaç kullanımı da bu amaçla ortaya çıkan bir kavramdır.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre akılcı ilaç kullanımı, “kişilerin klinik bulgularına ve kişisel özelliklerine göre uygun ilaca, uygun süre ve dozda, en düşük maliyetle ve kolayca ulaşabilmeleri” olarak tanımlanmıştır ve toplum sağlığını korumak amacıyla ortaya çıkmıştır. Örnek vermek gerekirse, gerekli olmadığı halde antibiyotik kullanımı daha dirençli bakterilerin ortaya çıkmasına ve antibiyotiklerin etkisini yitirmesine yol açmaktadır. Bu nedenle:

• Antibiyotiğe başlanmadan önce mutlaka bir doktora başvurulmalıdır.

• Ayrıca, tedavi rehberlerine uygun olmayan ilaçların başlanması gereksiz maliyet artışına ve tedavide aksamaya yol açmaktadır.

• Yaşla beraber bazı ilaçların daha farklı yan etkileri olmaktadır, bu nedenle yaşlılarda ilaç seçimi yaparken dikkatli olunmalıdır.

• Çoklu ilaç kullanımı olan kişilerde ilaç etkileşimlerinin gözden geçirilmemesi nedeniyle yan etki oranları ve istenmeyen etkiler artmaktadır.

• Tüm bunları önlemek akılcı ilaç kullanımı uygulamalarıyla mümkündür.

Akılcı ilaç kullanımı için yapılması gerekenleri sıralayacak olursak:

• Muayene sırasında doktor hastanın kronik hastalıklarını gözden geçirmelidir. Kullanmakta olduğu reçeteli ve reçetesiz ilaçları ve dozlarını sorgulamalıdır.

• Hasta ve hasta yakınları tüm kullandıkları ilaç ve dozları hakkında doğru ve eksiksiz bilgi vermelidir.

• İlaç seçimi yapılırken hastanın mevcut hastalıkları değerlendirilmelidir. Karaciğer veya böbrek yetmezliği olup olmadığından emin olunmalıdır. Hastanın yaşı, gebelik veya emzirme durumu dikkate alınarak tedavi planlanmalıdır.

• Yeni bir ilaca başlarken, kullanmakta olduğu ilaçlarla etkileşimi göz önünde bulundurulmalıdır.

• Hasta ve hasta yakınlarına ilacın hangi dozda ve ne kadar süreyle kullanılacağı açıkça anlatılmalıdır. Ayrıca, besinlerle etkileşimi ve olası yan etkiler hakkında mutlaka bilgi verilmelidir.

• İlaçların son kullanma tarihine dikkat edilmeli, ambalajı yırtık veya açılmış ilaçlar alınmamalıdır.

• Eczacılar ilacın kullanım şeklini doğru bir şekilde ve reçeteye göre anlatmalıdır. Ayrıca, muadil ilaç verirken hasta bilgilendirilmelidir.