Çocukların olumsuz davranışlarının şifresini çözmek

Çocuklar duygularını tanıma, adlandırma ve ifade etme becerileri gelişene kadar psikolojik zorluklarını davranışsal semptomlarla gösterme eğilimindedirler. Ancak bu bilinçli bir ifade durumu değil, daha çok gelişimsel bir süreçtir. Çocuk kliniğinde yaptığımız bu davranışsal belirtilerin şifrelerini çözmek, altında yatan esas sıkıntı oluşturan durumu anlamaktır. Bunu anladıktan sonra çocuğun anlayacağı şekilde çocuğa anlatma ve hem çocuğa hem de aileye baş etmeye ve güçlenmeye dair yapılacaklar ile ilgili rehberlik etme süreci başlar. Bu nedenle ebeveynleri zorlayan olumsuz davranış değişimleri aslında biz uzmanlar için hemen her zaman çocuğun “yardım çığlığıdır” ve hiç olmamasındansa olması yeğdir. Çocuk yetişkin dünyasınca en çok bu şekilde fark edilir. Nasıl bir bebek ağlamadıkça her şeyin yolunda olduğu düşünülüp, bazı ihtiyaçları (kucağa alınma, oyun, sıkılma, alt değiştirme vb.) zamanında ya da yeterince iyi anlaşılamayacak ise bazen çocuk da korkmadıkça, bağırmadıkça, kekelemedikçe, agresif, heyecanlı ya da içedönük davranışlar göstermedikçe iç dünyasındaki çatışmalar fark edilemez. Dolayısıyla olumsuz davranışların bir sinyal olduğu ve çözümlenmesi gerektiği unutulmamalıdır.

Aşağıdaki tabloda bazı yaygın görülen davranışlar ve aslında bu davranışın altında yatan çocuğun iç dünyasındaki zorluğun ne olabileceğine dair bazı bilgiler bulabilirsiniz. Bu da ebeveynlere “bizim çocuk niye böyle” dışında sorular sormalarında yardımcı olabilir.

Kaynak: lemonlimeadventures.com

Tablodaki örnekler yaşamsal durumlara yönelik duygusal tepkiler için çocuk dünyasını anlamada bir kapı açabilir. Ancak daha ağır stres durumları, kronik zorluklar ya da travmatik durumlar karşısında çocuklarda görülen davranışsal semptomlar için çocuğun aslında sağlıklı tepki verdiği, bunun mevcut anormal duruma verilen normal bir tepki olduğu unutulmamalıdır. Yani çocuk değil maruz kaldığı durum son derece problemlidir, çocuk bir becerisi zayıf olduğu için değil, sağlıklı bir insanın sinir sisteminin karşılayabileceğinin ötesinde bir duruma maruz kaldığı için tepki veriyordur. Bu da tabii ki yine hiç tepki verilmemesinden yeğdir ve bu sürecin mutlaka psikolojik tedavi ve takip gerektirdiği unutulmamalıdır.

Not: 3-12 yaş arası çocukların başetme becerilerini güçlendirmek için “Çocuklar için Yaratıcı Baş etme Becerileri/Bonnie Thomas” kitabından faydalanabilirsiniz.