Emzirilen bebeğin uyku düzeni

Annelerimizin pek çoğu bebeklerinin gelişimi üzerine iki temel soru sormaktadırlar. Bunların ilki beslenme düzeni ve diğeri de uyku düzeni üzerinedir. Çünkü bu iki şeyin bebeğin sağlıklı gelişimi için birincil öncelikte olduğu düşünülür. Daha önce bebeğin beslenme, yani emzirilme düzeninden söz etmiştik. Bu yazıda da, bebeğin “Uyku düzeni” ele alınacaktır.

Annelerimizin bebeklerin uyku düzenine ilişkin karşılaştıkları keskin kalıplar, çoğu zaman bebeğin ve çevrenin sahip olduğu değişkenleri göz ardı ederek, annenin bu konuda strese girmesine neden olabilir. Anne, yaşadığı stres nedeniyle ailenin günlük yaşam düzeni ve bebeklerinin günlük yaşam düzeni arasında bir denge kurmakta zorlanabilir. O nedenle hem uyku düzenine hem de aile düzenine ilişkin konuları detaylı değerlendirmek gerekir.

Anneler, bebeklerin uyku düzeninin nasıl olması gerektiğiyle ilgili çok sayıda uzman görüşüyle, yazılı bilgilerle ve çevrelerindeki kişilerin tavsiyeleriyle karşılaşırlar. Bu verileri dikkate almadan önce, annenin öncelikle bebeğinin sağlığını, gelişimini ve mutluluğunu; sonra da kendisinin ve ailesinin yaşam düzenini değerlendirmesi son derece önemlidir.

Bu anlamda annenin dikkate alması gereken değişkenleri kısaca sıralayalım:

• Bebeğin sağlık faktörleri: hastalık dönemleri, alerji, diş çıkarma, egzama ve cilt kaşıntıları
• Bebeğin gelişim faktörleri: Büyüme atakları (beceriler, konuşma, emekleme ve yürüme ile birlikte ilerler), oyun, uyaran alma ve yorulma ihtiyacı
• Bebeğin duygusal faktörleri: Annenin kokusuna ve emmeye duyduğu ihtiyaç, babayla daha fazla vakit geçirme isteği, uyku sırasında bebeğin kendini güvende hissettiği yerler
• Aile faktörü: Ailenin uyku/uyanıklık düzeni, annenin ve babanın genetik temelli uyku ihtiyaçları, anne ve/veya babanın çalışma saatleri
• Çevre faktörü: Yaşanan coğrafyanın gündüz gece düzeni, mevsimler, ev koşulları, bebeğin beslenme, banyo, oyun, uyku düzenlerinin ritmi.

Uzmanlar tarafından belirlenmiş olan bir takım uyku süreleri vardır. Genellikle aileler, bebeklerinin uyku düzenleri bu sürelere uymuyorsa bebeklerinin “Uyku sorunları” olduğunu ve “Uyku eğitimi” vermeleri gerektiğini düşünür. Oysaki bebeğin uyku alışkanlığı, eğitimle değil belirli bir düzen oluşturarak düzenlenebilir ve sürdürülebilir hale gelebilir. Anneler, bu düzeni oluşturmadan önce mutlaka yukarıda sıralanan değişkenleri de dikkate almalıdır.

Ortalama olarak kabul edilen uyku süreleri nelerdir?

Bu süreler, ortalama tahmini sürelerdir ve bütün bebeklerin farklı olduğunu unutmamak gerekir. Kimi bebekler bu sürelerden daha kısa, kimi bebeklerse daha uzun uyuyabilir. Yeni doğan döneminde bebekler, günde ortalama olarak 16 saat civarı uykuya ihtiyaç duyarlar. Bebek büyüdükçe uyku süreleri de azalmaya başlar. Örneğin, 3. aya kadar bu süre 14-15 saate, 3. aydan sonra 13-14 saate iner ve 6. aydan itibaren de bu süreler biraz daha kısalacaktır. Bu süreler, bebeğin kesintisiz bir uyku uyuyacağı anlamına gelmemelidir. Kimi bebeğin gündüz uyku süreleri daha uzun gecesi daha kısa, kimi bebeğinse gündüz uykusu kısa gece uykusu uzundur. Burada esas olan günlük toplam uyku süreleridir.

Emzirilen bebekler, formül mamayla beslenen bebeklere oranla daha sık uyanabilirler. Bunun en önemli nedeni, anne sütünün ideal olan hızda sindirilmesidir. Anne sütünün bebeğin midesinde tam olarak sindirilmesi yaklaşık 1,5 saatlik bir sürede gerçekleşir. Dolayısıyla emzirilen bebeklerin geceleri uyanıp emmek istemesi son derece normal ve sağlıklı kabul edilmelidir. Bebeğin sık emmeye ve beslenmeye olan ihtiyacı, gece boyunca da devam eder. Bu nedenle yapılan çalışmalarda, emzirilen bebeklerde ilk 6 ay bilinemeyen bir sebeple gerçekleşebilen “Ani beşik ölümü” (SIDS) görülme riskinin düşük olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca, yine yapılan araştırmalarda bebeklerin üçte ikisinin, günlük toplam süt alım miktarının %20’sini gece emmelerinden aldıkları düşünülmektedir. Bu anlamda, bebeğin gece boyunca ihtiyaç duydukça emzirilmesi, ihtiyaçlarının karşılanması bakımından oldukça önemlidir.

Uluslararası bir emzirme danışmanı olan Kelly Bonyata’nın notlarına göre, emzirilen bebekler, gece boyunca yaygın olarak sık uyanmaktadır. Bazı emzirilen bebekler ise birkaç aydan sonra gece boyunca düzenli uyumaya başlayabilir. Yapılan kapsamlı araştırmalar sonucunda emziren annelerin bebekleriyle birlikte uyuması önerilmektedir. Çünkü anne ve bebeğin gece boyunca birlikte uyuması (co-sleeping), bebeğin gece boyunca daha düzenli beslenmesini ve annenin de geceyi dinlenerek geçirmesini sağlamaktadır. Ayrıca, birlikte uykunun anne ve bebek arasındaki bağı ve de bebeğin güven ihtiyacını güçlendirdiği düşünülmektedir.

Bebeklerde uyku düzeni nasıl oluşturulabilir?

Uyku düzeni, günlük düzenin bir parçasıdır. Bebek, gün içinde düzenli bir ritim takip ettiğinde uyku zamanlarına da daha kolay adapte olacaktır.

Uyku rutinleri oluşturun

Güven duygusu: Anne ve babanın birlikte akşam saatlerinde bebeklerine gösterdikleri ilgi çok önemlidir. Bebek, bu sayede “Benim bir annem ve babam var” der, kendini güvende hisseder. Bu ilginin her gün düzenli olarak bebeğe sağlanması, günlük düzenin bir parçasını oluşturabilir.

Banyo: Her akşam uyku öncesinde bebeğin ılık bir banyo yapıp rahatlatılması, bebeğin hem uykuya geçişini kolaylaştırır hem de her gün uyku vaktinin sinyalini verir.

Ninniler: Bebeklere en derin huzuru annelerinin sesleri ve kokuları verir. Bu nedenle, bir uyku rutini olarak ninniler çok önemlidir. Annenin sesiyle sıcak fısıldamaları ve konuşmaları da aynı görevi görecektir.

Uyku ortamı: Bebeğin uyuduğu ortamın karanlık, havalandırılmış, sessiz ve sakin olması önemlidir.

Emzirin

Bebeğinizi uyku öncesinde mutlaka emzirin, yerine daha tok tuttuğuna inandığınız başka alternatiflerle beslemeyi seçmeyin. Emzirilen bebeklerin sindirim sistemleri gece boyunca düzenli çalışır. Anne sütünde bulunan bileşenler, hormon ve enzimler bebeğin gece uykusu sırasında uyku ihtiyaçlarını karşılamasında idealdir. Emzirilen bebekler daha dengeli REM düzeyleri göstermekte ve fiziksel olarak daha iyi dinlenmektedirler. Anne sütünün rahat sindirilmesi, bebeğin solunum sistemini de olumlu destekler. Ayrıca, yapılan araştırmalar göstermiştir ki, katı ve tok tutan gıdalar uykuyu kolaylaştırmamakta, aksine sindirim ve solunum sistemi yorulduğundan dinlenme ve uyku daha kalitesiz hale gelmektedir. Bebeklerin, yarı dolu bir mide ile daha derin uyudukları anlaşılmıştır.

Bazı çevreler, bebeklerin gece emzirilmelerinin geceleri uyanma alışkanlığı yarattığına dair bir düşünce dile getirebilirler. Ancak, bu konuyu özetle şöyle açıklayalım; eğer bebekler geceleri uyanıp emmek istiyorlarsa buna ihtiyaç duyuyorlardır. Bu ihtiyaçlarının nedeni, beslenme ve karın doyurmanın yanı sıra güven ve sevgi ihtiyacıdır. Bu konuda yapılan araştırmalar, bebeklerin annelerine duydukları ihtiyaç sürdüğü sürece karşılandığında ileriki dönemlerde daha güvenli ve stressiz bir uyku uyuduklarını ortaya koymuştur.

Sonuç olarak emzirme, sadece beslenme, sevgi ve huzur kaynağı değil bebeğin uyku ve uyanıklık sürelerini düzenleyen, daha iyi dinlenmesini, dolayısıyla da daha sağlıklı gelişmesini sağlayan bir eylemdir.

Yararlanılan kaynaklar:

1. de Weerd AW, van den Bossche RA. (2003) The development of sleep during the first months of life Sleep Med Rev 7(2):179-91
2. Mindell JA, Sadeh A, Wiegand B, et al. (2010) Cross-cultural differences in infant and toddler sleep. Sleep Med. 11(3):274-80
3. McGraw K, Hoffmann R, Karker C, Herman JH. (1999) The development of circadian rhythms in a human infant Sleep 22(3):303-10
4. 
4. Tsai SY, Barnard KE, Lentz M, et al. (2011) Mother-infant activity synchrony as a correlate of the emergence of circadian rhythm. Biol Res Nurs. 13(1):80-8

1. Harrison Y. (2004) The relationship between daytime exposure to light and night-time sleep in 6-12 week-old infants J Sleep Res 13(4):345-52
2. http://kellymom.com/parenting/nighttime/sleep/
3. Academy of Breastfeeding Medicine. (2008) Protocol 6 Co Sleeping and Breastfeeding http://www.bfmed.org/Media/Files/Protocols/Protocol_6.pdf
4. McKenna JJ, McDade T. (2005) Why babies should never sleep alone: a review of the co-sleeping controversy in relation to SIDS, bedsharing and breast feeding. Paediatr Respir Rev. 6(2):134-52