Dijital bağımlılıklardan kurtulmak

Merhaba Canım Kardeşim,

Yılın ilk ayını acılarla arkamızda bıraktık. Güzel ülkemizde liyakatsizlik, cahillik ve vurdumduymazlık sonucu oluşan felaketler, anlamak isteyene çok şeyler anlatıyor ama nedense ders almak konusunda oldukça tembel bir toplumuz. Ben bunun nedenlerinden birini de çağımızın hastalığı olan dijital bağımlılıklar ve uyuşma olarak görüyorum. Ekran karşısında uyuşturulan zihinlerin tepkisiz kitleler oluşturduğunu fark ediyorum. O yüzden de bu yazımda biraz daha çözüme yönelik, aksiyon aldırtacak önerilerde bulunmayı deneyeceğim.

Biliyorum ki kardeşim, sen yardım edersen “ben de varım dersen” biz bu işi birlikte başarabiliriz. Çağımızda hemen hemen herkes belli ölçüde bir şeylere bağımlı. Özellikle teknolojinin gelişmesi, sosyal medya ve dijital eğlence platformlarının sayısının artmasıyla insanların ekran karşısında geçirdiği süre günden güne artıyor. Bu durum da zihni uyuşturulmuş insan kitleleri yaratıyor. Ve biz gün sonunda gerçekçi tepki veremeyen, her şeyi klavye başında halledebileceğini düşünen uyuşmuş yığınlar oluyoruz. Ben istiyorum ki sevgili kardeşim, elimizdeki telefonlar bizi yönetmesin. Biz onları yönetelim. Ekrandan fark ettiklerimizi gerçek hayatta kalıcı aksiyonlara dönüştürebilelim.

Günümüzde birçok ebeveyn çocuklarının ekran saatini kısıtlamak için önlemler almaya çalışıyor. Uzmanlara gidiliyor, uygulamalar kuruluyor ama ne hikmetse kendi bağımlılıklarının farkına varamıyorlar. Bu gruba hepimiz dahiliz aslında. Çünkü yaşam büyük ölçüde dijitalleşti ve gelecek tamamen bunun üzerine kurgulanıyor.

Nasıl böyle bir gerçekliğe mesafeli olabilir, kendimizi ve çocuklarımızı koruyabiliriz?

• Problemin kökeni: Dijital bağımlılığın hangi ihtiyacın yerine geçtiğini bulmak

Bağımlılıklar bağlanma ihtiyacından da doğabiliyor. Bu yüzden eğer durum çok ciddiyse ve çalışmak dışında saatlerce ekran başında kalınıyorsa (TV, telefon, bilgisayar) bir uzmandan yardım alınması gerektiğini düşünüyorum sevgili kardeşim. Sonuçta herkes bağlanma ihtiyacı duyar. Doğru ve sağlıklı ilişkilere sahip olamadığımızda ekranlar karşısında geçirdiğimiz süre de artabilir. Derin ve köklü problemler için her zaman terapiyi öneriyorum.

• Çalışma, eğlence ve ekran saatlerini ayarlamak

Kendim de çalışırken olabildiğince cep telefonumdan uzak durmaya çalışıyorum. İnternet bağlantısını kesip, tüm bildirimleri kapatıp, telefonumu mümkünse başka bir odaya koyuyorum ki elim alışkanlıktan dahi olsa telefona gitmesin. Dikkat süremi olabildiğince uzun tutmak istediğim için bunu yapıyorum sevgili kardeşim. Evde de akşamları mesajlara bakmak için belli zaman aralıkları belirliyor o zaman dilimleri dışında telefonu yine kendimden uzak bir yere koyuyorum. TV ve bilgisayar için ise kişisel irade devreye giriyor. Sonuçta uzun saatler çalışmak için ekran karşısında kalmak da sağlıklı değil. Çalışırken her saat başı ayağa kalkmaya ve biraz fiziksel harekette bulunmaya çalışıyorum. Sen de sana iyi gelen şeyleri yapabilirsin.

• Hayatı tekrar eğlenceli hale getirmek

Ev halkıyla akşam saatlerini TV veya bilgisayar karşısında geçirmek yerine eskiden yaptığımız eğlenceli aktivitelere geri dönüş yaptık biz bu aralar. Bazı akşamlar kutu oyunları, bazı akşamlar tavla, okey ve hatta iskambil oyunları oynuyoruz ailecek. Tabi ki sadece eğlencesine. Haftada bir ya da iki de birlikte seyrettiğimiz ortak aile dizisi dışında televizyon karşısında çok zaman geçirmemeye çalışıyoruz. Sen de bazı akşamlar yürüyüşe çıkabilir belki de komşularını ziyaret edersin. Ne dersin bu önerime?

• Bilgisayar oyunları gibi ciddi bağımlılık yapan ve uzun ekran süresi yaratan hobilerle ilgili düzenlemeler

Bu konu çok detaylı ele alınması gereken bir konu olmakla birlikte benim büyük oğlumla yaptığım anlaşmaları örnek olarak yazmak isterim canım kardeşim, belki sen de feyz alırsın diye. Dersler ve ödevlerin öncelikli olduğu konusunda mutabıkız. Oğlum, artan vaktini uyku saatine geçene kadar olan zamanda kendi programlamak konusunda özgür. (Artık nerdeyse on beş yaşında olacak bir bireyden bahsediyorum.) Her saat başı o koltuktan kalkması gerektiğini, sağlıklı beslenip, vaktinde yatması gerektiğini biliyor. Yapmadığı her şeyin kendine zarar verdiğini de. Bunu deneyimleyebilmesi için ona bazı zamanlarda alan tutuyorum. Sonuçta hata yapmaya ihtiyacı olan bir yaşta. Fakat bir hatayı da onlarca defa tekrarlaması öğrenmediği anlamına geleceği için öğrenme yolculuğunu kolaylaştırmak için de anne olarak elimden gelen rehberliği ve şefkati gösteriyorum ona. Yalnız olmadığını ve sonuna kadar desteklendiğini biliyor.

Biz buralara gelene kadar onunla bu konuda oldukça zorlu zamanlardan geçtik. Ebeveyni olarak bilgisayarı tamamen yasakladığım zamanlar olmakla birlikte aslında yasaklara hiç inanmıyorum canım kardeşim. Biliyorsun ki benim yolum, kişisel iradenin geliştirilmesi üzerine. Büyük oğlum da büyüdükçe bu konuda gayet iyi ilerliyor çok şükür. Okul ve oyun dengesini, sağlıklı yaşam ve ekran süresi konusunu artık kendisi ayarlayabiliyor. Okullarda verilen dijital güvenlik dersleri bilinçlenmesi konusunda çok faydalı oldu. Benim bilişim teknolojileri konusunda ve internetten gelebilecek tehlikeler konusunda bilgili bir ebeveyn olmam ve çocuklarla yaptığım sohbetlerin de çok faydası olduğunu düşünüyorum. Eğer sen bu konuda kendini yeterince bilgili bulmuyorsan lütfen internette geçirdiğin süreyi biraz bu konuya ayır ve bilgilen olur mu canım kardeşim.

• İrade konusunda zorlananlar için kontrol mekanizmaları

Hemen hemen her telefonun Ayarlar bölümünde kullanıcısının ekran süresi istatistiklerini tutan raporlar mevcut. Hatta sosyal medya uygulamalarının kendi içinde de bu raporlara ulaşmak mümkün. Lütfen bu konuda da araştırma yapıp bilgilen sevgili kardeşim. Bilgilen ki kendi durumunu tespit edebilesin. Bu iş aynı kilo kontrolü gibi bir şey. Bir gün çok kaçırırsan ertesi gün nasıl az yiyip dengelemek istiyorsan sen de ekran süreni kontrol edersen şayet bu konuda daha dengeli bir birey olabilirsin. İşte o zaman hiçbir aletin kölesi olmaz, onları yararına kullanan bilinçli bir birey olursun.

Burada kısaca değindiğim önlemlerin dışında harika başka yöntemler bulacağına eminim sevgili kardeşim. Çünkü sen doğuştan tam, yaratıcı ve eşsiz bir varlıksın. Böyle bir varlığın insan eliyle yaratılmış, irade yoksunu teknolojiler tarafından köleleştirilmesine izin vermeyeceğini çok iyi biliyorum. Bu konudaki bazı endişelerimi hatırlamak ve bu yazıyı aslında neden yazdığımı keşfe çıkmak istersen (Dijital kölelik ve kişisel anksiyetem) adlı yazımı da okuyabilirsin. Kendi iradesini eliyle başkalarına teslim eden insanların yepyeni ve umutla dolu bir gelecek düşlemek gibi bir lüksü olamaz, bunu hep hatırla lütfen.

Seni çok seven ve önemseyen kardeşin,

Nihan