Eylem öncesi hukuk rehberi

Tüm sene yolunu gözlediğim 8 Mart Feminist Gece Yürüyüşü zamanı geldi çattı. Mor simlerimizi, pankartlarımızı ve öfkemizi yanımıza katıp yine meydanı dolduralım isterim. Bir de nacizane pro feminist de olsa, destek için de olsa erkek arkadaşlarımızı, kocalarımızı, babalarımızı, oğullarımızı kadınların kendilerini güvende hissederek yürüdükleri bu yegane geceye getirmeyelim. Dayanışmanın türlü türlü yolu var malum.

Her sene olduğu gibi bu sene de yürüyüşte çeşitli kısıtlamalarla karşılaşmamız mümkün. Polis ablukası mümkün. İdeal bir dünyada polislerin eyleme refakat etmesi provakosyonun önlenmesi ve eylemcilerin güvenliğinin sağlanması içindir. Demokratik hukuk devletlerinde toplantı ve gösteri yürüyüşü anayasal bir hak olduğundan, devletin anayasal haklarını kullanan eylemcilerin güvenliğini sağlamak dışında bir görevi olmaz, olmaması gerekir. Öncelikle bunu aklımızda tutalım.

Yine de herhangi bir suç/kabahat faaliyetinde bulunmasanız bile göz altına alınma riskiniz doğabilir. Öncelikle şunu bilelim: Gözaltına alınmak, suçlu olmak demek değildir. Gözaltı, sadece ifadenin alınması için yapılan bir işlemdir. Gözaltı sonrasında hakkınızda herhangi bir soruşturma başlatılmaksızın serbest bırakılmanız mümkündür ki böyle eylemler sonrasında en sık bunu görürüz. Bu süreçte haklarımızı bilmek de çeşitli hak ihlalleriyle karşılaşılmasının önüne geçebilir. O sebeple hepimizin cebinde olması gereken bazı temel bilgilerden bahsetmek isterim:

1. Kimlik Sorma Yetkisi

Polis, kimliğinizi görmek isteyebilir. Sadece eyleme giderken değil kamusal alanda yer aldığınız her an yanınızda kimlik taşımanız gerekir. Kimlik göstermemek, doğrudan bir gözaltına alınma sebebi değilse de uygulamada başınıza gelebilir. Kimliğiniz mutlaka yanınızda olsun ve polis görmek istediğinde direnmeyin. Bu arada siz de size kimlik soran polisin polis kimliğini görmek isteyebilirsiniz. İletişimde olduğunuz kişinin polis olduğundan emin olma hakkına sahipsiniz.

2. Avukat Talep Etme Hakkı

Gözaltına alınmanız durumunda bir avukat isteme hakkınız var. (CMK Madde 147/1-c) Barodan ücretiz avukat da talep edebilirsiniz. (CMK Madde 150)Avukat gelene kadar kesinlikle ifade vermek zorunda değilsiniz, herhangi bir tutanağı imzalamak zorunda değilsiniz. Avukatınızı bekleyeceğinizi söyleyebilirsiniz.

3. Susma Hakkı

Kanunen, kimse avukatı olmadan ifade vermek zorunda değildir. Sorulan sorulara “Avukatımla birlikte ifade vereceğim.” diyebilir ve böylece avukatınız gelene kadar susma hakkınızı kullanabilirsiniz. Polisin size bu hakkınızı hatırlatması gerekir. (CMK Madde 147/1-e)

4. Yakınlarınıza Haber Verme Hakkı

Gözaltına alındığınızda, bir yakınınıza haber verilmesini talep edebilirsiniz. (CMK Madde 95, CMK Madde 147/1-d)Gözaltına alınan kişilerin iletişim hakkı vardır ve bu hak keyfi olarak kısıtlanamaz.Eğer haber verilmezse, avukatınızdan bunu talep etmesini isteyebilirsiniz. Eğer ilk aradığınız kişi telefonu açmazsa, başka bir yakınınızın aranmasını talep edebilirsiniz.

5. Kadın ve LGBTİ+’ların Ayrı Yerlerde Tutulma Hakkı

Gözaltında kadınlar ve erkeklerden ayrı yerlerde tutulmak zorundadır. (CMK Madde 99;Yakalama, Gözaltina Alma ve İfade Alma YönetmeliğiMadde 11/a) Bu kuralın ihlal edilmesi, hak ihlali sayılır.LGBTİ+ kişilerin gözaltında ayrı muhafaza edilme hakkı Türkiye'deki yasal çerçevede doğrudan belirtilmese de, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Anayasa ve uluslararası insan hakları sözleşmelerine dayanan bir koruma kapsamındadır.

6. Sağlık Kontrolü Hakkı

Kamu görevlisinin, görevini kötüye kullanarak kişinin sağlığını riske atması suçtur. (TCK Madde 256) Özellikle gözaltı esnasında kötü muameyele maruz kalırsanız, bu hususun doktor raporuna geçmesi için sağlık kontrolünden geçme hakkınızı mutlaka kullanmak gerekir. (CMK Madde 99;Yakalama, Gözaltina Alma ve İfade Alma Yönetmeliği Madde 9)Polis doktor muayenesi sırasında içeride olamaz.

7. Tuvalet, Su ve Yiyecek Talep Etme Hakkı

Gözaltında temel ihtiyaçlarınızı talep etme hakkınız vardır. Polis sizi aç, susuz veya tuvaletsiz bırakırsa, bu bir hak ihlalidir.Gözaltında insani koşullar sağlanması kanuni zorunluluktur. (CMK Madde 99;Yakalama, Gözaltina Alma ve İfade Alma YönetmeliğiMadde 11/c,d)

Bütün bunları ışığında, bir eyleme katılmadan önce, güvendiğiniz birine nerede olduğunuzu bildirin. Olası bir gözaltı durumunda, kadın örgütlerine veya bulunduğunuz ildeki baroya ulaşmasını isteyin. Orada bir arada olmak bile başlı başına çok güçlendirici. Unutmayın, hak aramak suç değildir. Yaşam hakkımız için sokaklardayız. Dayanışma yaşatır.