Bağımsızlığa giden yol

Bir Montessori sınıfından içeriye girdiğinizde keyifli konsantrasyon mırıltılarının ve minik sohbetlerin altyapısında bir sessizlik karşılar sizi ve hepsi kendi işinde bağımsız çocukların bağımsızlığıyla büyülenirsiniz. Felsefe içerisinde hazırlanmış ortam olarak tanımlanan sınıf, çocukların fiziksel, bilişsel, duygusal ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri şekilde düzenlenen güvenli ve çocukların bağımsızlaşma yolunda onlara destek veren ortamdır. Çocuk bu ortamda çevresiyle olan etkileşimiyle bağımsızlığını geliştiriyor, özgürleşiyor ve özgürlüğün ona getirdiği sorumluluğu taşıyabiliyor. Böylece yetişkinlik yaşantısına da taşıyacağı iç motivasyon ve iç disiplin gibi özellikleri kazanıyor.

Çocuğumuzun bağımsızlığına giden tek yol okul yolu değildir elbette. Aynı temellere dayanarak, özenle düzenleyeceğimiz evimiz de pekâlâ çocuğumuzu bağımsızlığa götürebilir. Hazırlanmış ortamın üç unsuru vardır; mekân, rutinler ve rehberlik. Mekan ortamın çocuğunuzun fiziksel, duygusal ve gelişimsel ihtiyaçlarını karşılayarak bağımsızlaşmasını teşvik eden yer olarak tanımlanabilir. Rutinler çocuğunuzun düzen, güvenlik öngörülebilirlik ihtiyacını karşılayacak takvimi işaret eder. Rehberlik ise çocuğunuzun modelleyeceği tavır ve duygusal iklim ile ona öğrenme ve kendini inşa etme yolculuğunda eşlik eden yetişkini tanımlar.

Bugünkü yazıda girizgahtan bağımsız olarak, hazırlanmış ortamdan ziyade günlük yaşam sorumlulukları yoluyla çocuğunuzun bağımsızlığını artırabilmeniz için bazı ipuçları vermeye çalışacağım. Bunun için ilk adım, evimizin sadece çocuğumuzun değil tüm ev halkının ihtiyaçlarını karşılayacak, herkesin ait hissettiği ve huzur bulduğu bir yer olması. Bu da ancak evin keyfini sürerken eve ait hissettiğimiz kadar evin sorumlulukları konusunda da ait hissettiğimiz zaman mümkün olabilir sanırım. Çocuğumuz bu aitlik hissiyatına hep ihtiyaç duyar; dolayısıyla sorumluluk paylaşımı ona yük olarak gelmeyecek, aksine onu çok memnun edecektir.

Ortalama 2 yaş civarından başlayarak çocuğunuzun sorumluluğunu alıp, zevkle gerçekleştireceği birçok iş vardır. Bu işler sadece ince motor becerilerini geliştirmekle kalmaz, aynı zamanda çocuğun çevresi üzerinde bir kontrole sahip olmasını, ait hissetmesini ve sorumluluklarını yerine getirmenin haklı mutluluğunu yaşamasını sağlar.

Şimdi gelin çocuğunuzun evde bağımsızlaşmasını ve bu yolla özgüvenini geliştirmesini sağlayacak rutinlere bakalım.

1. Bulaşıkları yerleştirmek: Çocuğunuz gerek lavabodan gerekse bulaşık makinesinden bulaşıkları alıp, ıslaksa kurulayıp ulaşabileceği yerdeki dolaplara yerleştirebilir. Eğer dolaplara erişimi yoksa kurulama işini yapıp size verebilir ve siz yerine kaldırabilirsiniz. Burada onun için sorumluluğunun netleşmesi adına bulaşık makinesini boşaltmanın onun görevi olduğunu belirleyebilir. Belki beraber hazırlayacağınız bir takvime Salı ve Perşembe günleri için hatırlatıcı bir işaret koyabilirsiniz.

2. Bitki yapraklarının tozunu almı: Küçük bir makyaj temizleme mendili, küçük bir fırça ya da küçük bir bez yardımıyla kalın yapraklı çiçeklerin yaprağının tozunu almak çocuğunuzun görevi olabilir. Bu işi ilk yapacağı zaman yaprağın üzerindeki tozları temizlerken nasıl nezaketle hareket etmesi gerektiğini, tek eliyle toz bezini tutarken diğer eliyle yaprağı desteklemek için altından tutması gerektiğini gösterin.

3. Cam silme: Bu iş için suyla dolu küçük bir sprey şişesi, küçük bir silecek ve yumuşak bir bez gerekiyor. Çocuğunuza cam silme işinin tüm adımlarını detaylıca gösterin. Önce spreyle cama su püskürtün, sonra sileceği yukarıdan aşağıya doğru çekin ve kaldıysa fazla suyu kuru bezle temizleyin.

4. Çamaşır asmak: Çocuğunuzun boyuna uygun bir kurutma askısı ya da sizin kullandığınız kurutma askısının alt rafları bu iş için ideal olabilir. Asılacak çamaşırları bir sepete koyabilirsiniz ya da makineden alması için çocuğunuzdan yardım isteyebilirsiniz. Sonrasında bu çamaşırları dikkatle askıya asmasını keyifle izleyebilirsiniz. Çamaşırlar kuruduğunda toplamak da ayrı bir görev olabilir.

5. Evcil hayvan bakımı: Çocuğunuza beslenme saatlerinde evcil hayvanınızı besleme sorumluluğunu verin. Evcil hayvanınızın mamasını çocuğunuzun erişebileceği bir dolapta saklayın. Yiyeceğe taşımasına uygun bir ölçek, su kabını doldurabileceği küçük bir sürahi ve suyu kabını doldururken su dökülmesi ihtimali için bir yer bezi sağlayın. Süreçte ihtiyaç duyaileceği tüm malzemelerin ulaşabileceği bir yerde olması işinde bağımsızlaşmasını kolaylaştıracaktır.

6. Sebzeleri yıkamak: Yemek hazırlayacağınız ya da sebzeleri buzdolabına kaldıracağınız zaman güvenli bir tabureyi mutfak lavabosunun önüne koyup çocuğunuzun küçük bir tasın içerisine koyacağınız suda sebzeleri yıkamasını isteyebilirsiniz.

7. Yerleri süpürme: Boyuna uygun bir süpürge, faraş ve paspası her zaman ulaşabileceği bir yerde bulundurun. İhtiyaç duyduğu zamanlarda bunları kullanabilmesinin yanı sıra örneğin akşam yemeklerinden sonra masanın altını süpürme görevi rutin olarak onun olabilir.

Bütün bunlar size fikir olabilecek bazı öneriler. Bunları çocuğunuzun becerileri, evinizin düzeni vb. gibi boyutlarda değerlendirerek çeşitlendirmek sizin elinizde.

Bu işleri çocuklarınızın yapmasını beklerken dikkat etmemiz gereken iki temel unsurdan bahsedip yazıyı sonlandıracağım. Bu unsurlardan ilki model olma, yani çocuğumuzdan yapmasını beklediğimiz işi tüm detaylarıyla yavaş hareketlerle çocuğumuza sunma. İkincisi ise müdahale etmeme, yani çocuğumuzun yaptığı işi kendimiz yapıyormuş gibi beklentilerle değerlendirmemek. Örneğin o camı silerken, lekelerin kalabileceğini kabul etmek, onu bu süreçte düzeltme eğilimine girmemek. Böyle bir müdahale çocuğun işini bozmaktır.

Ona sorumluluğu verin, sonrasında geriye yaslanın ve çocuğunuzun yaptığı işten aldığı keyfi, kendini gerçekleştirmenin getirdiği gururu izleyin.