Yeni bir duyu: Vestibular sistem

Daha önce de değinmiştim. “5 duyumuz var” devri kapandı. Artık en az 8 duyumuz var ve bu da son derece bilimsel bir bilgi. 5 duyu malumunuz. Son eklemenler ise vestibular sistem, propriosepsiyon ve intresepsiyon. En az diyorum çünkü sayı, uzmanlar için 20 kusurlara kadar gidiyor ama biz siviller için ilk 8’i bilmemiz son derece hayati. Bu yazıda vestibular sisteme değineceğim çünkü hayatımızı derinden etkiliyor. Diğer iki duyu ile de zaman içinde sizi tanıştırmayı planlıyorum.

Özgür iradenizle seçimler yaptığınızı sanıyorsunuz ama bu seçimleri siz değil, fizyolojiniz yapıyor. Mesela, kulağınızın içinde “vestibular sistem” diye bir sistem var. Bu sistem, hareketi, uzayı ve zamanı algılamamızı sağlıyor. Vestibular sistem aynı zamanda yeni eklenen duyularımızdan biri. Vestibular sisteminiz hassassa hareketten, hızdan ve yükseklikten kaçınan seçimler yapıyorsunuz. Meydanlar ya da büyük toplantı salonları sizi rahatsız ediyor. Eğer sisteminiz duyarsızsa çok fazla hareket ihtiyacı oluyor ve hızdan zevk alıyorsunuz. Hani o “düz duvara tırmanıyor” denen çocuklar, bungee jumping gibi ekstrem sporlardan hoşlananlar bu kategoriye giriyor. Vestibular sistem duyarsızlığı nedeniyle hareket arayışınız varsa ve okul gibi hareketsizleştiren bir ortamdaysanız delirmemeniz işten bile değil.

Hareket ihtiyacı yüksek birinin bu ihtiyacı karşılamadığı takdirde depresyona girmesi neredeyse kaçınılmaz. Ya da sistemi duyarsız hareketten ve hızdan kaçınan birini çok hareketli, hızlı, yüksekte aktivitelere zorlarsanız bu kişiyi de travmatize etmeye başlıyorsunuz.

Hasas bir vestibular sistemi bir miktar duyarsızlaştırmak mümkün. Bunun için sisteme saygılı, yavaş yavaş artan bir maruz bırakma gerekiyor. Yani düzenli ama az hareket. Benim de kızımın da vestibular sistemi çok hassas. Bu nedenle eve salıncak aldık. Hayatımızı kolaylaştırmak için sistemimizi biraz duyarsızlaştırmaya çalışıyoruz.

Yüksekten korkar mısınız? Hızlı araba kullanılması sizi rahatsız eder mi? Sahne korkunuz var mı? Araba/deniz tutar mı? Oturduğu yerden zor kalkan, spora yazılıp gitmeyen biri misiniz?

Büyük bir ihtimalle sisteminiz hassas. Gece gündüz spor salonlarından çıkmayanlar, hız düşkünleri, rock konserlerinde çılgınca kafalarını sallayanlar, yerinde duramayanlar, sizlerin de duyarsız bir sisteminiz olduğunu söylemek mümkün. Vestibular girdi açlığı çekiyorsunuz ve bunu tatmin etmeden rahat edemiyorsunuz. Yaşadığımız ve psikolojik sandığımız birçok sıkıntının fizyolojik nedenleri var, yaşam tarzı seçimlerimiz de hep bu nedenlere dayanıyor.

İlişkileri bile etkiliyor. Biri hassas biri, duyarsız bir vestibular sisteme sahip bir karı kocayı aynı arabada düşünebiliyor musunuz? Arabanın hızı ikisine çok farklı gözükecektir. Biri korku içindeyken öbürü boş yere suçlandığını düşünür, çünkü arabayı kesinlikle hızlı kullanmamaktadır.

Bilgi bizi özgürleştirir. Kendimizin ve ilişki içinde olduklarımızın fizyolojisini anlamak hayatı kolaylaştırır.

Bilgiler @gorkemdizdar’ın duyu eğitiminden.