Arkadaşlıkta duygusal bağımlılık

Duygusal bağımlılık, genellikle aşk ilişkileriyle ilişkilendirilen bir durum. Ne var ki arkadaşlık ilişkilerinde de yaygın. Peki kişi bağımlı olduğunu nasıl anlar? Bu bağımlılığa nasıl son verebilir?

Belirtilerin ilki, kendini onunla kıyaslamak. Onu bir biçimde kendinden “daha” bulmak: daha zeki, daha yetenekli, daha bilgili, daha iyi eğitimli, daha sosyal, daha cesur, daha varlıklı, daha güzel, daha .... Bunun sonucu olarak, kendisini çevresine dahil ederek ona saygınlık kazandırdığına inanmak ve bundan ötürü ona minnettar olmak. Minnet duygusunu ona göstermek için iltifatlar etmek, hediyeler vermek, düzenli olarak güzel mesajlar yazmak. Sorun, zamanla kişinin hayal kırıklığına uğraması ve arkadaşına karşı çok verici olduğuna, ancak bu vericiliğine hiç ya da gerektiği gibi karşılık alamadığına inanması. Yaptıklarının onu memnun edecek düzeyde olmadığı sonucuna vararak, duyduğu minnet için “yeni kanıtlar” sunmaya başlaması. Dikkatini çekmek, takdirini almak için maddi değeri yükselen hediyelerin sayısını artırması, onu diğer arkadaşlarından daha fazla düşündüğünü ve sevdiğini ispatlamak üzere aşırıya kaçan sürprizler hazırlaması.

İkinci belirti, kendini arkadaşının yanında değersiz hissetmesi ve ona benzeyerek onunla yarışmaya başlaması. Ne yazık ki bu, bağımlının gözünde “baştan kaybedilmiş bir yarıştır” ve zaten az olan özgüvenini iyice zayıflatır.

Arkadaşlığın biraz daha ileri evrelerinde ortaya çıkan üçüncü belirti, “hastalıklı bir kıskançlıktır”. Bu kıskançlık, bağımlının kendini sadece arkadaşıyla değil, aynı zamanda onun çevresiyle de kıyaslamasıdır. Bu kıyasın sonucu, onun etrafındaki kişilerle de yarışa girmesidir. Bu yarış, bağımlı tükenene kadar sürer.

Arkadaş olan bitenin elbette farkındadır ve iki biçimde tavır sergileyebilir. Bağımlılık geliştiren kişiye, onu değerli hissettirecek davranışlarda bulunabilir. Ancak bu, asla bağımlı için yeterli olmayacaktır. Ya da kendisine bağımlılık geliştireni kullanarak durumun keyfini sürer.

Arkadaş bağımlılığının bir de normal görünen türü var. Arkadaşla hep yan yana durmak, yan yana olamadığında da mesajla veya arayarak iletişimde kalmak. Yaşadığı her şeyi, hissettiği her duyguyu anlatmak, onun fikrini almak, dediklerine göre davranmak. Başka bir deyişle “anahtarını ona teslim etmek”. Bağımlılığın karşılıklı olma ihtimali yüksektir ve tıpkı aşk ilişkilerindeki bağımlılık gibi sahiplenme ve kıskançlığı da beraberinde getirir.

Hangi sınıfa girerse girsin, arkadaş bağımlılığı, arkadaşlığı sona erdirir. Bağımlı, asla arkadaşının yerine erişemeyeceğine ikna olur, eğer kullanılıyorsa bunu inkâr etmeye son vererek onunla ilişkisini bitirir. Bu durumda, yeni bir bağımlılık geliştirmesi kaçınılmazdır. Çünkü bozguna uğramıştır ve zafer kazanmaya ihtiyacı vardır. Normal görünen bağımlılıkta ise bağımlı, sınırlandıkça verdiği değeri, gösterdiği özeni, sevgiyi arkadaşının kesinlikle hak etmediğine inanmaya başlar ve ilişkiyi bitirir. Ancak yeni bir “çok yakın arkadaş” bulması ve onunla da benzer deneyimleri yaşaması muhtemeldir. Çünkü onu sevgisini gösteren, davranışlarını değerlendirerek ona akıl veren biri olmadan yaşaması zordur.

Sağlıklı yol, bağımlı kişinin gerçeği, yani sorunun kendisinde olduğunu kabul etmesi ve bağımlılığını aşmak için harekete geçmesidir. Psikologdan yardım alması, bağımlılığı aşma süresini kısaltır. İlgili kaynakları araştırarak bağımlılığını anlayıp hafifletici önlemler alması da imkânsız değil. Her iki durumda da önemli olan şu: Bağımlılığın esas olarak çocuklukta veya ergenlikte sevgi ve onay eksikliğinden kaynaklandığını kabul etmek, tam olarak nereden geldiğini bulmak. Bu sevgi ve onay eksikliğinden ötürü kişinin geliştiremediği değerlilik duygusunu ve özsaygıyı yükseltmek.

Zaman alacak bir süreç. Ancak bağımlı geçirilmiş, daha da geçirilecek yıllar ve bu yılların verdiği, daha da vereceği duygusal zararla kıyaslandığında pek de uzun sayılmayacak bir zaman aralığı.