Mükemmeliyetçilik belirtileri arasında kendi kendine olumsuz konuşma ve “söylenme”, kendini başkalarıyla karşılaştırma ve kişisel hedeflere ulaşmak için aşırı zaman harcama yer alır. Mükemmeliyetçi olmanın zararları arasında ise genellikle günlük işlerle çok fazla zaman harcama, kişiler arası ilişkilerde sorunlar yaşama gibi etkiler görülür. “Mükemmeliyetçi olmak istemiyorum” diyen kişiler ilk adım olarak ne yoğunlukta bir mükemmeliyetçi olduklarına bakarak kendileriyle çalışmaya başlayabilirler.

İnsanlar çoğunlukla kendileri için sorun olmayan konularda profesyonel yardıma başvurmak gereği duymazlar. Çevrelerindeki kişilerle olan ilişkilerini etkilemesi veya günlük işlevlerini etkilemesi durumunda bir psikoloğun kapısını çalmak daha yaygındır. Hatta çoğu zaman bunun bile yeterli olmadığını söylemek mümkündür. “Mükemmeliyetçi” olarak anılan kişiler de genellikle bunu bir sorun olarak dile getirmedikleri gibi, etraflarındaki kişilerin iyiliği için bu şekilde yaklaşım gösterdiklerini öne sürebilirler. Halbuki mükemmeliyetçi olmanın sebepleri çok daha derinlerdedir.

Eğer “Mükemmeliyetçi olmaktan nasıl kurtulurum?” diye soran biriyseniz, bunun hayatınızı etkileyen bir sorun olarak tanımladığınız anlamına gelir. Bu da yardım almanız için hazır olabileceğinizi işaret eder. Şunu vurgulamak gerekir ki mükemmeliyetçi olmak yeme bozuklukları, anksiyete bozuklukları, patolojik düzeyde kaygılı olma hali ve çeşitli hastalıklara sebep olması sebebiyle sağlık riskleri taşıyan bir durum olarak kabul edilir. Bu sebeple, bir psikoloğun yardımına başvurmanız sizin için faydalı olabilir. Hele ki toksik bir mükemmeliyetçi haline geldiyseniz...

İnsanların mükemmeliyetçi olmaktan gurur duyduklarına sık sık şahit oluruz. “Elimde değil, mükemmeliyetçi biriyim” diyenlerin kendilerini benzersiz ve özel hissettiği gözlemlenebilir. Hepimiz işleri iyi yapmak için titiz davranabiliriz ve bu şekilde olmasını tercih edebiliriz. Ancak mükemmeliyetçi yapıda birisi, yaşamının tümüne bu yaklaşımı uyarlayarak kafasının içinde adeta ulaşılması imkânsız bir dünya yaratır. Gerçek şu ki, mükemmeliyetçi insanlar kaybedecekleri bir oyunun içinde sayılır. Mükemmeliyetçi olmanın genel olarak kabul edilen tanımı, mükemmel düzeyin altında kalan her şeyi “kabul edilemez” olarak görme eğilimidir.

"Mükemmel Olmamanın Hediyeleri" (The Gift of Imperfection) kitabının yazarı Brene Brown, bu özelliği en iyi şekilde tanımlar:

"Mükemmeliyetçilik, elinizden gelenin en iyisini yapmaya çalışmakla aynı şey değildir. suçlamanın, yargılamanın ve utancın acısını en aza indirebilir veya önleyebilir. Bu bir kalkan. Bizi koruyacağını düşündüğümüz yirmi tonluk bir kalkan, aslında kaçmamızı gerçekten engelleyen şey bu."

Mükemmeliyetçi olmak sağlığı etkiler

Mükemmeliyetçi olmaktan kaynaklanan kronik bir hayal kırıklığı vardır ve bu oldukça yorucudur. Bunun yanı sıra, birçok sağlık sorunu da beraberinde gelebilir. Yeme bozuklukları, kaygı bozuklukları, fibromiyalji, depresyon, yaygın kaygı bozukluğu görülür. Yorgunluk, kas gerginliği, göğüs kafesinde sıkışma gibi fiziksel sonuçlar da mükemmeliyetçi olmanın yan etkileri arasında gözlemlenir.

Pek çok insan, hayatının her alanında mükemmeliyetçi değilse, mükemmeliyetçilikle mücadele etmiyormuş gibi bir yanılgı içindedir. Aksine, mükemmeliyetçilik hayatınızın bir alanında ortaya çıkabilir ve yine de zihinsel sağlığınızı rayından çıkaracak kadar sıkıntıya neden olabilir. İş, okul, ev işi, yakın ilişkiler, fiziksel görünüş, spor ve sağlık gibi konuların birkaçında bile mükemmeliyetçi davranmak oldukça yıpratıcıdır.

Mükemmeliyetçi olmanın bir sorun haline geldiğinin 10 işareti

Mükemmeliyetçi olmak sizin gözünüzde bir problem olmayabilir ancak bazı belirtiler mükemmeliyetçi olmayı artık ele almanız gerektiğini gösterebilir. Örneğin;

Öz eleştirinin dozunu kaçırırsınız

Olumsuz şekilde sürekli olarak kendi kendinize konuşuyor ve her durum için kendinizi suçluyor musunuz? "Ben daha iyi bilmeliydim." "Çok kiloluyum." "Nasıl bu kadar aptal olabilirim?" "Hepsi benim suçum." "Saçlarım dağınık." "Arkadaşlarımla yeterince vakit geçirmiyorum." Kendinizi hırpalamanın sizi daha iyisini yapmaya motive edeceğine mi inanıyorsunuz? Daha fazlasını elde etmek mi? Bu haldeki bir içsel öz eleştirinin, depresyona girme ihtimalini arttıracağını bilmeniz önemlidir.

Kendinizi farklı bir standartta tutarsınız

Kendinizi hayatınızdaki diğer insanlardan farklı bir dizi beklenti, kural ve standartlara bağlıyor musunuz? Sevdiğiniz kişi aynı hatayı yapsa bu sizin için "anlaşılır" olur mu? Aynı şeyi yapmayı hayal edecek olsaydınız, felaket olur muydu? Elde ettiğiniz şey, onu elde etmiş olsanız bile asla yeterince iyi değil mi?

Sizin için değeriniz başarılara ve performansa dayanır

Sık sık sıradanlığı aşağı bir seviye olarak mı görüyorsunuz? Sınıf birincisi değilseniz, yılın 12 ayı boyunca ayın çalışanı değilseniz, 25 yaşına kadar CEO olamamışsanız, takımın kaptanı değilseniz başarısız bir insan olduğunuz anlamına mı gelir?

Kendinizi sürekli diğerleriyle karşılaştırırsınız

Evinizi, arabanızı, maddi öğelerinizi, öğrenciyseniz notlarınızı, fiziksel görünümünüzü veya işinizi sürekli olarak diğer insanlarla karşılaştırıyor musunuz? Karşılaştırma, neşe hırsızıdır. Ayrıca, benlik saygısını düşüren tek yönlü bir bilettir.

Sürekli erteleyen birisiniz

Bir hata yapma korkusu, başlamanıza bile engel oluyor mu? Eğer mükemmel bir şekilde yapamıyorsanız, neden uğraşasınız ki, değil mi? Son teslim tarihleri ile baş etmek veya oturup başlamak zor mu? İşi zahmetsizce yapamama düşüncesi sizi korkutuyor mu? Eğer öyleyse, mükemmeliyetçilik devreye girmiş demektir. Kendine özşefkat göstermenin faydaları yazısını okumak için tıklayınız...

İşleri bitirmek bir ton zamanınızı alır

15 dakika sürmesi gereken bir proje veya görev için fahiş miktarda zaman harcıyor musunuz? E-postaları, ödevleri ve kağıtları yazım hataları olup olmadığına bakmak için aşırı derecede kontrol ettiğiniz oldu mu?

Rahatlamakta çok zorlanırsınız

Ajandanızdaki 452. işinin üzerini nihayet çizmiş olsanız bile, kalemi bırakma zamanı geldiğinde hala kendinizi suçlu veya huzursuz hissediyor musunuz?

Kişisel hedeflere ulaşmak için aşırı zaman harcarsınız

Arkadaşlarınız, aileniz veya partnerleriniz sizden birlikte vakit geçirmenizi istemekten vazgeçerler çünkü cevabın "Yapamam, bu gece yapacak işlerim var" olduğunu bilirler. Mükemmeliyetçiliğinizin patolojik olduğunun açık işaretlerinden biri, hedeflerinize ayırdığınız uzun saatlerin kaçınılmaz olarak sizi sevdiğiniz şeylerden uzaklaştırmaya başlamasıdır.

Sürekli "Yeterince iyi olmama" düşüncelerine sahipsinizdir

Yeterince akıllı değil, yeterince fit, yeterince güzel, yeterince zayıf, yeterince hırslı mı? Ne yazık ki bu uyumsuz inançların çoğu aslında aile üyeleri, akranlar, öğretmenler vb. ile çocukluk deneyimlerinden kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak, mükemmeliyetçiliği koruyan birer yakıt görevi görürler. Onları bir kez ve herkes için ele almak ve iyileştirmek için bir ruh sağlığı uzmanına ulaşmak en iyisidir.

Daima "ya hep ya hiç"tir

Bir sınavdan 100 değil de 95 aldıysanız, bunun üzerinde saatlerce durur musunuz? Peki, 95 ve 100 aynı harf notuna eşit olsa bile? Bu aşırı düşünce tarzı, genellikle depresif düşünce ile ilişkilidir. Hayatın genellikle mutlak olarak işlemediğini hatırlamak önemlidir. İnsanlar nadiren "her zaman bu" veya "asla böyle"dir. Durumlar nadiren mükemmel veya tam bir felakettir. Bunu hatırlamak biraz yardımcı olabilir.

Referanslar: Kailey Spina Horan. "10 Signs of a Problem with Perfectionism" (2021) Şuradan alındı: https://www.psychologytoday.com/intl/blog/the-reality-gen-z/202109/10-signs-problem-perfectionism