Doğumdan sonraki haftalarda yaşanan depresyonun yalnızca anneyi değil, uzun vadede çocuğun gelişimini de etkileyebileceği uzun zamandır biliniyor. Japonya’da yürütülen ve Archives of Women's Mental Health dergisinde yayımlanan yeni bir çalışma, bu ilişkinin detaylarını ortaya çıkardı. Annedeki depresif belirtiler, bebekle kurulan bağı zayıflatabiliyor. Bu bağ zayıf olduğunda ise çocukların 10 yaşından sonra dikkat sorunları, duygusal dalgalanmalar ya da sosyal uyum güçlükleri yaşama ihtimali belirgin şekilde artabiliyor.

Araştırma kapsamında 245 anne-çocuk ikilisi 10 yıl boyunca takip edildi. Anneler, doğumdan sonraki ilk ayda depresyon ve bağlanma düzeyleri açısından değerlendirilirken, çocuklar altıncı sınıfa geldiklerinde psikososyal durumları hem kendi ifadeleriyle hem de ebeveynlerinin gözlemleriyle ölçüldü. Sonuçlar, anne-bebek bağının çocuğun ortaokul dönemindeki ruhsal ve davranışsal uyumuyla doğrudan bağlantılı olduğunu ortaya koydu.

Depresyon belirtileri anne-bebek bağlanmasını nasıl etkiliyor?

Çalışmada annelerin doğumdan sonraki ilk ayda yaşadıkları depresyon belirtileri, Edinburgh Doğum Sonrası Depresyon Ölçeği (EPDS) ile ölçüldü. Aynı dönemde, bebekleriyle kurdukları duygusal bağ da Anne-Bebek Bağlanma Ölçeği (MIBS) üzerinden değerlendirildi. Yıllar sonra, çocuklar altıncı sınıfa geldiğinde hem çocuklar hem ebeveynleri, çocukların psikososyal durumunu değerlendiren SDQ (Strengths and Difficulties Questionnaire) anketini doldurdu.

Araştırmanın sonuçlarına göre, doğum sonrası depresyon belirtileri ne kadar yüksekse, annenin bebekle kurduğu bağ da o kadar zayıf olabiliyordu. Bu zayıf bağ, çocuğun ileriki yıllarda duygusal ya da davranışsal zorluklar yaşama riskini artırabiliyor. İstatistiksel modele göre, anne-bebek bağlanmasındaki güçlükler, lohusa depresyonunun çocuk üzerindeki etkisinin %35’ini açıklıyor.

Ayrıca, bu ilişki çocuklar 10 yaşını geçtiğinde kendini net biçimde gösterdi: Zayıf bağlanma deneyimi olan çocuklar, altıncı sınıfa başladıklarında daha fazla dikkat sorunu, duygusal dalgalanma ve arkadaş ilişkilerinde zorluk bildiriyordu. İlginç bir detay da şu: Bu etkiler oğlan çocuklarında biraz daha belirgindi. Yani oğlanlar, doğum sonrası dönemde anneleriyle bağ kurmakta zorlanmışsa, daha ileri yaşlarda davranışsal belirtiler gösterme ihtimali artabiliyordu.

Ebeveyn-bebek bağını telafi etmek mümkün

Neyse ki bu süreç geri dönüşü olmayan bir durum değil. Araştırmanın en umut verici yönü şu: Bağlanma dediğimiz süreç, doğumdan hemen sonraki haftalarla sınırlı değil. Ebeveynlik biyolojik bir refleks kadar, ilişkisel bir süreçtir ve bu süreç zaman içinde yeniden şekillenebilir. Araştırmacılar da bu noktada açık: Doğum sonrası depresyonun etkileri, erken fark edilip müdahale edildiğinde azaltılabilir ve anne-bebek ilişkisi yeniden güçlendirilebilir.

Bir başka ifadeyle, her düşük bağlanma puanı “kalıcı hasar” anlamına gelmez. Aksine, anne destek aldıkça, duygusal olarak toparlandıkça ve yeniden bağ kurmak için adımlar attıkça, bu ilişki telafi edilebilir. Özellikle bebekle uygulanan ten teması, sakin temas, ritüel haline gelen bakım anları ve karşılıklı göz teması gibi küçük ama anlamlı etkileşimler, bu bağı yeniden inşa edebilir.

İlerlemenin anahtarı: Destek almak

Araştırmanın altını çizdiği bir başka önemli bulgu da şu: Anne-bebek bağlanması, sabit ya da tek bir anda gerçekleşen bir şey değil. Güvenli bağlanma hissi zamanla inşa edilir ve iyileştirilebilir. Her anne, doğum sonrası dönemde zorlanmış olsa bile, sonraki aylarda veya yıllarda destekle bu bağı güçlendirebilir. Yani geçmiş deneyimler, geleceği belirlemez; önemli olan ihtiyaç duyduğumuzda destek istemeyi bilmek.

Destek almak için illa ileri düzeyde belirtiler yaşanması da gerekmiyor. Kendini duygusal olarak tükenmiş hisseden, bebeğiyle bağ kurmakta zorlandığını düşünen herkes, bir danışmandan ya da terapistten destek alabilir. Çünkü ebeveynlik bir sınav değil; bir ilişki biçimidir. Ve her ilişki gibi, ilgi ve destekle değişebilir, gelişebilir.

Kaynaklar: Daimei Sasayama. "Postpartum maternal depression, mother-to-infant bonding, and their association with child difficulties in sixth grade". Şuradan alındı: https://link.springer.com/article/10.1007/s00737-025-01585-y. (15.04.2025).

Hahyeon Cho. "Association between social support and postpartum depression". Şuradan alındı: https://www.nature.com/articles/s41598-022-07248-7. (24.02.2022).