İnternet ve dijital medya hepimizin günlük hayatının önemli bir parçası oldu bile. Peki bu dijital dünyada hangi haklara sahip olduğumuzun, haklarımızı ve mahremiyetimizi nasıl koruyacağımızın farkında mıyız?

Geçtiğimiz yıl kurulan Toplumsal Bilgi ve İletişim Derneği (TBİD), internette insan hakları başta olmak üzere dijital güvenlik, kişisel verilerin korunması, internette mahremiyet ve anonimlik gibi konularda profesyonel çalışmalar yapmak ve halkı bilinçlendirmek için çeşitli projeler üzerinde çalışmaya başladı bile. İlk projeleri olan dijitalguvenlik.org sitesi ile internet ortamında kendimizi nasıl koruyacağımıza dair bilgiler veriliyor, sosyal medya hesaplarından da güncel gelişmeler aktarılıyor.

Derneğin kurucularından ve yönetim kurulu üyelerinden iletişim uzmanı Şevket Uyanık ile TBİD’i ve internet özgürlükleri meselesini konuştuk:

Toplumsal Bilgi ve İletişim Derneği (TBİD) nasıl kuruldu?

TBİD, iletişim, medya ve internet alanlarının her yönüyle ilgilenen uzmanlar tarafından kuruldu. Aslında böyle bir derneği kurma fikrini 2013 yılından beri konuşuyoruz, bu proje uzun zamandır hayalimizdi diyebilirim. Kurucu yedi üyemiz de vakti oldukça her işin ucundan tutuyor: Proje geliştirme, ortaklıkların kurulması, internet sitemizi geliştirme, sosyal medya hesaplarını yönetme, yasal işlemler vs. 2018 yılını planladığımız toplantıda aramıza katılan yeni isimlerle birlikte yaklaşık 25 kişilik güçlü bir ekip olduk. Yakında web sayfamızdan duyuracağımız Danışma Kurulumuzla birlikte faaliyetlerimize de hız katacağız.

Derneğin öncelikli gündemi nedir?

İnternet sitemizde ayrıntısıyla görülebileceği üzere derneğimizin en öncelikli gündemi iletişim hakları, mahremiyet, internet özgürlüğü ve güvenliği gibi konular. Ama en temelde bunların hepsini kapsayan "internette insan hakları" diyebiliriz. Temel hedeflerimizden biri de, Türkiye'de çok konuşulmayan ve önemi fark edilmeyen konular hakkında hayatlara dokunur işler üretmek.

Türkiye’de çok konuşulmayan konulardan biri belki de internet özgürlükleri sıralamasında epey gerilerde olduğumuz... Başka hangi başlıklar sizin (ve aslında hepimiz) için önemli?

Freedom House’ın son raporunda bu tescillendi: Türkiye’de internet özgürlüğü yok! Bu arada aslında “hepimiz” vurgusu çok önemli. Evet, derneğin dert ettiği meseleler hepimiz için oldukça önemli ama Türkiye’deki gündem maalesef sakince ve derinlemesine bunları tartışmamıza izin vermiyor. Yeni medya ve bilgisayar okuryazarlığının toplumun tüm kesimlerine yayılması en temel konu. Zaten tüm diğer başlıklar da bunun altına giriyor. Şimdiye dek farklı gruplarla çalıştım ama özellikle çocuklar ve ebeveynler için “temiz teknoloji ve içerik” kavramı çok önemli. İnternette olan dolandırıcılık da 40-50 yaş üzeri insanlar için önemli. Yine 18 yaş üstü gruplar için yalan/sahte haberlerin üretimi ve bunların doğruluğu başka bir mesele. İkinci temel alan da internette insan hakları. Şu an ABD’de tartışılan “Ağ Tarafsızlığı” mevzusu aslında tüm kesimleri ve kurumları derinden etkileyen bir konu. “Ağ Eşitliği ve Tarafsızlığı” konusunu Açık Radyo’da katıldığımız programda anlattık ve derneğin faaliyetleri doğrultusunda da anlatmaya, bu anlamda politika üretmeye devam edeceğiz.

Bu derneğe neden ihtiyaç var?

Bilgi ve iletişim teknolojileri alanında gayet etkili çalışan dernekler, platformlar ve inisiyatifler var, zaten çoğu ile de yıllardır dirsek temasımız var, birlikte de birçok müşterek iş yaptık. Fakat, Türkiye'nin bu alanlardaki ihtiyacı daha güçlü seslerin duyulması, değişimler yaratacak çalışmaların ortak akıl ve hareketle hayata geçirilmesi. Yıllardır konuştuğumuz ve gerçekleştirmeyi planladığımız çok fazla fikir mevcut. Uluslararası faaliyetler gösteren birçok Sivil Toplum Kuruluşu ile de derneğimizin yönetim kurulunun ilişkisi var. İşte bu dernekle, hayallerimizi derli toplu bir şekilde gerçekleştirmeyi, uluslararası ortaklıklarla evrensel çözümler aramayı ve toplumsal farkındalık yaratmayı amaçladık. Kısaca, çalışmalarımızla toplumsal değişime katkı sunmayı, ulusal ve uluslararası eğitim programlarımız ve projelerimizle birlikte bireyleri de geliştirmeyi amaçlıyoruz.

İlk projeniz olan Dijital Güvenlik projesi ile neler hedefleniyor?

Dijital Güvenlik ya da İnternet Güvenliği meselesi son yıllarda hem bireyler hem de kurumlar açısından oldukça hayati bir konu haline geldi. Çocuklar, gençler, ebeveynler her zaman çevrimiçi durumda ve kötü niyetli gruplar da her an kişisel bilgilerimizi ele geçirmek için hazır bekliyor. Çünkü, kişisel verilerimiz para ediyor! Türkiye'de kişisel verilerin korunması kanunu oldukça sıkıntılı ve Avrupa standartlarında değil.

Neden dijital mahremiyetimize önem vermeliyiz, kişisel verilerimizi nasıl korumalıyız?

Birçok kurumla, Sivil Toplum Örgütü ile birlikte çalıştık ve fark ettik ki bu konuda gerçekten kapsamlı çalışmalar gerekli. İnsanların illa ki başlarına kötü bir şey geldikten sonra değil, her zaman güvenliğini sağlamış olmasını ve mahremiyetine önem vermesini çok önemsiyoruz. Mesela "unutulma hakkı" meselesi dijital dünyada doğan çocuklar ve ebeveynleri için oldukça önemli bir konu. Aileler henüz çocukları adına ilerde neler olabileceğinin farkında değil. Yasaklamak çözüm değil, hiçbir zaman da olmadı. Bu sebeple derneğin ilk projesi olan "dijitalguvenlik.org"un geliştirilmesine ve bu konudaki eğitimlere odaklandık. Bunun dışında, Ocak ayında gerçekleştirdiğimiz geniş katılımlı toplantıda, çalışma alanlarımız dahilindeki 5 tane de proje fikrini tartıştık.

Unutulma hakkı nedir peki? İnternette ‘unutulmak’ mümkün mü?

“Unutulma Hakkı” aslında internette insan hakları kapsamında değerlendirilen, AB hukukunda yeri olan ve uygulanan bir konu. Kısaca, internetteki görüntümüzü, fotoğrafımızı arama sonuçlarından ve olabildiğince netten kaldırtma hakkı diyebiliriz. Bununla ilgili iki olaya şahit oldum. Birinde, daha önce radyo yayın teknisyenliği yaptığım büyük bir kurumda bir spiker arkadaş bana “eskiden bir yarışma programına katılmıştım, bu görüntüleri kaldırtmak istiyorum, ne yapmalıyım” diye sormuştu. Türkiye’de böyle bir hak olmadığını ama ilgili şirkete başvurup formları doldurduğunda ilgilendiklerini söylemiştim. Bir kere de yabancı ülkeden bir vatandaş benzer bir konu ile ilgili yazdı. Şöyle düşünelim, şimdiki çağ dijital ve ebeveynler çocuklarının her anını internete yüklüyor. Çocuk büyüdüğünde bunları kaldırtmak isteyebilir. Çok eski zamanlarda bir suç işlediniz ya da size iftira atıldı, dava bitti beraat ettiniz. Ama bunun görüntüleri 20 yıl sonra internette karşınıza çıkarsa ne yaparsınız? İnternette unutulmak kısmen mümkün ve bir insan hakkı. Türkiye’de de bu konuda iki tane yargıtay kararı mevcut.

Dijital ortamda mahremiyet ve gizlilik neden önemli?

İki kişinin konuştuğunu neden üçüncü şahıslar duysun ki? Kişisel bilgilerimiz bizi doğrudan ve dolaylı tanımlayan verilerdir. Bunların kötü niyetli kişilerin ve kurumların eline geçmesiyle neler olabileceğini bir hayal edin... İnternet ağlarında manipülasyon, siber zorbalık, şantaj ve taciz, yalan haber üretimi, dijital itibarsızlaştırma oldukça arttı. Bu, tam da finansal ve sosyal hayatımızın internetle tam olarak entegre olduğu bir zamanda yaşanıyor. İnternetteki varlığımız gündelik hayatımızı şekillendiriyor ve üzülerek söylüyorum ki internette hiçbir şey silinmiyor! İnternette %100 güvenlik ve mahremiyet sağlayamayız ama en azından kendimiz ve çocuklarımız için önlemler alabiliriz, sakin kalabiliriz.

Derneğe nasıl destek olabiliriz?

Derneğin web sayfasını duyurduğumuzda destek mesajları yağmaya başladı bile! Şimdilik sitemizdeki iletişim bölümünden bize yazıp çalışmalarımıza dahil olabilirsiniz. Hangi alana ilgiliysen, elinden ne geliyorsa ufak bir katkı bile bizim için çok değerli. Bu arada "benim şöyle bir fikrim var" diyenler de oluyor ve biz de bu fikirleri ortaklaşa geliştirmeye çalışıyoruz.

Toplumsal Bilgi ve İletişim Derneği’ni sosyal medyada takip edebilir, faaliyetlere katılmak ya da daha detaylı bilgi almak için dernek üyelerine ulaşabilirsiniz:

Web: https://www.tbid.org.tr/

Instagram: /tbidorgtr

Facebook: /tbidorgtr

Twitter: @tbidorgtr

E-mail: bilgi@tbid.org.tr

Röportaj: Duygu İslamoğlu