Omuzlarımız… Küçücük bir ağrısını hissetmeye görelim; günlük hayatımızın sekteye uğramaması, yaşam kalitemizin düşmemesi neredeyse imkansız olur... Günlük hayatımızdaki sıradan hareketlerimizin birçoğu bizim için birer eziyete dönüşüverir. Hele bir de ağrının boyutu daha fazlaysa, adeta yerimizden kalkacak gücümüz olmaz. Peki ‘ya donarsa?’ diye sorsak! Yanlış duymadınız. Pek çoğunuz ‘omuz donar mı? O da nedir?’ dediniz şüphesiz. Ama evet, donabiliyor da!

Acıbadem Maslak Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Ata Can Atalar donuk omuza yol açabilen 4 nedenini anlattı, önemli uyarılar ve önerilerde bulundu.

Prof. Dr. Ata Can Atalar “Omuz eklemi vücudumuzun hareket açıklığı en fazla olan eklemidir. Günlük hayatımız sırasındaki hareketlerimizin birçoğunda omuzumuzun bu özelliğinden faydalanmaktayız. Donuk omuz hastalığı adından da anlaşılacağı gibi omuz hareketlerinin ciddi anlamda kısıtlandığı ve ağrının eşlik ettiği bir hastalıktır. Toplumun yaklaşık yüzde 2’sinde görülen ve en sık 40-70 yaş arasında görülen bu hastalığa kadınlarda daha sık rastlanıyor. Her 10 hastadan yaklaşık 7’sini kadın hastalar oluşturuyor. Sıklıkla kişiler üşüttükleri için omuzlarının ağrıdığını düşünerek tedavide zaman kaybedebiliyor” diyor. Bir omuzunda donuk omuz gelişen hastaların diğer omuzunda da donuk omuz oluşma olasılığının en az yüzde 25 olduğunu belirten Prof. Dr. Ata Can Atalar, donuk omuza karşı en etkili önlemlerin düzenli egzersiz yapmak, fazla kilolardan kurtulmak ve her gün düzenli olarak omuz ve kürek kemiği çevresindeki kasları germe ve esnetme hareketleri yapmak olduğunu söylüyor.

Omuz donmasının nedenleri nedir?

Donuk omuzun en önemli nedenlerinden biri, kişinin hayatının bir döneminde kırığa yol açmasa bile düşme, çarpma gibi travmalar sonrasında, omuzunu uzun süre sabit tutmuş olması. Gerek ağrıdan dolayı gerekse uzun süre omuzun sabit tutulması donuk omuza yol açabiliyor. Bu yüzden omuz hareketlerini korumak için travma sonrasında ortopedi hekiminizin izin verdiği en erken dönemde bir başkasının veya sağlam kolunuzun desteği ile uygun egzersizleri yaparak omuz hareket açıklığınızı korumaya dikkat edin.

Kronik hastalıklar

Diyabet hastalığı donuk omuz riskini artırıyor. Öyle ki diyabet hastalarında donuk omuz sorunu 5 kat daha sık görülüyor, tedavisi de daha zor olabiliyor. Kalp ve damar hastalıkları, tiroit bozuklukları ve trigliserid (yağ) düzeylerinin yüksek olması da riski artırıyor. Bu hastalarda kan şekeri ve yağ düzeyleri, hormon düzeyleri kontrol altına alınmalı. Boyun fıtığı olanlarda, kalp krizi veya inme geçirenlerde bağışıklık hastalığı olanlarda da görülme sıklığı artıyor. Bu hastaların donuk omuz hastalığı konusunda uyanık olmaları ve hareket kısıtlılığını fark ettiklerinde ortopedi hekimine başvurmayı ihmal etmemeleri gerekiyor. Aynı zamanda kalp ve göğüs cerrahisi ve meme cerrahisi sonrasında da görülme riski artıyor.

Omuz kireçlenmesi

Omuzun kendi içindeki hastalıklar da ikincil olarak donuk omuz gelişmesine neden olabiliyor. Omuz rotator manşet kaslarının tam veya kısmi yırtıkları, omuz tendonlarında kalsiyum birikmesi, omuz kireçlenmesi gibi hastalıklar zamanında ve uygun tedavi edilmediği takdirde donuk omuz gelişebiliyor.

Geçirilen ameliyatlar

Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Ata Can Atalar “Kas yırtılması veya kırık gibi bir nedenden dolayı geçirilen omuz ameliyatları sonrasında da donuk omuz görülebilir. Aslında donuk omuz gelişmesindeki temel etken burada da omuzun uzun süre sabit tutulmasıdır. Bu gibi ameliyatlardan sonra mümkün olan en kısa sürede ortopedi hekiminizin yönlendirmesiyle fizyoterapist eşliğinde destekli hareketlere başlanmalı ve uzun süre hareketsiz kalınmamalıdır” diyor.

Donuk omuz belirtileri nelerdir?

• Dinlenme halindeyken de geçmeyen ağrı
• Gece uykuya dalmayı zorlaştıran şiddetli ağrı
• Gün boyu şiddetli omuz ağrısı
• Omuz hareketlerinin kısıtlanmaya başlaması
• Basit günlük hareketlerin kısıtlanması (giyinme, elini sırtına götürme, saç yıkama, raftan eşya alma vb)

Omuz donması tedavisi nasıldır?

Prof. Dr. Ata Can Atalar “Donuk omuzun tedavisi öncelikli olarak ilaç tedavisi ve fizik tedavidir. İlk olarak omuzdaki ağrı ve yangıyı kontrol etmek için ağızdan ilaç tedavisi düzenlenir. Bazı durumlarda eklem içine enjeksiyonlar yapılabilir. İlaç tedavisi ile beraber ağrı ve hareket kısıtlılığına yönelik fizik tedavi uygulamaları yapılır. Bu tedavilere yanıt alınamadığı durumlarda kapalı ameliyat ile (artroskopi) eklem kapsülünün gevşetilmesi ile başarılı sonuçlar alınmaktadır. Cerrahi müdahale sonrasında da fizik tedavi önemli rol oynamaktadır” diyor.

Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölüm Başkanı Prof. Dr. Defne Kaya “donuk omuz” hastalığının yaşam kalitesini düşürdüğüne dikkat çekti.

Donuk omuz hastalığının kadınları erkeklerden daha çok etkilediğini belirten Prof. Dr. Defne Kaya, “40 ile 60 yaş arasında daha çok görülen donuk omuzda, eklem kapsülü kalınlaşır ve sertleşir. Omuz ekleminde kalın ve gergin bantlar oluşur. Eklemin hareketini kolaylaştıran ve eklem içi yapıları besleyen sinovyal sıvı çok azalır” dedi. Hastalığın nedeninin tam olarak bilinmediğini belirten Prof. Dr. Defne Kaya, günümüzde bazı risk etkenlerinin belirlendiğini söyledi. Prof. Dr. Kaya, bu faktörleri şöyle sıraladı:

“Diyabet: Diyabetiklerde donuk omzun daha sık geliştiği bilinmektedir. Bunun nedeni de henüz çözülememiştir. Diyabetin metabolik etkileniminden kaynaklanabileceği düşünülmektedir. Donuk omuz gelişen diyabetiklerde omuz hareketi daha fazla kısıtlanmakta, çözülme aşaması daha uzun sürede gerçekleşmekte, çözülme aşamasında da omuz hareketleri uzun süre kısıtlı kalmaktadır.

Diğer hastalıklar: Tiroide ait hastalıklar, kalp hastalıkları ve cerrahileri sonrası, Parkinson hastalığında da donuk omuz sıkça gelişmektedir. Bu hastalıklarla donuk omzun ilişkisi bilinmemektedir.

Alçı uygulamaları, cerrahi sonrası hareketin kısıtlı/yasak olduğu durumlar: Hareketin kısıtlı ya da yasak olduğu kırık, yaralanma veya cerrahi gibi durumlardan sonra da donuk omuz gelişebilir.”

Donuk omuz, üç aşamada gelişiyor

Donuk omuz hastalığının üç aşamada geliştiğini belirten Prof. Dr. Defne Kaya, sözlerini şöyle sürdürdü: “Aşama 1 / Donmaya başlama, yangılı aşama: Ağrının giderek arttığı ve dayanılmaz olduğu aşamadır. Ağrı dayanılmaz olduğunda, omuz hareketi de yavaş yavaş kısıtlanmaya başlar. Bu aşama, hastanın ek hastalıklarına bağlı olarak 6 haftadan 9 aya kadar devam edebilir.

Aşama 2 / Donma: Ağrı yavaş yavaş azalmaya başlar ama hareket kısıtlılığı devam eder. Aslında ilk aşamada hangi hareketler kısıtlandıysa bu aşamada da o hareketler kısıtlı kalır. Omuz serttir. Günlük aktiviteler kısıtlanır ve zorlaşır. İkinci aşamasının süresi de 4 ila 6 ay devam edebilir.

Aşama 3 / Çözülme: Omuz hareketleri yavaş yavaş çözülmeye başlar. Normal ya da normale yakın bir omuz hareketi ve omuz kas kuvvetini kazanmak 6 ay ila 2 yıl sürebilir.”

Donuk omuzda belirtilere dikkat

Prof. Dr. Defne Kaya, donuk omuz nedeniyle hareketlerin kısıtlı ve sert olduğunu belirterek “Erken evrede kol yukarı kaldırıldığında hissedilen ağrı şiddetlidir. İleri evrelerde ise ağrı azalır, hareket kısıtlılığı artar. Ağrı omuz ekleminde lokalizedir. Bazen ağrı kola da vurabilir” dedi.

Önlenebilir bir hastalık değil

“Donuk omuz, nedeni bilinmediği için önlenebilir bir hastalık değildir” diyen Prof. Dr. Defne Kaya, “Erken evrede teşhis edildiğinde donma fazına en az kısıtlılıkla girilmesi için uygun fizyoterapi yöntemleri uygulanabilir. Hiç tedavi edilmese de, omuzdaki hareket kısıtlılığı 2 ya da 3 yıl içinde geçer. Ama takdir edersiniz ki, bu süre zarfında kaslar zayıflar, bağlar sertleşir, eklem içindeki yapılar eski özelliğini kaybeder. O yüzden, nasılsa açılacak diye bu süreci tedavisiz geçirmek, omuzda geri dönüşsüz kuvvet, esneklik ve işlev kaybına yol açacaktır. Donuk omuz, tedaviden sonra yeniden tekrarlayabilir. Sıklıkla baskın taraf omuzda görülse de, diğer omuz da etkilenebilir” uyarısında bulundu.

Öncelikli tedavi: Cerrahi dışı yöntemler

Donuk omuzda öncelikli tedavinin cerrahi dışı yöntemler olduğunu belirten Prof. Dr. Defne Kaya, şunları söyledi: “Anti-inflamatuvar ilaçlar ve eklem içi kortizon enjeksiyonları ağrı kontrolü için yararlı olabilir. Fizyoterapi yaklaşımları da çok güzel sonuçlar alınmasını sağlar. Eğer omuz, tüm bu yöntemlerle 6 ay içinde açılmazsa, anestezi altında manipülasyon adı verilen bir yöntemle açılmaya çalışılır. Manipülasyon sırasında tam kas gevşemesi sağlandıktan sonra doktorunuz çeşitli manevralar ile kapsülü gevşetir omuz hareketlerini açar. Manipülasyon uygulamasından sonra elde edilen açıklığın fizyoterapi ile korunması, kasların kuvvetlendirilmesi gerekir. Manipülasyon ile omuz hareketleri kazanılamıyorsa farklı cerrahi yöntemlerinden biri ile omuz hareketleri kazanılabilir.”

Tedavide fizyoterapinin önemi büyük

Donuk omuz tedavisinde fizyoterapinin önemli olduğunu ifade eden Prof. Dr. Defne Kaya, şunları söyledi: “Hangi evre olursa olsun, omuz eklemi ve etrafındaki yumuşak dokunun, kasların eski hâline döndürülmesi için fizyoterapi donuk omuz tedavisinde önemlidir. Donuk omuzda sadece omuz eklemi etkilenmez, omuz hareketinde önemli bir yer tutan kürek kemiğinin hareketi de kısıtlanır. Yumuşak dokuya saygılı ve hastada ağrı oluşturmadan omzu eski haline, işlevine kavuşturacak fizyoterapi yöntemleri güncel tedavi yöntemlerini takip eden kliniklerde uygulanmaktadır. Omuz eklemi, bizim baş üstü hareketlerimizin ana noktasıdır. Saç tarama, raftan bir şey alma, el sallama gibi omuz hareketleri kısıtlanırsa yaşamımız kısıtlanır. Donuk omuz tedavisi ihmale gelmez, altında yatan tetikleyici hastalığın da mutlaka incelenmesi ve tedavisinin sürece eklemesi gerekir.”